گزارشی درباره ظرفیت ها و موانع توسعه صنعت فیروزه تراشی
تعداد بازدید : 26
خام فروشی پاشنه آشیل صنعت فیروزه
نویسنده : شجاعی مهر
بررسی ها ی باستان شناسی حکایت از قدمت فیروزه وفیروزه تراشی درنیشابور دارد. کافی است سری به موزه باستان شناسی نیشابور بزنید؛ اسکلت پنج هزار و ۵۰۰ ساله ای را مشاهده خواهید کرد که با خود دو نگین ارزشمند فیروزه ای به همراه دارد. فیروزه قدمتی به وسعت تاریخ ابر شهر نیشابور دارد؛ سنگ با ارزشی که از دل قدیمی ترین معدن فیروزه جهان استخراج می شود و بخشی از هویت تاریخی مردم دیار عطار و خیام است. امروزه با گسترش استفاده از سنگ های قیمتی، کسب و کار های مرتبط با فیروزه در شهرهای نیشابور و فیروزه نیز افزایش یافته، اما وجود برخی مشکلات مانع از گسترش روزافزون این سنگ با ارزش در رشد اقتصاد و صنعت گردشگری منطقه شده است.
فروش مزایده ای مشکل اصلی فیروزه تراشان نیشابوری
یکی از فروشندگان فیروزه در نیشابور خرید سنگ فیروزه را مشکل اصلی فیروزه تراشان و فیروزه فروشان نیشابوری می داند.وی معتقد است: نحوه فروش مزایده ای باعث بالا رفتن قیمت ها و کاهش قدرت خرید فیروزه می شود. وی یکی دیگر از مشکلات امروز فیروزه را ناآگاهی مردم و مسافران از فیروزه نیشابور می داند و ادامه می دهد: بازارهای فیروزه در یکمکان متمرکز نیست و به صورت پراکنده فیروزه ها به فروش می رسند، در صورتی که تجمیع فیروزه تراشی ها و فیروزه فروشی ها و اطلاع رسانی گسترده برای آن در شهر که هماکنون خبری از آن نیست می تواند به رونق این صنعت کمک کند.
فیروزه های تقلبی در بازار به اسم فیروزه نیشابور
یکی دیگر از فیروزه فروشان در گفت و گو با خراسان رضوی وجود فیروزه های تقلبی از دیگر مناطق ایران و جهان در بازار را از مشکلات مهم فیروزه نیشابور می داند و می افزاید: چون در این حوزه برند سازی نشده است فیروزه های مصری، چینی، افغانی، آمریکایی یا حتی فیروزه های کرمانو دامغان در بازار به وفور و با قیمت نازل وجود دارد که بعضی مواقع به اسم فیروزه نیشابور به فروش می رسد در حالی که به هیچ عنوان کیفیت فیروزه نیشابور را ندارد.
بوروکراسی گسترده؛ مانع صادرات فیروزه
یکی دیگر از فعالان حوزه فیروزه نیشابور کهفعالیت های گسترده ای در زمینه فیروزه تراشی و فروش فیروزه به قسمت های مختلف ایران و جهان دارد میگوید: یکی از مشکلات اصلی ما بحث صادرات فیروزه است؛ متاسفانه هیچ گونه حمایت و برنامه ای برای معرفی و صادرات این محصول وجود ندارد و بوروکراسی های اداری مانع از فعالیت بخش خصوصی در زمینه صادرات می شود. وی در حالی که از تجربه ناموفق چندی پیش خود برای صادرات رسمی فیروزه به کشور اندونزی می گفت، افزود: برای صادرات فیروزه یک کارشناس، آن هم در تهران مستقر است در حالی که تمام فعالیت های فیروزه در خراسان و نیشابور انجام می شود و بر این اساس کسانی که می خواهند صادرات فیروزه انجام دهند به صورت چمدانی آن را ارسال می کنند. وی درباره صادرات خود به کشور ترکیه گفت: فیروزه را به ترکیه می فرستیم و آن ها را به زیورآلات مختلف تبدیل میکنند و به اسمخودشان میفروشند.به سراغ یکی از فیروزه تراشان می رویم. او که در حال تراشیدن فیروزه در حجره خود است به خبرنگار ما میگوید: بحث خرید فیروزه در سیستم برگزاری مزایده یکی از مشکلات ماست، چون توان رقابت با خریداران عمده را نداریم فیروزه های مطلوب را نمی توانیم به دست آوریمو به همان میزان مشتری کمتری هم داریم. وی درباره مشکلات بیمه فیروزه تراشان نیز گفت: قبلا با صنف قالی بافان یکی بودیم و خود را بیمه کرده بودیم اما هم اکنون زیر مجموعه عشایر شده ایم و مشکلات فراوانی برایمان ایجاد شده است که نمی توانیم خود را بیمه کنیم.
