گفت و گوی خراسان رضوی با «محمد معتمدی»
تعداد بازدید : 51
شیوه جامعی برای آموزش آواز ایرانی نداریم
معتقدم اگر قرار است آواز ما به پویایی برسد نخستین شرط لازم وجود نظام آموزشی جامع و فراگیر در این زمینه است
نویسنده : احمد صبریان
مکتبخانه «نوای صبا» هفته گذشته میزبان «محمد معتمدی» بود که برای تدریس در کارگاه آموزشی آواز اصیل ایرانی به مشهد دعوت شده بود. معتمدی طی سال های اخیر با اجراهای در خور تحسین، خود را در زمره هنرمندان آینده دار این رشته هنری جای داده است و علاوه بر ایران، با اجرای برنامه در کشورهای مختلف، به عنوان یکی از چهره های موفق عرصه موسیقی اصیل ایرانی شناخته شده است. اجرای اپرای عروسکی شمس و مولانا با اجرای مشترک او و همایون شجریان، همراهی با گروه همنوازان شیدا با سرپرستی مرحوم محمدرضا لطفی و حضور در جشنواره های موسیقی خارج کشور از جمله فعالیت هایی است که در کارنامه هنری او دیده می شود. یکی از تازه ترین آثار این هنرمند، خواندن تیتراژ فیلم سینمایی «سیانور» به کارگردانی بهروز شعیبی است که این روزها در سینماهای کشور در حال اکران است. محمد معتمدی هفته گذشته نیز به مناسبت فرا رسیدن شب یلدای ایرانی، قطعه جدیدی منتشر کرد. حضور این هنرمند در کارگاه آموزشی مشهد فرصتی شد تا دقایقی با او به صحبت بنشینیم.
جناب معتمدی شما در شهرهای مختلف کشور کارگاههای آموزش آواز برگزار میکنید. خراسان را به لحاظ استعدادهای آوازی چگونه ارزیابی میکنید؟
خراسان بزرگ از عهد باستان تابهحال قطب فرهنگ، معنویت، هنر و موسیقی ایران بوده و هست. مشهد نیز از قدیمالایام به خاطر موقعیت زیارتی و مذهبی که داشته و دارد خاستگاه صداهای خوب بوده است. دارندگان صداهای خوب البته در بعد مذهبی راهی مشهد میشدند و بسیاری از خوانندگان مطرح گذشته و کنونی عرصه موسیقی کشور نیز از مشهد میآمدند و نمونه بارز آن نیز استاد شجریان هستند. بنا به تجربیاتی که در کلاسهای آموزش آواز در شهرهای مختلف کشور دارم، به جرأت میتوانم بگویم به نظر من استعدادهایی درخشان و صداهایی خوب با ظرفیت بالا در مشهد وجود دارد. ولی این استعدادها همچون الماسهایی تراش نخورده هستند و الماس هم تا زمانی که تراش نخورد، ارزش واقعی خود را پیدا نمیکند. به همین خاطر اگر شرایطی فراهم شود که استعدادهای موسیقایی مشهد آموزش درست ببینند و انگیزههای لازم برای آن ها ایجاد شود، بیشک آیندهای روشن پیش رو دارند. البته این نکته را هم نباید از خاطر برد که هیچ هنرجویی بدون انگیزه کافی تعلیم مناسب نمیبیند. ازآنجاکه هنر آواز کار سخت و پرمرارتی است تا انگیزهای پشت این استعدادها نباشد هیچ اتفاقی نمیافتد. اگر چنین بستری به لحاظ آموزشی فراهم شود، مشهد یکی از مهدهای استعدادهای آوازی ایران است.
