ابلاغ سند آمایش استان معطل تدوین سند ملی
گزارش خراسان رضوی از اولویت بندی ظرفیت های استان در سند آمایش سرزمینی
نویسنده : سینا واحدی
آمایش سرزمین، ارزیابی نظاممند عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... به منظور یافتن راهی برای تشویق و کمک به جامعه بهرهبرداران در انتخاب گزینههایی مناسب است تا با افزایش و پایداری توان سرزمینی در نیازهای جامعه برآورده شود. به بیانی دیگر توزیع متوازن و هماهنگ جغرافیای کلیه فعالیتهای اقتصادی اجتماعی در پهنه سرزمین نسبت به قابلیتها و منابع طبیعی و انسانی را «آمایش سرزمین» میگویند. از مهم ترین خصوصیات برنامه آمایش سرزمین جامع نگری، کیفیت و سازماندهی فضایی آن است.
سال 1390 در استان خراسان رضوی تدوین سند اول آمایش سرزمینی خراسان رضوی با دستور استانداری و با همکاری نهاد اجرایی شامل جهاد دانشگاهی و دانشگاه فردوسی مشهد و با همکاری ادارات و سازمان های استان انجام گرفت. اما پس از آن امور تکمیل و اصلاحیه این سند که کاری بلند مدت است و همه حوزه های توسعه استان از جمله اقتصادی، فرهنگی،اجتماعی و بهداشت و درمان را شامل می شود، از زمان انتشار تا سال 93 انجام گرفت که با دریافت نظرات سازمان های مختلف و نهادهای استان و اصلاحات پی در پی به نتیجه رسید. همان سال استاندار با بیان این که 180 پیشنهاد برای اصلاح یا افزودن به سند ارائه شده بود، پس از آن در حاشیه جلسه شورای برنامه ریزی و توسعه خراسان رضوی در 7 دی ماه سال 93 از تصویب سند آمایش به روز و در واقع دوم استان خبر داد. سندی که در برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت ادارات و نهادهای اجرایی و نیز تصمیم گیر استان استفاده می شود.در سند آمایش اصلاح شده استان خراسان رضوی گردشگری در اولویت اول استان قرار داشته است. اولویتی که با بررسی کنونی مجموعه استان و نه فقط مرکز استان شرایط نامناسب و ناهمگونی دارد. شهر مشهد مقدس با وجود بارگاه منور حضرت رضا (ع) از دیرباز مورد توجه زائران سراسر کشور و حتی دنیا بوده است، اما دیگر شهرهای استان با توجه به نبود برنامه ریزی مناسب به جایگاه خود نرسیده اند. بر اساس گفته مسئولان پس از گردشگری، بخش خدمات در رتبه دوم اولویت های استان است و کشاورزی و صنعت به ترتیب رتبه های بعدی را دارند.
جایگاه صنعت مناسب نیست!
در برنامه ریزی برای رشد و توسعه اقتصادی و نیز ایجاد زنجیره های مزیت دار، یکی از مهم ترین اسناد توسعه ای و برنامه ای سند آمایش است که مشخص کننده اولویت های استان و نیز تعیین فرایند برنامه های نهادهاست. مرادی، دبیر اجرایی انجمن مدیران صنایع خراسان با انتقاد از سند آمایش سرزمینی گفت: بسیاری از مدیران صنایع به اولویت بندی استان در این سند نقد داشته اند. در سند آمایش سرزمینی اولویت اول گردشگری بوده و صنعت در رتبه چهارم قرار داشته است. در همین باره سازمان صنعت، معدن و تجارت با درخواست انجمن مدیران صنایع و اتاق بازرگانی پیگیر تجدید نظر و بررسی دقیق تر این سند هستند اما با توجه به این که به صورت رسمی چیزی ابلاغ نشده است، باید در سند با نگاه ویژه به صنعت ، تغییراتی در سند بالادستی ایجاد شود.
اولویت کشاورزی باید تغییر کند
کشاورزی و دام داری استان خراسان با توجه به تولیدات اول دامی کشور و نیز تولید گسترده محصولات مختلف کشاورزی با رتبه های بالا نشانگر اهمیت بخش کشاورزی است. مهندس مزروعی در پاسخ به این که رویکرد سند آمایش در حوزه کشاورزی چگونه است؟ گفته است: ما در شهرستان های استان جز مشهد ظرفیت گردشگری نداریم، اما با این حال در سند آمایش آن را در رتبه اول قرارداده اند. ما پیگیر هستیم که در سند آمایش در زمینه اولویت و جایگاه کشاورزی تغییری حاصل شود. چرا که توسعه کشاورزی با توجه به ظرفیت عظیم آن در استان باید در اولویت های اول قرار بگیرد.