۲۰هزار نفر در منطقه در صنعت فیروزه فعال شده اند
مسئول فنی معدن فیروزه با اشاره به استخراج سالانه ۴۰ تن فیروزه از این معدن و اشتغال مستقیم برای ۱۵۵ نفر گفت: در سال ۸۱، تعداد ۱۸ نفر در این معدن کار می کردند و سالانه یک تا دو تن سنگ استخراج می شده است. حامد فضلیانی افزود: در سال ۸۲ این معدن به مزایده گذاشته شد که شرکت تعاونی توسعه روستای معدن با ۳۴۲ عضو از روستا که ۳۰ درصد آن زنان هستند برنده مزایده شد و تا ۲۵ سال معدن در اختیار این شرکت است. وی درباره نحوه فروش فیروزه های استحصال شده گفت: در گذشته به تمامی افراد حتی به صورت چکی فیروزه فروخته می شده اما هم اکنون حدود ۲۰هزار نفر در منطقه در صنعت فیروزه فعال شده اند و تقاضا زیاد شده به همین منظور فیروزه ها را در بسته هایی آماده می کنیم و در مزایده به بالا ترین قیمت میفروشیم و تفاوتی نمی کند خریدار چه شخصی و از کجاست. فضلیانی درباره روش استحصال که به صورت انفجاری است و مقداری از فیروزه ها را خرد میکند و مرغوبیت آن ها را کاهش می دهد گفت: متاسفانه روش دیگری برای اکتشاف از این معدن در دسترس نیست؛ بارها آگهی داده ایم و گفته ایم هرکس در سراسر کشور روش بهتری برای استخراج فیروزه دارد ارائه کند و از آن کاملااستقبال میکنیم.
اولین معدن فعال کشور هستیم که وارد فاز گردشگری شده ایم
وی ادامه داد: اولین معدن فعال کشور هستیم که وارد فاز گردشگری شده ایم. فضلیانی در این باره توضیح داد: با فراهم کردن برخی زیر ساخت ها و مسائل رفاهی امکان بازدید گردشگران از این معدنتاریخی فراهمشده است که امیدواریم با رفع مشکل بیمه بازدیدکنندگان از معدن، حضور گردشگران تسهیل شود تا با حضور بیشتر آن ها شاهد رونق صنعت فیروزه شویم. فضلیانی که یکی از کارشناسان فعال صنعت فیروزه است، افزود: آسفالت مسیر معدن، امکان صادرات این محصول از گمرکات استان، بازاریابی در کشور های دیگر، حضور در نمایشگاه های بین المللی، معرفی به عنوان سنگ ملی و جهانی کردن فیروزه و فیروزه تراشی باعث بهبود چرخه فیروزه و رشد اقتصادی ویژه منطقه می شود.حبیب بیاتی کارشناس امور معادن اداره صمت شهرستان های نیشابور و فیروزه با بیان این که ذخیره معدن هشت هزارو ۵۲۱ تن است، افزود: در زمینه فروش سنگ های استخراج شده نظارتی نداریم و در قانون چیزی درباره آن نیامده و البته در پروانه بهره برداری آمده است که ابتدا نیاز منطقه، بعد از آن نیاز استان و سپس نیاز کشور تامین شود.عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان این که فیروزه نیشابور در جهان شناخته شده است، افزود: متاسفانه در استفاده و نگهداری حداکثری ظرفیت های فیروزه در منطقه مشکل داریم. حمید گرمابی افزود: هماکنون فیروزه نیشابور در مزایده به صورت خام فروخته می شود و هرکس پول بیشتری پرداخت کند برنده می شود؛ در بسیاری موارد برنده مزایده ها از دیگر شهرها هستند و فیروزه از نیشابور خارجمیشود و این که در آن جا فراوری روی آن صورت می گیرد یا خیر خبری ندارم اما ارزش افزوده آن در مجموعه شهرستان های نیشابور و فیروزه حفظ نمی شود.