در گفتوگویی اشارهکرده اید در کشور برنامه مدونی برای آموزش آواز نداریم. چه راهکاری برای این موضوع ارائه میکنید؟
آواز مقولات مختلفی را در بر میگیرد. یکسری از این مقولات، ذهنی است که به بخشهای حافظهای و پردازشگر ذهن مربوط میشود. یک بخش هم فیزیکی و جسمی است که تواناییهای حنجره و تکنیکهای اجرای آواز را در بر میگیرد. آموزش آواز از روزگاران قدیم سینهبهسینه آنهم در قالب انتقال ردیف های آوازی بوده است. یعنی آموزش آواز، فقط بخشی از آن چیزی بود که خواننده بهعنوان محفوظات باید به ذهن خود میسپرد. در ایام قدیم رسم بود که هنرجویان فقط یکسری ملودیها را با نام ردیف بهعنوان کلاسهای آواز میآموختند. بنابراین به موضوعاتی چون گزینش و انتخاب شعر مناسب برای آواز و تکنیکهای خواندن، تواناییهای فیزیکی، صوتی و آکوستیکی صدا و اینکه هنرجو چگونه باید صدایش را با کیفیت بهتری به مخاطب ارائه کند و ارتباط خواننده با شعر چگونه باید باشد توجه چندانی نمیشد. اکنون نیز همینگونه است و متأسفانه متد جامعی برای آواز نداریم. کما اینکه در دانشگاههای دولتی کشور، رشتهای با عنوان آواز سنتی نداریم و اگر در برخی دانشگاههای نیمهدولتی و علمی کاربردی هم چنین رشتهای داشتهایم، خروجی مناسبی نداشته است و مباحث آن کامل و کاربردی نیست و بیشتر جنبه صوری و ارائه مدرک دارد. من معتقدم اگر قرار است آواز ما به پویایی برسد نخستین شرط لازم وجود نظام آموزشی جامع و فراگیر در این زمینه است. نظام آموزشی که هم بر توانایی فیزیکی و هم بر قسمت پردازشگر مغز هنرجو که پرورش ذوق و سلیقه خواننده است تأثیر بگذارد. بخشی نیز مربوط به محفوظات یا همان ردیف است. در حقیقت درست مثل یک دانشگاه که مجموعه دروس را به دانشجو ارائه میکند تا به وی مدرک حرفهای دهد، در نظام آموزش آواز هم باید مجموعهای از علوم و دانشها باشد تا هنرجو آنها را بیاموزد و بستر رشد و بالندگی وی فراهم شود.
بهتازگی قطعه «یلدا» با آهنگ و آواز شما به مناسبت فرارسیدن آیین سنتی «شب یلدا» در فضای مجازی منتشر شد، از این قطعه برایمان بگویید.
بیتردید هنرکاری دلی است و تا در وجودت به باوری نرسیده باشی نمیتوانی آن را بروز دهی. قصد ما ارتقای سطح موسیقی کشور است و من هم بد ندیدم با توجه به فرارسیدن شب یلدا و با تفالی به حافظ برای این آیین ایرانی که ریشه در فرهنگمان دارد، قطعه «یلدا» را بخوانم و پس از کسب مجوزهای لازم برای دسترسی علاقهمندان در فضای مجازی منتشر کنم. موسیقی این قطعه را خودم ساخته ام و بهمن محمد زاده:ترانهسرا، مسعود آرامش: سنتور، حمید آداب:میکس و مستر، بهعنوان عوامل اجرایی و محمد خرمی به عنوان تهیهکننده با من همکاری داشتند که جا دارد همینجا از آنها تشکر کنم. در متن ترانه قطعه «یلدا» آمده است: تو چله من امسال /کدوم شعر و کدوم فال/باز یاد او نو زنده کرده/ حافظ بگو کدوم فال/ کدوم روز و کدوم سال/ اونی که رفته بر می گرده... . «جاهد ملک زاده» هنرمند مشهدی و مدیر اجرایی این کارگاه آموزشی که خود از شاگردان محمد معتمدی است نیز درباره برگزاری این دوره آموزشی توضیحاتی ارائه می کند و می گوید: آموزش باید بهگونهای باشد که هنرجویان، متدهای تجربی آواز را فراگیرند و باید انگیزه لازم را برای پویایی هنرجو فراهم کرد. خروجی اصلی کلاسهای آموزش آواز باید این باشد که هنرجویان متوجه ایرادهای موجود در کار خود شوند. وی می افزاید: تدریس آواز کار سختی است چون هنری است که مقداری از آن ژنتیکی و بخشی از حس و حال آن هم اکتسابی است.