سند آمایش مبتنی بر توسعه پایدار است
در صنعت اصول مهمی مبنی بر مزیت های رقابتی و نیز مزیت های نسبی وجود دارد، اگر کشوری بتواند کالایی را در مقایسه با سایر کشور ها با هزینه پایین تری صادر کند از مزیت نسبی در صادرات برخوردار خواهد بود. از سوی دیگر مزیت رقابتی اقتصاد را به سوی در رقابت قرارگرفتن دیگر کشور ها سوق می دهد. دکتر رهنما، مدیر اجرایی طرح آمایش سرزمینی استان خراسان رضوی با بیان این که ما مزیت رقابتی را بر مزیت نسبی ترجیح می دهیم، افزود: در سند آمایش تحلیل ها فرادستی بوده و بر اساس اسناد توسعه و چشم انداز، تصمیماتی لحاظ شده است. ما در اقتصاد مقاومتی مزیت رقابتی را بر مزیت نسبی ترجیح و تعامل با کشور های آسیای میانه را در اولویت قرارداده ایم. نظر ما بر توسعه پایدار است و باید مزیت رقابتی به اقتصاد افزوده شود. دکتر رهنما با منطبق بودن سند آمایش با اقتصاد مقاومتی گفت: این سند در 12-10 بند با اقتصاد مقاومتی سازگار بوده است. همچنین توجه به تعاملات بین المللی و ترانزیت، جاده ابریشم و ارتقای کیفیت گمرکات و بازار های صادراتی فنی مهندسی بر اساس جایگاه استان اولویت ویژه داشته است. در بحث آمایش تعادل مهم بوده و ما باید توسعه پایدار را با مزیت نسبی در اولویت قرار دهیم. رهنما با مهم تر دانستن اولویت گردشگری و قبول نداشتن انتقاد صنعت گران گفت: ما هرگز نمی توانیم صنعت را در اولویت اول استان قرار دهیم. اگر شهر های سرخس، نیشابور، تربت یا قوچان تقویت شوند، در آن جا هم می توان انتظار ظرفیت گردشگری داشت چون 70 درصد تولید ناخالص استان در بخش خدمات است. پس ما باید بتوانیم خدمات مبتنی بر گردشگری را توسعه دهیم.
ابلاغ سند به کجا رسید؟بررسی های ما نشان می دهد داعیه داران هر کدام از بخش های تولید استان خواستار قرارگرفتن در اولویت سند آمایش و اسناد بالادستی هستند، با این حال نتیجه ابلاغی این سند و به اجرا در آوردن آن در تصمیم ها مهم ترین اولویت برای این سند به شمار می آید.
سند آمایش استان براساس سرشماری 95 بازنگری می شود
مدیر مرکز آموزش و پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه وبودجه استان در این باره به خراسان رضوی گفت :سند آمایش استان را تنظیم کرده ایم اما چون اطلاعات و شاخص های این سند بر اساس سرشماری سال 90 تدوین شده لازم است بر اساس نتایج سرشماری سال 95 به روز رسانی و بازنگری شود .احمد نجاری مقدم اضافه کرد:از سویی نیز بر اساس ماده ۳۱ لایحه برنامه ششم که به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید دولت موظف است «بهمنظور رقابتپذیر کردن، عدالت بین منطقهای و سرزمینی و تقویت خوداتکایی ، افزایش انگیزه وصول درآمد استانی در سال اول برنامه ششم سند آمایش سرزمین ملی و استانی را تهیه کند و پس از تصویب شورای عالی آمایش سرزمین از سال دوم به اجرا در آورد.به این منظور چارچوب پیشنهادی توسط سازمان برنامه و بودجه کشور به استان ها ابلاغ شده است که طی آن نحوه اقدامات و شرح وظایف استان ها در نهایی کردن این سند تعیین شده است .وی ادامه داد:بر این اساس قرار است تا علاوه بر اسناد آمایش استانی سند آمایش ملی نیز داشته باشیم.اما آماده سازی این سند مستلزم آن است در اسناد استانی که با وجود شاخص های یکسان توسط مشاوران مختلفی در سطح کشور تهیه شده است تغییراتی ایجاد شود . نجار مقدم تاکید کرد:آماده سازی و تدوین سند آمایش ملی مقدمه یکسان سازی و هماهنگ شدن اسناد آمایش استانی است که در این باره جلساتی نیز به طور متمرکز در تهران برگزار خواهد شد .
در سند آمایش استان به صنعت و کشاورزی بی توجهی نشده است
مدیر مرکز آموزش و پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه استان درباره گلایه های مطرح شده مدیران دستگاه های اجرایی و فعالان بخش خصوصی در باره اولویت قراردادن گردشگری بر صنعت و کشاورزی در سند آمایش سرزمینی استان نیز گفت :این که عنوان گردشگری در سند آمایش سرزمینی استان مطرح شده است به معنای در اولویت قرارداشتن آن و بی توجهی به سایر ویژگی های استان نیست.وی ادامه داد:بی تردید یکی از قابلیت های ویژه استان وجود بارگاه ملکوتی امام هشتم (ع) در مرکز استان است که وجودآن سبب حضور میلیون ها زائر و گردشگر داخلی و خارجی در طول سال شده است .توجه به این مزیت میتواند توسعه کشاورزی و صنعت استان را نیز در پی داشته باشد .
ابلاغ کشوری سندآمایش استان منتظر تدوین سند ملی
مدیر مرکز آموزش و پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه وبودجه استان افزود :توجه به سوغات زیارت و تولید محصولات کیفی و کمی متناسب با فرهنگ زیارت یا توسعه صنایع غذایی و ... می تواند از اولویت های سند باشد در واقع در این سند فراتر از شعار پیش بینی شده بر محوریت گردشگری برای سایر بخش ها برنامه ریزی شده است .وی در پاسخ به این سوال که اکنون این سند در استان اجرایی میشود یا نه؟ گفت :چون سند در جلسه شورای برنامه ریزی استان تصویب و ابلاغ شده است همه بخش ها و دستگاه های اجرایی استان باید در اجرای برنامه های میان مدت خود به این سند به عنوان یک سند بالادستی توجه کنند.با این حال چون هنوز سند آمایش ملی نداریم سند آمایش استانی نیز از مرکز ابلاغ نشده است چراکه بنا بر اذعان کارشناسان اجرایی شدن آن باید مبتنی بر سند ملی باشد که هنوز این سند تدوین نشده است.