سرسختی خربزه!
باوجود رتبه نخست خراسان رضوی در خشکسالی و کسری مخازن آبی، استان امسال هم رتبه نخست کشت خربزه را به خود اختصاص داده است
حمیدی/ تلاقی رتبه نخست سطح زیر کشت خربزه با رتبه نخست خشکسالی و کسری مخازن آبی کشور این سؤال را به وجودمی آورد که چرا کشت خربزه برای کشاورز به‌صرفه‌تر از کشت گندم است؟ خربزه از گندم کمتر آب مصرف می‌کند؟ چرا سطح زیر کشت خربزه در استان کاهش پیدا نمی‌کند؟ برای پاسخ به این سؤالات این گزارش را بخوانید.
خراسان رضوی رتبه نخست کشت خربزه را در کشور دارد و درعین‌حال رتبه نخست کسری مخازن آبی را به خود اختصاص داده است. به علاوه حدود 85 درصد مصارف آبی استان در حوزه کشاورزی است. طبیعتاً در شرایط بحران آبی بیشترین انتقادات و نوک پیکان اتهام، سوی کسی گرفته می‌شود که بالاترین مصارف آبی را داشته باشد. به همین دلیل است که در سال‌های اخیر تمام فشارها که بخشی از این فشارها درست است، به سمت بخش کشاورزی نشانه رفته زیرا بخش عمده‌ای از حوزه کشت و کار استان هنوز به شکل سنتی در حال فعالیت است و میزان هدر رفت آب در این بخش بالاست. از سوی دیگر یکی از مهم‌ترین انتقاداتی که همواره به بخش کشاورزی وارد می‌شود، کشت محصولات «آب بر» در شرایط کم‌آبی و بحران آبی است. اما آیا واقعاً محصولی مانند خربزه آب بر است؟ اگر این محصول آب بر بوده و در این شرایط برای کشاورز صرفه دارد که این محصول را کشت نکند چرا بازهم شاهد آن هستیم که در خراسان رضوی بحران‌زده بالاترین سطح زیر کشت خربزه را در کشور داریم؟آن‌طور که مدیر بخش زراعت جهاد کشاورزی استان اعلام کرد، امسال که تمام سدهای استان به‌گل‌نشسته و تقریباً وضعیت آب در بیشتر شهرستان‌ها از حالت بحرانی فراتر رفته است و سعی بر این است که چاه‌های کشاورزی خریداری شوند تا آب شرب مردم تأمین شود، خراسان رضوی رتبه نخست کشت خربزه را در کشور دارد که حدود 23 هزار هکتار از اراضی استان زیر کشت این محصول رفته است. در نگاه اول این وضعیت باید نکوهش شود و بخش کشاورزی و مدیران آن باید پاسخگو باشند که چرا مجوز کشت چنین محصولی داده‌شده است؟
مصرف آب گندم بیشتر است یا خربزه؟
اما معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان در گفت و گو با خراسان رضوی از واقعیتی عجیب پرده برمی‌دارد. ساربان درباره میزان مصارف آبی خربزه در مقایسه با گندم و بهره‌وری این محصول می‌گوید: اگر بخواهیم دو محصول جالیزی هندوانه و خربزه را با محصول استراتژیکی مانند گندم مقایسه کنیم باید اعلام کنیم که تولید هر یک کیلوگرم گندم در استان به یک مترمکعب آب نیاز دارد و در مقابل هر مترمکعب آب منجر به تولید 5 کیلو هندوانه یا 4 کیلو خربزه و حتی چغندرقند می‌شود.
وی درباره بهره‌وری می‌گوید: توجه داشته باشید که 97 درصد خربزه و هندوانه، آب است و گندم وضعیت برعکس را دارد. از سویی میزان ارزش غذایی این دو محصول قابل‌مقایسه نیست زیرا گندم ماده خشک و پرکالری است و ارزش غذایی بسیار بالاتری نسبت به خربزه و هندوانه دارد که 97 درصد آن آب است. علاوه بر این گندم محصولی استراتژیک برای کشور است و امنیت غذایی کاملاً وابسته به گندم است.
