یادداشت
تعداد بازدید : 16
لزوم آینده نگری و بهره برداری بهینه از منابع آبی موجود
نویسنده : سیدعلیرضاطباطبایی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد
شهر مشهد با جمعیت بیش از سه میلیون نفری خود در جغرافیای خشک و نیمه خشکی قرار گرفته و از این رو، منابع آب در این منطقه ناپایدار است. علاوه بر این، بحران نگران کننده آب برای این شهر و استان خراسان رضوی را می توان متاثر از عوامل دیگری چون رشد فزاینده جمعیت، توزیع نامتوازن منابع سطحی و زیرزمینی، افزایش آلودگی آبها، کمبود و نارسایی قوانین بینالمللی در بهره برداری از آب های مشترک سطحی و زیرزمینی، بالا رفتن سطح زندگی، رفاه و بهداشت، تغییر الگوی مصرف انسان صنعتی و نبود ساز و کار اقتصادی برای تخصیص موثر منابع آب دانست. لذا با توجه به تغییر فصل، کاهش میزان بارندگی و دسترسی نداشتن به منابع پایدار، مدیریت منابع یک امر ضروری است.
در شرایط فعلی آب شرب شهر مشهد ۶ درصد از چشمه ها و قنوات، ۴۶ درصد از سدهای دوستی، کارده، ارداک و سد طرق و ۴۸ درصد از چاه ها تامین می شود. شرکت آبفای مشهد به دنبال خدمت رسانی به شهروندان است و در این راستا زیرساخت های لازم را تا حد امکان فراهم آورده است. براین اساس، هم اکنون 70 درصد شهر مشهد تحت پوشش خدمات مرتبط با فاضلاب است و 100 درصد جمعیت شهر تحت پوشش شبکه آب رسانی قرار دارد.
در همین حال، سرانه مصرف برای هر فرد در شبانه روز در بخش خانگی 122 لیتر برآورد می شود. در حقیقت افزایش دمای هوا، کاهش بارندگی، مطابقت نداشتن نیاز مصرف با زمان نزولات جوی، افزایش بی رویه مصرف و بهره برداری غیر اقتصادی از منابع آب (رفتار مسرفانه مانند شستن حیاط و خودرو، نشتی شیرآلات و...)، استفاده نکردن از لوازم کاهنده، استفاده از آب شرب برای فضای سبز و ... از عواملی هستند که بر سرانه مصرف تاثیرگذارند. بر همین اساس، متوسط کل نیاز آبی شهر مشهد در سال 97 به حدود 265 میلیون متر مکعب رسیده است که این میزان در سال 1400 به 286 میلیون متر مکعب افزایش خواهد یافت و در افق طرح 1420 نیز به 396 میلیون متر مکعب آب نیاز است.
حال با توجه به هزینه های هنگفت انتقال، تصفیه و توزیع آب شرب، صرفه جویی در مصرف آب این بخش نیز می تواند منافع قابل ملاحظه ای به همراه داشته باشد.
باید تاکید کنیم که موفقیت استراتژی های مدیریت تقاضا در بخش مصرف آب، به این بحث بستگی دارد که چقدر خوب درک کنیم، مردم درباره مصرف آب چگونه می اندیشند و از این طریق به دنبال تغییر رفتار مصرف کنندگان باشیم.
در همین باره شرکت آبفای مشهد برنامه ریزی منسجمی برای مقابله با بحران کم آبی به خصوص در فصل تابستان داشته که مهم ترین بخش آن مدیریت در عرصه های تولید، توزیع و مصرف بوده است.
به عبارت دیگر تلاش بر این بوده تا با وجود همه مشکلات و محدودیت های منابع آبی، میزان تولید آب را ثابت نگه داریم و با همکاری اهالی شهر مشهد و زائران بارگاه منور رضوی مصرف را نیز تا حد ممکن در تناسب با سطح تولید قرار دهیم.
به طور مثال برای مقابله با بحران آب، نصب لوازم و تجهیزات کاهنده مصرف در شهر مشهد پیگیری شده است و فضاهایی مانند مدارس، مساجد، خوابگاه های دانشجویی، مراکز نظامی، بیمارستان ها و اداراتی که بیشترین مصرف آب را دارند، در اولویت خود قرار گرفته است و شهروندان نیز باید با استفاده از لوازم کاهنده مصرف و نصب شیرآلات الکترونیکی، بخش متولی را در این عرصه یاری کنند. همچنین انجام عملیات های مستمر نشت یابی شبکه، اصلاح شبکه و تعویض شیرآلات فرسوده و... نیز تاثیر به سزایی در کاهش هدررفت آب دارد. در مجموع باید تصریح کرد که تامین مصرف آب شرب به علت مسائل بهداشتی و نیاز اولیه و اساسی انسان به آب و نیز احتمال بروز تنش های اجتماعی، از حساسیت و اولویت فراوانی برخوردار است. به دلیل نبود توازن در عرضه و تقاضای آب، استان با مشکل تامین منابع آبی مورد نیاز مواجه است، به همین علت توجه به مدیریت منابع آب بسیار ضروری است. بخش عمده ای از نامتعادل بودن در منابع آب ناشی از چرخه تولید تا مصرف آن و محدودیت های طبیعی منابع آبی و بخش دیگر ناشی از تاثیرگذاری اقدام ها و فعالیت های بشر روی این منبع طبیعی است. بر همین اساس حضور مروجین فرهنگ مصرف بهینه آب در مدارس، ادارات، مراکز آموزشی دولتی و غیر دولتی، خوابگاه های دانشجویی، پادگان ها و مراکز نظامی به منظور آموزش مباحث مرتبط با مدیریت مصرف آب از اقدامات مهمی است که در دستور کار قرار دارد.
تجربه نشان داده که عبور از هر دشواری، با همگرایی و همراهی ممکن می شود، بدون شک در عرصه مدیریت منابع آب و بحرانی که در این باره با آن مواجهیم نیز با همین نگاه حل و فصل خواهد شد. فراموش نکنیم که آینده نگری و بهره برداری بهینه از منابع آبی موجود به نفع نسل آینده یک ضرورت مهم است.