در گفت و گو با تهیه کننده مستند «شفاخانه شاه رضا»، پاره ای از خاطرات یک بنای تاریخی شهرمان را مرور کردیم
تعداد بازدید : 36
«شفاخانه» ای در جوار امام مهربانی
نویسنده : رضا میرزاده
مستند «شفاخانه شاه رضا» روایتی تصویری از پیشینه، تأسیس و توسعه بیمارستان امام رضا(ع) در مشهد است که مهر سال گذشته و در هشتاد و سومین سالگرد تأسیس این بیمارستان، رونمایی شد. این مستند، به مراحل ساخت یکی از مهم ترین مراکز درمانی کشور اشاره می کند که در مهر سال ۱۳۱۳ و همزمان با جشن هزاره فردوسی، افتتاح شد و اکنون، به یکی از عمده ترین مراکز آموزشی پزشکی تبدیل شده و خدمات بهداشتی و درمانی آن، سالیان سال است که زائر و مجاور را بهره مند می سازد.تهیه کننده این مستند «عبدالرضا رحمانی نسب» یک جوان متولد دهه 60 است که با توجه به دلبستگی ها و تعلق خاطری که از گذشته به این بیمارستان داشته، کار ساخت آن را به انجام رسانده است. مستند 54 دقیقه ای «شفاخانه شاه رضا» سال گذشته و همزمان با هشتاد و سومین سالگرد تأسیس بیمارستان امام رضا (ع) رونمایی شد و سال گذشته، نشان پایتخت فرهنگی جهان اسلام را نیز از آن خود کرد. به بهانه آغاز اکران عمومی این مستند و در گفت و گو با تهیه کننده آن، به بررسی برخی از ابعاد کار پرداخته ایم. آن چه در ادامه می آید، ماحصل این گفت و گوست:
آغاز تولیدات سینمایی با محوریت بیمارستان امام رضا (ع)
رحمانی نسب در ابتدای این گفت وگو، در معرفی خود به اجمال می گوید: متولد 1362 هستم. در مقطع کارشناسی رشته تدوین تحصیل کرده ام. تجربه های عملی من از 15 سال پیش و با انجمن سینمای جوان آغاز شد. نخستین کار تولیدی من، فیلم کوتاه داستانی با عنوان «آخرین لحظه» بود که اتفاقا این فیلم هم در بیمارستان امام رضا (ع) ساخته شده است.
وی ادامه می دهد: پدرم کارمند همین بیمارستان بود و در بخش سمعی و بصری و کتابخانه بیمارستان اشتغال داشت. به همین دلیل، این امکان برای من فراهم شد که طی این سال ها به همه جای بیمارستان سر بزنم و جزئیات زیادی از بنای آن را به خاطر بسپارم.
این هنرمند جوان که در عرصه های تدوین، تولید و تهیه کنندگی صاحب تجربه است، برایمان می گوید: برای تولید مستندی درباره 23 آذر که اتفاقا آن هم با بیمارستان امام رضا (ع) پیوند خورده است، جوایزی گرفته ام. همچنین مستند «شفاخانه شاه رضا» نیز سال گذشته به عنوان اثر فرهنگی شهر مشهد معرفی شد و نشان پایتخت فرهنگی جهان اسلام را از آن خود کرد.
تولید یک مستند، برای یافتن پاسخ شایعات
رحمانی نسب به انگیزههایش از تولید این اثر نیز اشاره می کند و می گوید: شناخت خوبی از مجموعه بیمارستان امام رضا (ع) داشتم. اما طی همین سال هایی که در بیمارستان حضور پیدا می کردم، برای خودم هم سوالاتی در زمینه بنای تاریخی آن به وجود آمده بود. از سوی دیگر، نکات تایید نشده ای نیز درباره ساخت این بنا در بین مردم وجود داشت، مثلا این که «آلمان ها» یا «رضاخان» در ساخت بنای این بیمارستان نقش داشته اند. من هم بیشتر برای یافتن پاسخ همین شایعات بود که سراغ تولید این اثر مستند رفتم. در ابتدا قرار بود فیلم با رویکرد «معمارانه» تولید شود و به بیان ویژگی های بنای این مجموعه درمانی بپردازد. اما وقتی کار پژوهش را شروع کردیم، رویکرد ما تغییر کرد و متوجه شدم که کار، متفاوت از تصور ما بوده است.
