مسعود حمیدی/ شهرک صنعتی شماره5 در شرق مشهد سه برابر شهرک توس در غرب مشهد مساحت دارد، هم مجوز محیط زیست دارد هم آب و انرژی اما سند ششدانگ آن معارض دارد، مدیران دولتی میگویند متقاضی دارد و بخش خصوصی در آن جاذبهای نمیبیند.
به گزارش خراسان رضوی، هر چند مسئولان استان هنوز بر سر دوراهی انتخاب استراتژی توسعه استان یعنی اولویت دادن به حوزه کشاورزی یا صنعت هستند اما بحران آب و خشکسالیهای اخیر باعث شده است که به صورت زیرپوستی حرکت استان از کشاورزی به صنعت سرعت بیشتری بگیرد، حرکتی که با بنبست مواجه شده است. غرب مشهد بهعنوان گهواره صنایع استان دیگر جایی برای توسعه ندارد، در واقع زمینی نمانده است که بتوان در آن کارخانه احداث کرد، محیط زیست غرب دشت مشهد به شدت در مخاطره است، منابع آب زیرزمینی این دشت با افت شدید مواجه شده است و حتی سازههای ساختمانی را تهدید میکند اما نمیتوان توسعه صنایع را نادیده گرفت.
صنایع جدید برای تولید و اشتغال نیازمند «مکان» برای استقرار هستند. شهرک صنعتی شماره 5 مشهد در نقطه مقابل شهرک صنعتی توس و در شرق مشهد است. این شهرک از سال 95 و با تشدید وضعیت بحران آبی و نبود اراضی برای توسعه صنایع در غرب مشهد بر سر زبانها افتاد اما مصوبه هیئت وزیران برای احداث این شهرک حدود 1500 هکتاری به سال 87 بازمیگردد، گویی در طول 11 سال حدفاصل مجوز هیئت دولت تا سال 96 و آغاز عملیات اجرایی این شهرک، مسئولان استانی نیاز چندانی را به احداث این شهرک احساس نمیکردند.
با این حال به رغم نیاز جدی زمین برای استقرار صنایع جدید و توسعه حوزه تولید و اشتغال در شهرستان مشهد هنوز حتی یک واحد صنعتی در شهرک شماره 5 مشهد مستقر نشده و تأمین زیرساختهای مورد نیاز این شهرک هنوز به اتمام نرسیده است. در گزارشهای پیشین به مسائل و مشکلات پیش پای بهرهبرداری از این شهرک مانند مسائل حقوقی و معارضین این شهرک، مشکل تأمین آب و انرژی مورد نیاز استقرار واحدهای تولیدی در این شهرک اشارهشده اما گویی این مشکلات هنوز برطرف نشده است.
زیرساخت های شهرک آماده است
با این حال مدیر عامل شرکت شهرکهای استان در گفت وگو با خراسان رضوی در این باره اظهار می کند : تنها مشکلی که ما هم اکنون در شهرک شماره 5 مشهد داریم وجود معارضین است. این شهرک بیش از 1400 هکتار وسعت دارد و اسناد آن به طور کامل به نام شرکت شهرکهای صنعتی منتقل شده است، بحث تأمین آب، گاز، برق و راههای ارتباطی این شهرک کاملاً انجام و زیرساختهای لازم برای واگذاری 200 هکتار از اراضی این شهرک به سرمایهگذاران فراهم شده است.
سند شش دانگ شهرک معارض دارد
بهرام زاده درباره معارضین اراضی این شهرک میگوید: تعدادی از ساکنان منطقه مدعی هستند که زمینهای اراضی شهرک شماره 5 مشهد متعلق به آنهاست. پروندههای حقوقی این شهرک با معارضین آن در قالب حدود 30 پرونده مربوط به 300 تا 350 هکتار از اراضی این شهرک، در دادگاههای مشهد و فریمان در حال رسیدگی است و هر گونه مطالبه یا پرداخت مبلغ باید با رأی دادگاه انجام شود. اگر پرونده با مساعدت دستگاه قضایی استان رسیدگی شود افتتاح آن نیز سریعتر انجام خواهد شد. مشکل معارضین مربوط به دورههایی است که اصلاحات اراضی انجام شده است و معمولاً افرادی هم پیدا میشوند که قولنامههایی دارند که با اراضی خریداریشده معارض دارند و معمولاً برای شهرکهای صنعتی در سراسر کشور وجود دارد.