وی بیان کرد: کمبودهایی در منطقه وجود داشته است که در مکاتبه با وزیران مختلف مثل وزارت صمت مطرح کرده ایم، از جمله آسفالت جاده معدن فیروزه تا روستای معدن که با انجام آن میتوان گردشگر را به آن جا برد و با عرضه مستقیم محصولات مختلف فراوری شده فیروزه ارزش افزوده آن را بیشتر کنیم. وی با بیان این که باید از هنرمندان این صنعت در شهرستان حمایت های جدی، سازمان یافته و مالی کرد، افزود: گسترش این صنعت در ابعاد مختلف در منطقه باعث افزایش ارزش افزوده و ایجاد اشتغال پایدار می شود.
گرمابی برگزاری سالانه همایش علمی فیروزه را که از سال قبل آغاز شده است گامی مهم در معرفی فیروزه ارزیابی کرد.
فیروزه تراشی ثبت جهانی می شود؟
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نیشابور درباره بیمه فیروزه تراشان گفت: تفاهم نامه ای در گذشته بین سازمان میراث فرهنگی و تامین اجتماعی صورت گرفته بود که امسال این توافق حاصل نشده و با بیمه عشایر و روستایی تفاهم صورت گرفته است.محمد اسماعیل اعتمادی افزود: هنرمندان فیروزه تراش می توانند با مراجعه به این اداره و دریافت معرفی نامه مراحل بیمه خود را طی کنند. وی خاطر نشان کرد: امسال بیش از شش میلیارد ریال تسهیلات بانکی به ۲۹ طرح با تعهد ۵۱ نفر اشتغال مستقیم، در قالب طرح های مشاغل خانگی در حوزه صنایع دستی و عمدتا در رشته فیروزه تراشی پرداخت شده یا در مرحله پرداخت است. اعتمادی با اشاره به حمایت مالی سازمان میراث فرهنگی از حضور فیروزه تراشان در نمایشگاه های بین المللی گفت: در همین زمینه فیروزه تراشان نیشابور در کشورهای امارات، قطر، اندونزی، چین و عراق شرکت کردهاند. وی همچنین از مذاکره با سرمایه گذار بخش خصوصی برای ایجاد مجتمع فروش صنایع دستی با محوریت فیروزه خبر داد و افزود: حدود ۸۰ غرفه فیروزه تراشی در این مجتمع که در هسته مرکزی نیشابور قرار دارد پیش بینی شده است.
اعتمادی با اشاره به تلاش برای ثبت جهانی فیروزه تراشی گفت: مکاتبات اولیه انجام شده و رئیس شورای ثبت جهانی با کلیات آن موافقت کرده است و بلافاصله پس از تصویب آن نسخه لاتین متن را تهیه و به سازمان یونسکو ارسال خواهیم کرد تا فیروزه نیشابور را بیش از پیش به جهان معرفی و آن را به عنوان یک میراث کهن ثبت کنیم.فیروزه علاوه بر این که بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی مردم نیشابور است، در صورتی که طرح و برنامه مدونی در حوزه صنعت فیروزه اجرا شود و بتوان زنجیره کامل آن را در منطقه حفظ کرد، صادرات محصول نهایی را همزمان با برند سازی تسهیل کرد و گسترش داد، می تواند با ایجاد اشتغال پایدار همزمان با جذب گردشگران بسیار چرخ اقتصاد گردشگر محور در منطقه را بچرخاند که همواره یکی از نکات مهم مورد تاکید اسناد بالا دستی کشور از جمله برنامه ششم توسعه است.