پارچه آبیرنگ فرو میافتد و از پس آن پردهای نمایان میشود. پایین صحنه جماعتی صلوات میفرستند و چند نفری هم «احسنت» میگویند. نگاهها به کانون پرده خیره مانده، به چهره نورانی مردی که قرنها پیش این خطه پایان مسیر هجرتش بود...
پرده را استاد «حمیدرضا حمیدی» هنرمند و پیش کسوت نقاشی قهوه خانهای با قلمش نقش کرده و عنوان «روایت عشق» را برای آن برگزیده است. هشت روایت در دل یک پرده، از زندگی حضرت رضا(ع). قرار است هشت پرده از این روایت به هشت استان روانه شود تا نقالان از روی آن، اعجاب زندگی عالم آل محمد را برای مخاطبانشان بگویند.
***
پرده «روایت عشق» روز چهارشنبه 24 آبان ماه با حضور جمعی از هنرمندان و مسئولان در سالن همایشهای آستان قدس رضوی رونمایی شد و این سرآغاز اولین سوگواره پرده خوانی رضوی بود که قرار است تا بیست و هشتم این ماه در استان های تهران، اصفهان، خوزستان، هرمزگان، کهگیلویه و بویر احمد، آذربایجان شرقی، گلستان، خراسان رضوی، شمالی و جنوبی ادامه یابد.
هنری که سالها مورد بیمهری و غفلت قرارگرفته بود
کوروش زارعی، مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری کشور، یکی از مسئولان برگزاری این سوگواره است. او که بر ظرفیتهای هنر پردهخوانی و نقالی و تاثیر آن بر مخاطبان تاکید دارد، در حاشیه این مراسم از یک دغدغه میگوید: پردهخوانی و نقالی به عنوان گونههایی از هنرهای نمایشی سنتی، سالها مورد بیمهری و غفلت قرارگرفته بودند.
او به برگزاری دو دوره همایش نقالی و پردهخوانی غدیر با عنوان «نقالان علوی» اشاره میکند که تجربهای خوب بوده و میافزاید: سوگواره پردهخوانی زندگانی امام رضا(ع) به مقام شامخ امام هشتم اختصاص دارد. برای این رویداد، پرده بکر و جذابی توسط استاد حمیدی نقاشی شده است. این پرده به تعداد هشت عدد به هشت استان برای نقالی ارسال میشود. علاوه بر این، استاد فتحعلیبیگی نیز طومار جدیدی را با استناد به طومارهای قدیمی نوشتهاند که قرار است این پرده و طومار، تکثیر شود و در اختیار پردهخوانها و هنرمندان منتخب مراکز استانی حوزه هنری که با این رویداد همراه هستند، قرار گیرد.
به گزارش آستاننیوز، وی تاکید میکند: معتقدیم هنر پردهخوانی و نقالی، هنر مناسبی برای پرداختن به مفاهیم رضوی است و با ساز و کاری که پیشبینی شده، به امید خدا توجه عموم مردم نیز به آن جلب خواهد شد.
زارعی تصریح میکند: سوگواره پردهخوانی رضوی را در حقیقت باید حرکتی رو به جلو برای این هنر سنتی قلمداد کرد. هنر وقتی معنا مییابد که زنده باشد و با مخاطب ارتباط مستقیم برقرار کند. خاصیت اصلی و اصیل هنرهای نمایشی این است که مخاطب در نمایشی که روی صحنه اتفاق میافتد، مشارکت دارد و حسی دو جانبه بین مخاطب و هنرمند ایجاد میشود.
در بخش دیگری از این مراسم «محمدعلی چمی گو» مدیرعامل موسسه آفرینش های هنری پشت تریبون قرار میگیرد و ضمن تشریح ابعاد این سوگواره و اهداف آن، بر استفاده از ابزار هنر برای ترویج و تبیین هنرهای اصیل اسلامی و دینی و همچنین معارف اهل بیت عصمت و طهارت (ع) تاکید میکند.
