گزارشی از وضعیت اثر تاریخی با قدمت دوره قاجار در شهرستان
تعداد بازدید : 17
سرای اولیای سبزوار در یک قدمی نابودی
کلاته/ سرای تاریخی اولیای سبزوار به دلیل بی توجهی مالکان ، اعتبار قطره چکانی میراث فرهنگی و بی توجهی مسئولان در آستانه تخریب کامل قرار دارد. به گزارش خراسان رضوی، شهرستان سبزوار دارای بیش از 900 اثر تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی است که حدود 161 اثر آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. سبزوار دارای 11 سرای تاریخی است که 9 سرا در فهرست آثار تاریخی قرار دارد و به دلیل این مزیت دیار سبزوار به عنوان شهر سراها و کاروانسراهای تاریخی شهرت یافته است. قدمت سرای اولیای سبزوار به دوره قاجاریه برمی گردد و این بنا یکی از سراهای تاریخی و ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور است ، این بنای تاریخی به دلیل تعدد مالکان و بی توجهی آن ها در آستانه تبدیل به مکانی مخروبه و غیر قابل استفاده است.براساس اظهارات مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار سرقت های اخیر از سرای تاریخی اولیا سبب شده است که میزان تخریب بنا افزایش یابد.
روایت تلخ سرنوشت یک اثر تاریخی در سبزوار
مهیار تسبندی مدیرعامل سازمان مردم نهاد سفیران گردشگری سبزوار در گفت وگو با خراسان رضوی درباره وضعیت فعلی سرای تاریخی اولیا گفت: این سرای تاریخی در شش سال گذشته فعال بود و به عنوان پارکینگ خودرو استفاده می شد. وی اظهارکرد: یکی از مالکان بنا، از بانکی تسهیلات دریافت می کند و پس از فوت، وارثان قسمتی از سرا را که تبدیل به پارکینگ شده بود برای تسویه به بانک می دهند و در نتیجه بانک هم اقدام به پلمب پارکینگ می کند. تسبندی افزود: پس از مدتی وسایل داخل غرفه های این سرا ، به سرقت می رود و در فروردین 99 فردی در حال تخریب بنا بود تا تیرهای چوبی سقف را به سرقت ببرد. مدیرعامل سازمان مرد نهاد سفیران گردشگری سبزوار با اشاره به این که فرد خاطی دستگیر و از وی شکایت شد اما به تازگی آزاد شده و سر به جان آجرهای بنا گذاشته است، بیان کرد: تاکنون هشت بار به دلیل سرقت از سرا از وی شکایت شده است. تسبندی درباره میزان تخریب و شرایط فعلی این سرای تاریخی گفت: به دلیل سرقت های اخیر و اتفاقات طبیعی آن قدر بنا آسیب دیده که بخش هایی از آن ریخته است و در و پنجره ها برای فروش کنار گذاشته شده بود که با پیگیری های انجام شده نیروی انتظامی در محل حاضر و گزارش تهیه شد و حکم جلب فرد خاطی صادر شده است. وی با اشاره به این که تخریب آثار ملی جرم عمومی است ، تصریح کرد: اگر بنا به دلیل سرقت های متعدد تخریب نمی شد تا چندین سال آینده سرپا بود اما هم اکنون از نظر سازه ای درحال ویران شدن است. مدیرعامل سازمان مردم نهاد سفیران گردشگری سبزوار ضمن ابراز نگرانی از شرایط فعلی آثار تاریخی این شهرستان تاکید کرد: متاسفانه هم اکنون اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سبزوار یگان حفاظت ندارد و کسی مسئولیت سرکشی به ابنیه تاریخی این شهرستان را عهده دار نیست و به همین دلیل بناهای تاریخی در معرض خطر تخریب هستند.
نیازمند یک میلیارد اعتبار
به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار، بازگشت سرای تاریخی اولیا به شرایط قبل از سرقت نیازمند یک میلیارد تومان اعتبار است و احیای کامل این سرا نیز به پنج میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. هم اکنون مالکان شخصی سرای اولیا ، تمایلی به احیای این سرا ندارند و سرقت های اخیر نیز سبب شده است این سرمایه تاریخی در معرض مخروبه شدن و نابودی کامل قرار گیرد.با توجه به قدمت بیش از شش هزار ساله سبزوار اختصاص اعتبار از محل منابع ملی و وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای مرمت آثار تاریخی و ارزشمند در این شهرستان از جمله سرای تاریخی اولیا موضوعی ضروری به شمار می رود.
