ضرر جبران ناپذیر استان از گرد و غبار
استاد دانشگاه فردوسی مشهد ضمن هشدار درباره تبعات کانون های بحرانی فرسایش بادی، برآورد کرد که گرد و غبار بیش از 130 میلیارد تومان به خراسان رضوی ضرر میزند
گروه جامعه / آماده باشید که باز هم این هفته صاحبخانه تشریف می آورد! صاحبخانه ای که قبلا مهمان ناخوانده بود اما اینقدر نسبت به آمد و رفتش بی تفاوت بودیم و آنقدر جلوی راهش را نبستیم که دیگر صاحبخانه شده است! ریزگردها این هفته هم طبق اعلام هواشناسی استان دوباره پایشان به هوای استان باز می شود، با توجه به اعلام کارشناسانِ مرکز پیش بینی هواشناسی استان، وزش باد باز هم گرد و غبار را راهی استان خواهد کرد. کانونهای داخلی گرد و غبار و کانون قرهقوم به عنوان اصلی ترین منشأ خارجی گرد و غبار هر از گاهی وضعیت استان را تحت تاثیر خود قرار می داد و غباری خاکستری رنگ آسمان شهر را فرا می گرفت، اما با افزایش خشکسالی ها و کاهش میزان بارندگی ها در استان، وضعیت به گونه ای دیگر رقم خورده است، طوری که حضور ریزگردها و گرد و غبار، وضعیت تقریبا همیشگی شهر شده است و شهروندان به طور مکرر شاهد آسمان غبارآلود شهر می شوند. این مسئله علاوه بر آلودگی هوا و مخاطرات جسمانی برای شهروندان، آثار زیست محیطی مخربی را به دنبال دارد و منجر به خسارات عدیده ای برای استان شده است، طوری که یک عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد دراین باره بیان کرد: «گرد و خاک بیش از هزار میلیارد ریال به خراسان رضوی ضرر میزند.»
خسارت بیش از 130 میلیاردی گرد وخاک به استان
دانشیار دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد در این زمینه گفت: میزان خسارت ناشی از کانون های بحرانی فرسایش بادی در استان خراسان رضوی به منابع اقتصادی و زیستی، سالانه بیش از هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است. مرتضی اکبری در گفت و گو با ایرنا افزود: هم اکنون ۳۱ کانون بحرانی فرسایش بادی در ۱۹ شهرستان استان خراسان رضوی شناسایی شده است و این در حالی است که بیشتر کانونهای گرد و غبار در شهرستانهای سرخس، نیشابور، سبزوار، داورزن، بردسکن، خلیل آباد، کاشمر، مه ولات، تربت حیدریه، رشتخوار، بجستان، گناباد، خواف، تایباد و تربت جام پراکنده هستند. عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: گرد و غبار در خراسان رضوی هم منشأ داخلی و هم خارجی دارد؛ به گونه ای که بیشتر این گرد و غبارها، مربوط به مناطق بیابانی است چرا که ۱۷ درصد از مساحت کل بیابانهای ایران در استان های شرقی کشور قرار دارد و از سوی دیگر پنج و نیم میلیون هکتار از این مناطق که ۴۸ درصد از گستره استان خراسان رضوی را در بر میگیرد، مربوط به اقلیم بیابانی است. اکبری افزود: علاوه بر آن، ۲۲ شهرستان از مجموع ۳۳ شهرستان استان عرصه فرسایش بادی است و همه این شهرستانها تحت تاثیر تحرکات جوی و اقلیمی بیابانی قرار دارند.
اعتبارات اندک استانی در موضوع بیابانزدایی
اکبری درباره دلایل خشکسالی استان ادامه داد: اقلیم حاکم بر استان خراسان رضوی، خشک و نیمه خشک است و از چند دهه گذشته تاکنون کاهش بارندگی، افزایش دما و استمرار خشکسالی منجر به افزایش مخاطرات محیطی استان شده است. کاهش بارندگی، علاوه بر آثار نامطلوب در کشاورزی و تامین آب شرب شهری و روستایی، زمین را خشکتر و در برابر باد آسیب پذیرتر خواهد کرد که نتیجه آن افزایش گرد و غبار در استان خراسان رضوی و شهر مشهد میشود. عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به این که گرد و غبارها از کویر مرکزی، بیابان «قره قوم» در شمال شرقی ایران و همچنین از سوی مرز شرقی ایران و از کشور افغانستان به داخل استان خراسان رضوی منتقل میشود، افزود: در کنار بیابان قره قوم کشور ترکمنستان، بادهای غربی در برخی موارد بر اثر عبور از دشت کویر موجب تجمع گرد و غبار در نیمه جنوبی و مرکزی استان میشود. اکبری افزود: بررسی روند تغییرات گرد و غبار طی یک دوره ۲۰ ساله از سال ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰ نشان میدهد که در مناطق شرقی و غربی استان شدت و فراوانی گرد و غبار افزایش یافته و خشکسالیهای اخیر نیز باعث شده است پوشش گیاهی در عرصههای طبیعی ضمن کاهش یافتن و همچنین استفاده نادرست و بیرویه از عرصههای طبیعی، دستخوش نابسامانی شود. او ادامه داد: از سوی دیگر کاهش ورودی آبها به داخل دریاچهها همراه با خشک شدن آنها، به محل برداشت گرد و غبار تبدیل شدهاند و گزارش ها نشان میدهند علاوه بر استمرار خشکسالی در یکی دو دهه اخیر، از بین رفتن پوشش گیاهی، بهرهبرداری بیش از توان و ظرفیت مراتع برای چرای دامها، بوتهکنی، آبیاری غلط، توسعه معدن کاوی در مناطق بیابانی، استفاده نکردن بهینه از قابلیت اراضی، تبدیل اراضی مرتعی به دیمزار و سایر کاربریها و رعایت نشدن موازین علمی در شخم اراضی و عملیاتی نشدن برنامههای آمایش سرزمین از عوامل اصلی گسترش شدت فرسایش بادی و افزایش گرد و غبار در استان خراسان رضوی بوده است. دانشیار دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در کنار عوامل طبیعی و انسانی موثر، اعتبارات اندک استانی در موضوع بیابانزدایی، عقب بودن برنامههای اجرایی و مطالعاتی دستگاههای دولتی نسبت به گسترش شدت مخاطرات محیطی مانند فرسایش بادی و گرد و غبار و نبود پژوهشهای جامع درباره اثرات گرد و غبار توسط مراکز آموزشی و دانشگاهی به افزایش مشکلات ناشی از گرد و غبار در استان خراسان رضوی دامن زده است.
پیش بینی بازگشت گرد و غبار به هوای استان
همچنین کارشناس مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی نیز گفت: با شدت گرفتن وزش باد از نواحی شرقی به مناطق مرکزی استان، گرد و غبار روانه این نواحی به خصوص کلانشهر مشهد می شود. آذر رضایی افزود: وضعیت کیفیت هوا، در نوار شرقی خراسان رضوی، غبارآلود است که این پدیده به تدریج تا مناطق غربی استان تسری خواهد یافت. وی ادامه داد: آسمان در بیشتر نقاط خراسان رضوی ابری و نیمه ابری است و دمای هوا تا اواسط هفته جاری به طور تدریجی افزایش خواهد یافت. کارشناس مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی گفت: افزایش شدت باد نیز در مناطق بادخیز ادامه خواهد داشت که بروز خسارت در این مناطق دور از انتظار نخواهد بود.