مرشد ندا سر می دهد
افتخار خوانش پرده نقاشی زندگانی امام رضا(ع)، پس از رونمایی، نصیب مرشد محسن میرزا علی و مرشد حسن بیگی میشود.
اول به نام خالق خلاق بی نیاز
این پرده را ز روی ادب کردهایم باز
هر دو به آوازی دلنشین این کلمات را میخوانند و دلها را میلرزانند تا اشک مهمان چشم ها شود.
آنها هشت صحنه را به صورت خلاصه نقالی میکنند. اول دعوت امام رضا(ع) توسط مأمون، بعد خداحافظی حضرت با اهل بیت(ع). در پرده سوم نوبت به ورود امام به نیشابور و استقبال علما و مردم از ایشان میرسد. مناظرات حضرت با نمایندگان و عالمان دیگر ادیان، نشستن امام هشتم(ع) با غلامان بر سر یک سفره و دعای باران پردههای دیگر هستند اما روایت آخر، ماجرای مسموم شدن حضرت با انگور آغشته به زهر و شهادت امام رئوف است. هشت پرده که تماشاچیان در سکوت میشنوند و با آن اشک میریزند.
زبان حال نقاش
مرشد میرزا علی، حال و روز نقاش پرده آیینی را هنگامی که خط و رنگ بر بوم مینشانده، اینگونه وصف میکند:
در خیال خویش دیشب نقش آن دلبر کشیدم
زحمت بسیار بردم منت بی حد کشیدم
تمام قسمتها با نقشی و نگاری توصیف میشود و حاتم و رستم، خادمان درگه حضرت میشوند تا زمانی که شمسالشموس، خبر از طلوع خورشید میدهد:
در سخاوت، حاتم طایی گدای آستانش
در شجاعت، رستم اندر درگهش نوکر کشیدم
صبح شد دیدم که دیشب در نظرگاه خیالم
نقش مولایم علی موسیالرضا(ع) را میکشیدم
نسلی سربلند و هنری ماندگار
مرشدان و نقالان حاضر در سالن که با دیدن پرده، شگفتزده شده بودند با نگاهی تحسینآمیز از وجود هنرمندانی میگفتند، که این هنر به اتکای آنها استوار است.
استاد رجبزاده، نقال کاشمری، در گفت و گویی خودمانی با کوروش زارعی تأکید کرد: مسئولان باید همت کنند تا تعزیه و تعزیهخوانی شکل اصیل و واقعی خود را حفظ کند. استاد مرشد حیدرپور از استان فارس آمده و نسل پنجم خاندانی است که هنر نقالی را سینه به سینه منتقل کردهاند.
او که به خاطر 11 بار پردهخوانی در پاریس از شهردار این شهر دیپلم افتخار دریافت کرده است، گفت: «افتخار میکنم که بگویم فرزندان و نوههایم با داشتن مدارک تحصیلی بالا، نسل ششم و هفتم پردهخوانی هستند. وسایل و پردههایی که از پدرانم باقی مانده مربوط به عصر صفویه است. گروهی که من دارم حدود 53 نفر هستند و در مجموع در فضای حدود پنج متر، نمایش هنری پردهخوانی انجام میدهیم. برای حفظ و ترویج این هنر سنتی و آیینی، تمامی هزینهها را شخصا پرداخت میکنم. متأسفانه برخی افراد با کمترین اطلاعات مذهبی اقدام به تعزیهخوانی میکنند که این مسئله، موجب ضربه زدن به این هنر آیینی میشود.»
تجاربی که باید غنیمت دانست
حضور در مراسم رونمایی از پرده نقاشی قهوهخانهای، نه تنها هنرمندان این رشته، بلکه عامه مردم را نیز امیدوار میکند. کوروش زارعی در پایان این مراسم دست روی شانه استاد حیدرپور میگذارد و میگوید: «تجربیات ارزشمند در این هنر آیینی و سنتی، نزد استادان است که باید غنیمت بدانیم».