مالکان سرای اولیا تمایلی به احیا و مرمت ندارند
وی درباره وضعیت سرای اولیای این شهر به خراسان رضوی گفت: این سرا در محدوده بافت قدیمی و خیابان اصلی شهر سبزوار قرار دارد و قدمت آن به دوره قاجار باز می گردد و قسمت دیگر بنا در دوره پهلوی اول ساخته شده است. محسن برآبادی درباره کارکرد سرای اولیای سبزوار در سال های گذشته افزود: این سرای تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و در قدیم جزو مکان هایی بوده که اجناسی شامل فرش در آن خرید و فروش می شده است. وی ادامه داد: معماری بنا به صورت دو طبقه است و از طبقه نخست آن برای انبار و کارگاه استفاده می شد و طبقه دیگر محل فروش تجار بوده است. مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار در پاسخ به سوال خبرنگار خراسان درباره این که چرا سرای تاریخی اولیا در حال تخریب و نابودی است؟ گفت: قسمتی از بنا دارای چندین مالک شخصی و بخش دیگر در اختیار اداره اوقاف و امور خیریه سبزوار است. برآبادی درباره سرقت چندین باره از سرای تاریخی اولیا افزود: مالکان بنا رغبتی به مرمت و بازسازی ندارند و با توجه به این که موقعیت مکانی بنا دارای ارزش مادی بالایی است، دنبال تخریب بنا هستند. وی ادامه داد: مالکان تاکنون برای مرمت سرای اولیا اقدام نکرده اند و ماهم به دلایلی نتوانستیم با آن ها به نتایج مثبتی به منظور احیای آن دست پیدا کنیم.
اقدام عمدی سودجویان برای تخریب سرای تاریخی اولیا
مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار با بیان این که از چندی پیش افراد سودجو اقدام به تخریب سرای تاریخی اولیای سبزوار کرده اند که کاملا این اقدام عمدی به نظر می رسد چراکه این سرا اجناس گران قیمتی برای سرقت ندارد و سرقت چوب، خشت، آجر و... بوده است،خاطر نشان کرد: سرقت های صورت گرفته از این بنای تاریخی تنها برای تسریع در تخریب کامل بنا بوده تا از مجموعه آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران خارج شود. برآبادی تاکید کرد: در پی چندین فقره سرقت های صورت گرفته از این بنا، اقدام قضایی برای پیگیری ماجرا انجام شده و فرد سارق با همکاری میراث یاران و مردم علاقه مند به حوزه میراث فرهنگی دستگیر شده است و به نظر می رسد این فرد با هدایت از سوی افرادی اقدام به سرقت کرده است. وی گفت: پشت ماجرای سرقت ها نکته مهمی نهفته است که مالکان می خواهند با تخریب های عمدی، این اثر تاریخی تبدیل به زمین شود تا با قیمت بالا آن را به فروش برسانند. مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار افزود: پیگیری حقوقی این ماجرا برای روشن شدن زوایای سرقت های عمدی از این بنای تاریخی در حال انجام است. برآبادی با اشاره به اقدامات مطرح شده برای جلوگیری از تخریب بنا در گذشته، بیان کرد: در گذشته پیشنهاد داده شد که سرای اولیا به بازارچه و محلی برای فروش صنایع دستی هنرمندان سبزوار تبدیل شود و در این باره موافقت هایی به دست آمد اما متاسفانه به دلیل تمایل نداشتن مالکان، ایجاد بازارچه فروش محصولات صنایع دستی سبزوار بلاتکلیف ماند. وی وضعیت تخریب سرای اولیای سبزوار را کاملا بحرانی و نگران کننده اعلام کرد و گفت: هم اکنون به دلیل این که اعتبارات دولتی برای احیا و مرمت آثار تاریخی سبزوار به صورت قطره چکانی و محدود است، امکان مرمت این بنا وجود ندارد و همچنین متاسفانه به دلیل نبود اعتبارات تخریب آن رو به افزایش است.
احیای سرای اولیا نیازمند 5 میلیارد تومان اعتبار است
این کارشناس میراث فرهنگی سبزوار با بیان این که هم اکنون بیش از 35 درصد جنوب غربی سرای اولیای سبزوار دچار تخریب شده و دیگر قسمت های بنا در معرض خطر جدی و تخریب طبیعی از جمله بارش باران قرار گرفته است و برای مرمت و استحکام بخشی 800 تا یک میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد تا به وضعیت گذشته باز گردد، افزود: بحث احیای سرای اولیا و تبدیل آن به مکان قابل استفاده بیش از پنج میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. برآبادی درباره دلایل اهمیت مرمت و احیای این سرا، بیان کرد: سبزوار از گذشته شهری تجاری بوده و وجود کاروانسرا و سرای متعدد در این شهرستان دلیلی مهم برای تجاری بودن سبزوار است و این شهرستان دارای 11 سرای تاریخی است که از این تعداد 9 سرا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و نیاز به مرمت و نگهداری دارد. وی تاکید کرد: در استان خراسان رضوی، شهری مشابه سبزوار وجود ندارد که این تعداد سرا و کاروانسرا داشته باشد و این موضوع سبب شده است تا اهمیت نگهداری سراها و کاروانسراهای این شهرستان افزایش یابد. مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار با ابراز نگرانی از این که برخی از سراهای سبزوار از جمله اولیا و معمارزاده به مکانی متروکه تبدیل شده و دیگر فعال نیست، گفت: فعال بودن سراها سبب می شود که کمتر دچار تخریب شود. برآبادی در خصوص میزان اعتبار تخصیص داده شده برای احیا و مرمت سراها و کاروانسراهای تاریخی سبزوار افزود: امسال اعتباری برای مرمت و به سازی کاروانسراها و سراهای تاریخی سبزوار نداشته ایم و تاکنون اعتبار مرمتی آثار تاریخی این شهرستان اعلام نشده است. وی یادآور شد: برای پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار حدود 200 میلیون تومان تخصیص داده شد که صرف پرداخت بدهی های گذشته به پیمانکاران شده است.