گفتگو با «پدر ترافیک» مشهد از گره دیروز و امروز ترافیکی در شهر
تعداد بازدید : 59
از طرحهای رنگ به رنگ تا ماجرای ترافیک 15 میلیاردی
نویسنده : چوپان
عکسی که ضمیمه این گزارش آمده، ترافیک شهر مشهد را نشان میدهد در یکی از روزهای داغ شهریور 1348. این زنجیره ماشینها، آن روزها سوژه خبرنگاران روزنامه «خراسان» شده بود تا علاوه بر ضعف زیرساختها، روند رو به فزونی خودروها در خیابانها را هم نقد کنند. انگشت اتهام و تقصیر را هم نشانه رفتند، سمت طرحهای فروش اقساطی خودرو و مردمی که چشم و همچشمی آنها را مالک و راکب چهارچرخی میکرد.
گذشت و گذشت و خیابانهای این شهر عریض شدند و بزرگراهها روزافزون اما چنگ ترافیک از ترافیک همچنان بر حنجره این شهر تنگ است. خلاصه خواستیم بگوییم نه ترافیک موضوع تازهای است نه راه حل ها و طرحهای ترافیکی.
اما این وسط «مهدی نقیبی بیدختی» که روزگاری مدیر مطالعات جامع حمل و نقل شهری بوده و به پدر ترافیک مشهد مشهور است؛ روایتی جالب از سیر تغییر سونامی ماشینها در شهر دارد.
روایتی از توسعه شهر و بزرگ شدن گرههای ترافیکی آن
آقای نقیبی 72 سال دارد، او رشته راهسازی، ترافیک و حمل و نقل را در انگلستان خوانده و علاوه بر سوابق متعددش در بخشهای صنعتی نظیر ذوب آهن و خدماتی نظیر مسکن و شهرسازی، سابقه پُرو پیمانی هم در امر ساماندهی ترافیک شهر مشهد دارد.
او برایمان توضیح میدهد که سال 60، فقط او و یکی از همکارانش در حوزه ترافیک تخصص داشتند. وی ادامه میدهد: شاید هم به تخصص بیشتر نیاز نبود. چون جمعیت کم بود و تسهیلات برای ایجاد آزادراه، خیابان و ... ناچیز. تنها بزرگراه آن زمان کمربندی شرقی شمال بزرگراه آسیایی به سمت چهارراه مقدم بود و تنها گره ترافیکی حاد نیز در پنجراه و پایین خیابان به چشم می خورد که به دلیل عدم اجرای یک طرح ناتمام در آن منطقه ایجاد شده بود. البته وضعیت به همین منوال نماند و کم کم شهر رشد خود را با افزایش گرههای ترافیکی به مدیران شهری نشان داد.
وی میگوید که کار به جایی میکشد که در دهه 70، شورای ترافیک در شهرداری مشهد با حضور نمایندگان دستگاههای مختلف تشکیل میشود؛«اقدام خوبی که از پِی این اتفاق، رخ داد؛ انجام یک طرح مطالعاتی توسط متخصصانی از دانشگاه شریف برای حل مشکلات ترافیکی مشهد بود، مطالعات سه سال به طول انجامید و مشهد اولین کلان شهری به شمار میآمد که در این زمینه تحقیقاتی را انجام میداد، طرح به وزارتخانه مربوطه ارائه شد و آن ها نیز بسیار خوششان آمد؛ منتها گفتند این طرح طولانی و گران بوده و برای تمامی شهرها قابل اجرا نیست اما ما نیازمند چنین نتایجی هستیم و شما ما را از نتایج اجرای این طرح باخبر سازید.»
وی ادامه میدهد: این طرح که اجرایش به مدیریت شهری واگذار شد، در دل خود حتی مطالعات قطارشهری را هم داشت. آن هم در چهار خط و مسیر.
وی برایمان توضیح میدهد که در مدیریتهای مختلف شهری، بعضا تعارض در عملکرد نسبت به حل این مشکل مشاهده می شده که همین امر چارهجویی ریشهای برای ترافیک مشهد را دشوار کرده است.
قفل شدن ترافیک مشهد به تصمیمات مدیریتی بستگی دارد
از او در مورد پیشبینی بعضی کارشناسان شهری میپرسیم که گفتهاند در سالهای آینده ترافیک مشهد قفل خواهد شد، او در پاسخ تایید این بحث را دشوار و منوط به شرایط خاصی میداند و توضیح میدهد: در ترافیک سه بعد مهم عرضه، تقاضا و مدیریت وجود دارد و آنچه امروز لازمه کنترل و کاهش ترافیک است، بیش از هر چیزی مسئله مدیریت میباشد. خیابانهای ما تقریبا از اتومبیل سرریز هستند و این روند افزوده شدن خودرو به خیابانها اگر در مقابل توسعه کند معابر شهری قرار گیرد، طبیعی است که ما را در آینده با مشکل روبه رو می کند اما اگر رغبت شهروندان به استفاده از وسایل حمل و نقل جمعی افزایش پیدا کند، این شرایط معکوس می شود.
ماجرای باغ مصطفیخانی و ترافیک 15 میلیاردی
از نقیبی که این روزها دوران بازنشستگی را سپری می کند، در خصوص لقب «پدر ترافیک مشهد» میپرسیم، که در پاسخ عنوان میکند: زمانی که در حوزه ترافیک و به تبع آن شهرسازی مشغول به کار شدم، علاوه بر من فقط یک متخصص دیگر در این بخش فعال بود اما خوشبختانه امروز؛ بیش از 200 متخصص در این حوزه تربیت شده اند. در طرحهای انبوهی که برای ترافیک مشهد به اجرا در میآمدند مشارکت داشتم از «طرح جایگزینی» بگیرید تا طرح جامع ترافیک مشهد. در کنار همه این اقدامات توسعه این رشته را هم در استان با تدریس آن در دانشگاه، دنبال میکردم.
وی میگوید که سعی کرده در این سالها برنامهریزیهای ترافیکیاش را در دیگر نقاط استان نیز اجرایی کند. او خاطره جالبی هم دارد از یک پرونده جنجالی که با تصمیم ترافیکی او و تیمش رفع و رجوع شده است؛« سال 77 در کمیسیون ترافیک مشغول به کار بودم. آن زمان در کمیسیون ماده 5 ، موضوع اصلاح در طرح تفصیلی وقت شهر مشهد داغ بود. من هم به عنوان دبیر کمیسیون حضور داشتم. یکی از پروندههای مطروحه؛ موضوع فروش باغ مصطفی خانی واقع در میدان فلسطین به مساحت 6 هکتار به یک سرمایه گذار خارجی بود تا در آن پروژه ای مشابه طرحهای بزرگ تجاری فعلی احداث شود، از سازمان ترافیک وقت درخواست شد تا طرح توجیه ترافیکی اجرای آن را بررسی کند، در نتیجه مطالعات ما مشخص شد بار ترافیکی احداث این پروژه بر خیابانهای اطراف، حدود 15 میلیارد تومان هزینه در بَر دارد، پس از مطرح کردن این هزینه با سرمایهگذار، موضوع به طور کلی منتفی شد و به نظرم این اتفاق خوبی برای شهرمان بود.»