ظرفیت های شهرک شماره 5
وی با بیان این که پروژه شهرک صنعتی شماره5 مشهد یک «مگاپروژه» است، می افزاید: پیشبینی ما این است که این شهرک قابلیت توسعه تا 5 هزار هکتار را دارا ست اما هم اکنون پیشرفت فیزیکی این شهرک به دلیل وجود معارضین با مشکل مواجه شده است. حتی راههای دسترسی به این شهرک هم به دلیل وجود معارضین مشکل شده است.
مدیر عامل شرکت شهرکهای صنعتی استان درباره ظرفیتهای ایجاد اشتغال شهرک شماره 5 مشهد میگوید: هم اکنون برای هر هکتار زمین صنعتی 54 فرصت شغلی پیشبینی میشود و برای هر هکتار زمین کارگاهی(واحد تولیدی) زمینه ایجاد 450 فرصت شغلی در نظر گرفته میشود.
چاه خریداری شده برای شهرک
بهرام زاده درباره تأمین آب مورد نیاز شهرک شماره 5 مشهد نیز میگوید: با دریافت مجوزهای لازم از آب منطقهای یک حلقه چاه برای تأمین آب شهرک خریداری شده است و برای افتتاح فاز اول 200 هکتاری شهرک شماره 5 مشکلی برای تأمین آب آن نداریم. برای فازهای بعدی نیز مدیران آب منطقهای استان قولهای مساعدی دادهاند که در فازهای انتقال آب از سد دوستی مصوبات لازم دریافت شده که در سالهای آینده انجام خواهد شد.
وی درباره استقبال سرمایهگذاران برای استقرار در شهرک شماره 5 مشهد تصریح می کند: هم اکنون برای 1400 هکتار اراضی این شهرک متقاضی داریم و بیش از 150 سرمایهگذار پیش ثبتنام کردهاند.
آب دارند اما بهره برداری نکرده اند
مدیر عامل شرکت آب منطقهای استان نیز درباره تأمین آب شهرک شماره5 مشهد به خراسان رضوی میگوید: طبق اعلام مدیران این شهرک، کل آب مورد نیاز واحدهای تولیدی که بناست در این شهرک مستقر شوند 60 لیتر بر ثانیه است. از این میزان 39 لیتر بر ثانیه با خریداری چاه توسط شرکت شهرکها تأمینشده و مجوز لازم برای تغییر کاربری این چاه داده شده است اما برای فازهای بعدی و نیازهای دیگر این شهرک با مساعدت استانداری، آب منطقهای و مشارکت شرکت شهرکها بناست از طریق سد دوستی حدود 30 لیتر بر ثانیه برای این شهرک آب تأمین شود که البته با توجه به مشکلات مالی دولت و هزینههای بسیار سنگین اجرای خط انتقال آب هنوز این پروژه عملیاتی نشده است.
علایی میگوید: ما به دوستان شرکت شهرکها اعلام کردیم که فاز اول این شهرک را به بهرهبرداری برسانند و واحدها مستقر شوند زیرا در فاز اول با وجود حلقه چاه با دبی 39 لیتر بر ثانیه مشکلی برای آنها به وجود نخواهد آمد. همزمان عملیات پروژه خط انتقال آب از سد دوستی برای این شهرک با مشارکت شرکت شهرکها، استانداری و آب منطقهای انجام شود در خلال اجرای این پروژه اگر واحدهای صنعتی فعال شده بیش از 39 لیتر بر ثانیه آب نیاز داشتند آب منطقهای همکاری لازم را با آنها خواهد داشت اما این که تصور شود آب منطقهای به شرکت شهرکها آب از منابع زیرزمینی تخصیص دهد به هیچ عنوان این کار انجام نخواهد شد زیرا وضعیت منابع آب زیرزمینی ما به شدت بحرانی است اما متأسفانه هم اکنون بنا به مشکلاتی حتی یک واحد در این شهرک مستقر نشده و حتی یک لیتر از 39 لیتر آب چاهی که در اختیار این شهرک قرار گرفته، استفاده نشده است و این مشکل یک دهه است که ادامه دارد و هنوز فعالیتی در این شهرک آغاز نشده است.