وقتی خربزه کاشته نشده پیش خرید می شود
معاون جهاد کشاورزی استان در پاسخ به این سؤال که چرا کشاورز حاضر است خربزه بیشتر کشت کند، می‌گوید: وقتی مشتری از تهران با کشاورز ما تماس می‌گیرد و هنوز فصل کشت شروع نشده 20 تن خربزه را 150 میلیون تومان پیش‌خرید و حتی بذر و مایحتاج و سرمایه کشاورز را تأمین می‌کند که برای عرضه این محصول در میدان بار تهران خربزه در خراسان رضوی و شهرستانی مانند تایباد کشت کند، طبیعی است کشاورز سود و صرفه خود را در نظر بگیرد. به همین دلیل است که کشاورز ترجیح می‌دهد خربزه بکارد زیرا یک اصل مهم برای کشاورز تأمین نیاز اقتصادی خانواده است.
ساربان درباره این که کشت خربزه برای کشاورز صرفه دارد یا گندم، می‌گوید: درباره میزان مصارف آبی این محصولات توضیحات را گفتیم اما خب برای کشاورز کشت خربزه صرفه اقتصادی دارد بااین‌حال ارزش غذایی و وابستگی امنیت غذایی کشور و استان به کالایی مانند گندم قابل‌مقایسه با خربزه یا هندوانه نیست. علاوه بر این، الان با شیوه‌های نوین کشت خربزه میزان مصرف آب در این محصول پایین آمده است. حاجی‌زاده مدیر زراعت این سازمان مدعی است که مصارف آب درکشت خربزه به دلیل استفاده از آبیاری‌های نوین 50 درصد کاهش پیداکرده است.
سطح زیر کشت خربزه در استان
بر اساس داده‌های سالنامه آماری کشاورزی استان، در 5 سال گذشته میزان اراضی زیر کشت خربزه به‌صورت آبی در خراسان رضوی از 30 هزار هکتار به حدود 20 هزار هکتار و در سال 1400 نیز به 10 هزار هکتار رسیده است اما معاون جهاد کشاورزی استان می‌گوید، سطح واقعی کشت خربزه در استان در سال 1400 بالاتر از 20 هزار هکتار بوده زیرا در یک شهرستان بیش از 12 هزار هکتار خربزه کاشته شده است.
ساربان درباره سطح زیر کشت خربزه استان در سال 1401 و امسال می‌گوید: امسال سطح زیر کشت خربزه در خراسان رضوی حدود 22 هزار و 400 هکتار و در سال گذشته نیز همین حدود بوده ولی سیاست ابلاغی وزارت جهاد کشاورزی کاهش سطح زیر کشت خربزه در استان است.
چرا نباید خربزه کاشت؟
معاون بهبود تولیدات گیاهی، به این سؤال که به لحاظ بهره‌وری آبی کشت خربزه به‌صرفه‌تر است یا کشت گندم، پاسخ صریح نمی دهد اما می‌گوید: به‌هرحال وقتی کشور و استان در شرایط خشکسالی است و بخش کشاورزی بالاترین مصارف آبی را دارد و سیاست کلان بر این است که مصارف این بخش کاهش پیدا کند، نوک پیکان به سمت محصولاتی می‌رود که ارزش غذایی کمتری دارد یا کاهش آن‌ها امنیت غذایی را تهدید نمی‌کند. خربزه محصولی است که مردم و بازار کشش و تقاضای خرید برای آن رادارند اما قابل‌مقایسه با محصول استراتژیک گندم نیست به همین دلیل است که سال گذشته وزارت جهاد به استان ابلاغ کرد که ظرف 4 سال باید حداقل 10 هزار هکتار از اراضی زیر کشت خربزه در استان کاسته شود و ما باید این سیاست ابلاغی را اعمال و عملیاتی کنیم.
آمار تولید چه می‌گوید؟
درخور ذکر است که حاجی‌زاده مدیر بخش زراعت جهاد کشاورزی استان در هفته اخیر اعلام کرد که میزان برداشت خربزه در خراسان رضوی 25 تن در هکتار است. این در حالی است که میزان برداشت گندم 5 تن در هکتار است. علاوه بر این هم اکنون هر کیلو گندم در کشور 17 هزار تومان قیمت‌گذاری شده و قیمت جهانی آن رو به افزایش است. از سویی قیمت هر کیلو خربزه در بازار مشهد نیز برمدار بیش از 10 هزار تومان برای هر کیلوگرم می‌چرخد. افزودن این نکته ضروری است که در سه‌ماه امسال تنها 600 تن خربزه از استان صادرشده که به‌طور متوسط ارزش هر کیلوی آن بر اساس داده‌های گمرک کشور حدود 10 هزار تومان بوده است.
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