افرادی که در ساخت بیمارستان امام رضا (ع) ایفای نقش کرده اند
این مستندساز در ادامه به تشریح ابعاد تحقیقات خود می پردازد و بیان می کند: رضاخان در ایجاد این بیمارستان نقش داشته است؛ اما نقش او در مقایسه با نقش دیگر افرادی که در این کار سهیم بوده اند، بسیار ناچیز بود. انسان های بزرگی از سال 1295 تا سال 1305 که کلنگ تأسیس بیمارستان به زمین می خورد، در ساخت آن ایفای نقش کرده اند. افرادی مثل «محمد ولی خان اسدی» نایب التولیه وقت آستان قدس رضوی، «امیر علم» به عنوان پزشکی که از دانشگاه تهران می آید و مسائل پزشکی در بیمارستان را آغاز می کند و حتی «امیرکبیر» به عنوان مؤسس دارالفنون، که فارغ التحصیلان آن نقش مهمی در پایه ریزی این بیمارستان داشتند. به این ها، «کریم طاهر زاده بهزاد» به عنوان معمار بنا را بیفزایید که ویژگی های منحصر به فردی را در سیمای آن گنجانده است و البته تعداد پزشکانی که در آن سال ها به این بیمارستان می آیند و امور درمانی را آغاز می کنند.
ساختمانی براساس عدد «هشت»
رحمانی نسب توضیح می دهد: معماری خاص این اثر باعث شده که نه تنها مانند خیلی از آثار قدیمی محدوده اطراف حرم تخریب نشود، بلکه هنوز پابرجا و قابل استفاده باشد و در مقام یک اثر ملی، سیمای شهرمان را دگرگون کند. این ساختمان، پر از گنبد و کاشی کاری ها، طاق ها و قوس ها و کارهای مذهبی است. از یک سو سرستون های آن بیانگر افتخار ایران است و از سوی دیگر، حال و هوای مذهبی و روحانی در این بنا حاکم است. اما شاخص ترین بخش این مستند، به یافته های ما درباره معماری این بنا و نقش عدد 8 در ساخت آن اختصاص دارد. ارتفاع دیوارها 8 متر است؛ 8 ستون بین پنجره ها وجود دارد؛ 8 پنجره در هر سمت وجود دارد که از آن نور وارد ساختمان می شود؛ یک محوطه 888 مترمربعی در آن وجود دارد و در نهایت ساختمان 8 اتاق عمل دارد.
یک اثر مذهبی از یک معمار تحصیل کرده
این هنرمند جوان نکته جالب دیگری را نیز یادآور می شود: معماری که در آن دوران به اصطلاح در «فرنگ» تحصیل کرده و ما انتظار داریم که «فرنگی مآب» باشد، در این شهر بنایی می سازد که هم در ظاهر و هم در باطن، نکات مهمی را در نظر می گیرد. این بخش برای خیلی از افراد جالب و عجیب است. مخاطبان مستند، بخش های مختلف آن را پسندیده اند اما وقتی به این بخش از مستند می رسیم، گاهی اشک در چشمان آن ها حلقه می زند. در ابتدا به دلیل انتخاب عنوان «شاه رضا» برای این اثر، در بازبینی اولیه اثر، دغدغه هایی داشتیم اما پس از دیدن فیلم، این دغدغه از بین رفت و استقبال مسئولان از آن خوب بود.