تاییدیه محیط زیست صادر شد
یکی دیگر از مشکلات پیش پای شهرک صنعتی شماره 5 مشهد دریافت تأییدیههای زیستمحیطی بود که معظمی فرد، رئیس اداره محیط زیست انسانی، سازمان محیط زیست استان در این باره به خراسان رضوی میگوید: دلیل طولانی شدن صدور تأییدیه زیستمحیطی شهرک شماره 5 مشهد انجام مطالعات زیستمحیطی توسط کارفرما و دریافت تأییدیه از سازمان محیطزیست کشوری است زیرا این شهرک وسعت زیادی دارد و باید توسط سازمان کشوری تایید شود از سویی دیگر با توجه به قانون محدوده 30 کیلومتری شهرها برای استقرار صنایع این شهرک با مشکلاتی مواجه شده بود که با پیگیریهای لازم سرانجام مجوز زیستمحیطی این شهرک در تابستان امسال توسط سازمان محیط زیست کشور صادر شده است.
3 برابر شهرک صنعتی توس
مهدی مرادی، دبیر انجمن مدیران صنایع استان اما در گفت وگو با خراسان رضوی میگوید: شهرک شماره 5 مشهد پنج برابر شهرک صنعتی بینالود و سه برابر شهرک صنعتی توس است اما این شهرک همچنان معارض دارد و مباحث حقوقی مطرح است. اما بحث اساسی درباره شهرکها این است که دولت اعتباری ندارد که بخواهد برای ایجاد شهرکها هزینه کند. طبق قانون، دولت باید آب ، برق و گاز را برای شهرکها تأمین و تا ورودی شهرک منتقل کند اما سالهاست که این کار را دولت انجام نمیدهد. این هزینهها به واحدهای تولیدی و شرکت شهرکها تحمیل میشود.
زمین های گران شهرک
مرادی میافزاید: شرکت شهرکها ناچار است برای تأمین هزینهها قیمت زمین شهرکها را افزایش دهد و الان قیمت زمین در تمامی شهرکهای استان به شدت صعودی است. یعنی در شرایط فعلی چالش اساسی طرحهای توسعه صنعتی و شهرکهای جدی هزینههای تمام شده اولیه است.
بالا رفتن قیمت تمام شده شهرکها باعث میشود بسیاری از طرحهای سرمایهگذاری از حالت ترجیحی خارج شوند.وی میگوید: درست است که حدود 120 هکتار زمین برای استقرار واحدهای صنعتی در این شهرک مهیاست اما به دلیل بد مسیر بودن شهرک و نبود امکانات اولیه، اولین شرکتهایی که میخواهند در این شهرک مستقر شوند تقریباً از امکانات محروم هستند و هزینههای زیادی را متحمل میشوند. امروز یک کارگر صنعتی بهراحتی به شهرک صنعتی توس رفت و آمد میکند اما شهرک شماره 5 اینگونه نیست. از سویی دیگر شرکتها برای مستقر شدن در شهرک شماره 5 به نیروهای متخصص نیاز دارند که نیروی ماهر و متخصص حاضر نیست برای کار به این شهرک برود.
ضمانتی برای سرمایه گذاری وجود ندارد
دبیر انجمن مدیران صنایع استان درباره سرمایهگذاری بخش خصوصی برای راهاندازی سریعتر شهرک شماره 5 و تأمین زیرساختهای مورد نیاز این شهرک میگوید: هیچ ضمانتی وجود ندارد اگر بخش خصوصی سرمایهگذاری اولیه برای تأمین آب و برق مورد نیاز شهرک شماره 5 مشهد را انجام دهد دولت در قبال این هزینه کرد معافیت یا امتیازاتی در اختیار بخش خصوصی قرار دهد.
زیرساخت ها فراهم نیست
حسن حسینی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت استان نیز درباره استقبال نکردن واحدهای صنعتی برای سرمایهگذاری و استقرار در شهرک شماره 5 مشهد به خراسان رضوی میگوید: سال هاست که برای تأمین زمین استقرار واحدهای صنعتی در مشهد مشکل داریم و شهرک صنعتی شماره 5 مشهد فرصت خوبی است اما متأسفانه زیرساختهای لازم و امکانات مورد نیاز واحدها در این شهرک هنوز فراهم نشده است. یعنی سرمایهگذار اعتمادی ندارد که زیرساختها فراهم خواهد شد.