فیلمی مستند، با اتکا به چندین هزار برگ سند
«تولید این اثر، مستند به چند هزار برگ سند و کتاب است»، این را رحمانی نسب با تاکید می گوید و می افزاید: اگر ضعفی در اجرای کار بوده، با تحقیقات و اطلاعاتی که در اختیار مخاطب قرار می دهد، به چشم نمی آید. من کار پژوهش را به تصور این که یک کار مختصر و سبک است، آغاز کردم. اما کمکم کار زیاد شد و حدود 9 ماه از کار به مسائل پژوهشی اختصاص پیدا کرد. کار ساخت مستند مجموعا 18 ماه طول کشید. مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مهم ترین بخش اسناد مورد نیاز ما را در اختیار داشت که از آن استفاده کردیم. ضمن این که از منابع دیگری در مرکز اسناد کتابخانه ملی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه بهره بردیم.
نقش بیمارستان امام رضا (ع) در شکل گیری دانشگاه علوم پزشکی مشهد
این مستندساز خاطر نشان می کند: عمده کار این مستند، به مراحل ساخت بنای بیمارستان باز می گردد و البته به موارد مربوط به بعد از ساخت آن از جمله ارائه خدمات بهداشتی درمانی به مردم، تأثیرات آن در راه اندازی دانشگاه علوم پزشکی و دیگر مراکز آموزشی درمانی در شهر و همچنین تأثیرات آن در تحولات اجتماعی مشهد نیز اشاره هایی داشته ایم. مثلا این که در همان سال های نخستین ساخت بیمارستان، رئیس وقت آن دستور می دهد که مدرسه پرستاری برای بانوان ایجاد شود. مدرسه عالی طب در مشهد راه اندازی می شود و در نهایت، مسئولان وقت، به این نتیجه می رسند که ایجاد دانشگاه طب در مشهد امکان پذیر است و این بیمارستان و پزشکان آن، زیرساخت ایجاد دانشگاه پزشکی را فراهم می آورند.
بیمارستان امام رضا(ع)، «شفاخانه» است
وی یادآور می شود: در پژوهش های مان به این مطلب رسیدیم که امام رضا (ع) در ایجاد این بیمارستان نیز همانند بسیاری از زیرساخت های مهمی که در آن ایجاد شده، نقش مهمی داشته و همه چیز به خاطر وجود پربرکت ایشان در این شهر با سرعت بسیاری انجام گرفته است. خیلی از مردم هم به نیت «شفا» به این بیمارستان می آمدند و به همین دلیل، عنوان «شفاخانه» در نام اثر به کار برده شد.
افرادی که در ساخت مستند دخیل بوده اند
رحمانی نسب می گوید: لازم است از دکتر «عبدا... بهرامی» رئیس بیمارستان امام رضا (ع) قدردانی کنم که کمک بسیاری به ما کرد و حمایت های وی، هم تراز با کاری است که ما در زمینه تولید این اثر انجام داده ایم. علاوه بر این، از افراد دیگری نیز باید نام ببرم. از جمله افرادی که در تولید این اثر همراهی داشته اند، باید از «سالم حسین زاده شورشجانی» نام برد که در مرکز اسناد آستان قدس رضوی، همکاری و راهنمایی های بسیار خوبی داشتند. در زمینه تولید این اثر نیز «یوسف سبحانی»، «مصطفی مسگری»، «امیربهزاد کرمانی» و «احسان خزائی» تأثیرات مهمی در تولید کار داشته اند.
مقصد بعدی: ساخت مستندی با موضوع فردوسی و شاهنامه
این هنرمند جوان در خاتمه بیان می کند: هم اکنون تولید یک اثر بلند مستند در حوزه فرهنگ و ادبیات مشهد ، با موضوع «فردوسی» و «شاهنامه» را در دستور کار داریم که امیدواریم بتوانیم آن را به جشنواره فجر امسال برسانیم.
خبر
مستند «شفاخانه شاه رضا» از امروز در مشهد اکران می شود
این مستند، روایتی درباره تأسیس بیمارستان امام رضا (ع) در مشهد است که ساعت 17 امروز در پردیس سینمایی هویزه مشهد اکران می شود و نمایش آن برای عموم علاقه مندان، آزاد و رایگان است. «شفاخانه شاه رضا» با همکاری انجمن فیلم سازان انقلاب اسلامی و حوزه هنری استان به نمایش در می آید.