وی ادامه می دهد: این که سرمایهگذار بخش خصوصی رغبتی به سرمایهگذاری در ایجاد زیرساختهای شهرک صنعتی شماره 5 ندارد به دلیل بیثباتی وضعیت اقتصادی است. سرمایهگذار نمیداند وضعیت آینده اقتصادی و نرخ ارز چه خواهد شد؟ هیچ مشوقی برای انگیزه دادن به سرمایهگذار وجود ندارد.
حسینی میگوید: ما معتقد هستیم دولت باید زمین را رایگان در اختیار صنعتگر «واقعی» قرار دهد. علاوه بر این، پیشنهاد ما این است که دولت اجازه دهد شهرکهای صنعتی «خصوصی» دایر شود. دیوانسالاری اداری حاکم بر دولت به حدی است که کارکرد دافعهای پیدا میکند و سرمایهگذار ترجیح میدهد ریسک نکند زیرا از آینده سرمایهگذاری خود مطمئن نیست.
رئیس خانه صمت استان درباره پیشنهاد ارائه معافیتهای مالیاتی به سرمایهگذاران بخش خصوصی برای تأمین زیرساختها و انرژی مورد نیاز شهرک صنعتی شماره 5 مشهد میگوید: بدون شک اگر دولت به سرمایهگذار بگوید در قبال استقرار و تأمین زیرساختهای اولیه و انرژی شهرک مثلاً معافیت چند ساله مالیاتی به آنها خواهد داد استقبال خوبی از سوی سرمایهگذاران خواهد شد.
قبول داریم شهرک جذابیتی ندارد
اشرفی، معاون اقتصادی استانداری در گفت وگو با خراسان رضوی در این باره اظهار می کند: زیرساختهای انرژی( آب، برق و گاز) این شهرک تأمین شده و هم اکنون تنها مشکل معارضین این شهرک مانده است. مدیر عامل شرکت شهرکها و معاون وزیر صنایع اعلام کرد این شرکت مشکلی در این خصوص ندارد و حاضر هستند در صورتیکه دادگاه حکمی را مبنی بر پرداخت مبالغی به معارضین صادر کند آن را اجرایی کنند. از سویی دیگر میتوان پیشنهاد داد که فعلاً با حکم دادگاه توافقنامه ای بین شرکت شهرکها و معارضین به امضا برسد که شهرک به بهرهبرداری برسد و هرچه حکم دادگاه صادر شود دو طرف آن را اجرایی کنند.
معاون استاندار درباره استقبال سرمایهگذاران صنعتی برای استقرار در شهرک شماره 5 مشهد میگوید: جذابیت محور غرب مشهد برای صنایع بسیار است و واحدهای تولیدی حاضر هستند چندین برابر هزینه کنند که در این محور به فعالیت خود ادامه دهند. اما بر اساس مصوبات تنها واحدهای تولیدی گروه 3 که شرکتهای دانشبنیان هستند و هیچگونه آلودگی محیطی ندارند میتوانند در این محور مستقر شوند.
وی ادامه میدهد: ما قبول داریم در شهرک شماره 5 مشهد در مقایسه با محور غرب هیچ امکاناتی وجود ندارد. بنابراین سرمایهگذاران باید هزینه فایده و مطالعات قبل سرمایهگذاری را انجام دهند. این که دولت یارانهای برای حملونقل در مسیر شهرک شماره 5 مشهد بدهد فعلاً چنین چیزی نیست. حجم تقاضاها به حدی است که اگر موانع و تعارضها برطرف شود سرمایهگذارانی که برای راهاندازی کسبوکار خود به زمین با مساحت بالاتر نیاز دارند حتماً استقبال خواهند کرد و این شهرک بدون استفاده نخواهد ماند.
هرچند بنا بر اذعان معاون استاندار، شرکت شهرکها آماده است با معارضین توافق کند تا شهرک شماره 5 به صنعتگران واگذار شود اما به نظر میرسد زیرساختها و مسیرهای دسترسی به غرب هنوز جذابتر از شرق است و نیاز است دولت با اعطای مشوقهایی مانند معافیتهای مالیاتی، صنعتگران قدرتمند را متقاعد کند که در این شهرک سرمایهگذاری و واحدهای تولیدی متقاضی را روانه آبادسازی، تولید و اشتغال در محور شرق مشهد کنند تا محور غرب مشهد از شرایط بحران، آب و محیط زیست کمی فاصله بگیرد.