زخم واحدهای آلاینده بر پیکره محیط زیست
طی سال 1401 تاکنون 105 واحد آلاینده در مشهد که بیشترین آن واحدهای صنعتی بوده به مراجع قضایی معرفی شده است
بهاره موفقی/ مطابق آمار ارائه شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست در کمتر از دوسال 105 واحد آلاینده به مراجع قضایی معرفی شده اند؛ واحدهایی که خط قرمز های زیادی را پشت سر گذاشته اند و به نوعی زخمی کاری بر پیکره محیط زیست استان وارد کرده اند و نه تنها به آزمایشگاه های معتمد محیط زیست خوداظهاری نکرده اند، بلکه اخطاریه های متعدد محیط زیست را در سه فصل متعدد نادیده گرفته اند و حالا پرونده آن ها راهی مراجع قضایی شده است. آن طور که رئیس اداره حفاظت محیط زیست مشهد می گوید واحدهای صنعتی بیشترین میزان معرفی به مراجع قضایی را به خود اختصاص داده اند. این در حالی است که از سال 1400 مصوبه های قانونی سخت گیرانه تری برای تخلفات محیط زیستی واحدهای آلاینده وضع شد، اما آمارها نشان می دهد که قوانین و مصوبه های وضع شده چندان که باید کارساز نبوده است و هر یک از این واحدها بی محابا شهر را در معرض تهدید انواع آلودگی قرار می دهند.
آلایندگی صوتی؛ دارای کمترین میزان تولید آلودگی از سوی واحدها
هادی موسی پور، رئیس اداره حفاظت محیط زیست مشهد در پاسخ به این سوال که تاکنون چه تعداد واحد آلاینده در شهر شناسایی شده، به «خراسان رضوی» می گوید: آمار ما با آن چه تایید می شود، متفاوت است. ما واحد آلاینده را شناسایی می کنیم و بر اساس دستورالعمل، مدارک و مستندات به اداره کل می فرستیم. ممکن است این مدارک مورد تایید کمیته نظارت نباشد و از فهرست خارج شود. وی درباره چگونگی فرایند پایش ها نیز اظهار می کند: برنامه کاری ما این است که واحدها را به صورت سرزده پایش می کنیم. ما در موضوع واحدهای آلاینده دو قسمت داریم. یک بحث مربوط به این است که واحدها ملزم به خوداظهاری از طریق آزمایشگاه های معتمد محیط زیست هستند. آلایندگی یک واحد ممکن است مربوط به خروجی هوا، خروجی فاضلاب یا آلودگی صوتی باشد. کارشناسان ما در بازدیدهایی که انجام می دهند این واحدها را ملزم می کنند به آزمایشگاه های معتمد محیط زیست بروند تا در همان موضوعیتی که دارند، قرارداد ببندند. آزمایشگاه به صورت فصلی این واحدها را پایش می کند و نتایج پایش ها را در سامانه جامع محیط زیست قرار می دهد. وی می افزاید: در سامانه جامع محیط زیست نتایج مشخص است و کارشناسان ما سامانه را بررسی می کنند و واحدهایی که نتایج شان خارج از استاندارد باشد برایشان اخطاریه آلایندگی صادر می شود. اگر واحدی در آن بازه زمانی تعریف شده، نتوانسته باشد آلودگی خود را رفع کند، در پایان فصل در فهرست واحدهای آلاینده قرار می گیرد که درنهایت بابت افزایش مالیات بر ارزش افزوده به دارایی معرفی می شود. موسی پور در توضیح فرایند پایش ها ادامه می دهد: روش دیگر این است که خود ما به صورت سرزده واحدها را پایش می کنیم و استانداردهایی را که واحد باید رعایت کند، بررسی می کنیم. سپس اگر واحدی آلاینده باشد برای آن اخطاریه صادر می کنیم. آن گاه در پایان فصل آن را در فهرست واحدهای آلاینده قرار می دهیم. وی در پاسخ به این سوال که بیشتر آلایندگی واحدها در کدام دسته قرار دارد، بیان می کند: تمام موارد آن را داریم، اما کمترین آن مربوط به آلایندگی صوتی است.
تولید آلودگی در واحدهای متفاوت
از موسی پور سوال می کنیم که بیشترین آلایندگی ها مربوط به کدام دسته از واحدهاست که می گوید: ما در همه موارد آلودگی داریم. ممکن است صنایع غذایی بحث فاضلابش مدنظر باشد. مثلا ما کشتارگاهی داریم که به خاطر آلودگی فاضلاب و کشتارگاهی دیگر به خاطر خروجی هوا در فهرست صنایع آلاینده قرار دارد. کشتارگاهی هم داریم که اصلا در فهرست واحدهای آلاینده نیست چون آلودگی ندارد. همچنین ممکن است در یک فصل، واحدی در فهرست واحدهای آلاینده باشد و فصل بعد به دلیل اقداماتی که برای کنترل آلودگی انجام داده، از فهرست خارج شده باشد. رئیس اداره حفاظت محیط زیست مشهد خاطر نشان می کند: برای واحدهای صنعتی، صنفی، خدماتی، کشاورزی و... استانداردی تعریف شده است. واحدها بر اساس خروجی ملزم به نصب سیستم های کنترل آلودگی هستند. ممکن است واحدی این سیستم را نداشته باشد که قطعا در فهرست واحدهای آلاینده قرار می گیرد یا ممکن است واحدی این سیستم را داشته باشد اما مدیریت این سیستمش درست نباشد و نتواند آلودگی را کنترل کند. بنابراین مجدد بر اساس پایش ها در فهرست واحدهای آلاینده قرار می گیرد. وی در پاسخ به این سوال که استانداردها بر چه اساسی تعریف شده است، می گوید: مثلا فاضلاب منابع پذیرنده اش متفاوت است. ممکن است یک منبع پذیرنده فضای سبز، چاه جاذب، آب های سطحی و... باشد که استانداردهای این ها برای فاضلاب متفاوت است یا یک واحد خروجی هوا داشته باشد که ممکن است واحدی درجه یک، درجه 2 و... باشد که استانداردهای آن نیز با هم متفاوت است. برای خروجی هوای واحدها مثل صنایع سیمان، آسفالت و ... استانداردهای متفاوتی تعریف شده است.
از سال 1400 همه واحدها مشمول قانون شدند
از رئیس اداره حفاظت محیط زیست مشهد درباره آخرین قوانین و مصوبه های مربوط به واحدهای آلاینده سوال می کنم که پاسخ می دهد: قبلا مطابق دستورالعمل ما فقط صنایع آلاینده داشتیم و واحدهای خدماتی، صنفی و...مشمول این بحث نمی شدند، اما پس از تغییر دستورالعمل، همه واحدها مشمول قانون شدند. درباره واحدهای آلاینده آخرین دستورالعمل مربوط به ماده 27 قانون ارزش افزوده سال 1400 است که بر اساس آن عمل می کنیم. طبق این قانون واحدهایی که استانداردها را رعایت نمی کنند در فهرست واحدهای آلاینده قرار می گیرند ضمن این که در این دستورالعمل جدید واحدها ملزم به خوداظهاری هستند. وی در توضیح جزئیات بیشتر می گوید: قبلا یک ایرادی وجود داشت که مثلا به واحدی اخطار می دادیم که باید برای خروجی هوای خود با آزمایشگاه معتمد قرارداد ببندد و نتایج را برای ما بیاورد. واحدها می دانستند که اگر در این مسیر بروند ممکن است این کار منجر به صدور اخطاریه آلودگی برای آن ها شود. بنابراین بعضی از این واحدها از انجام آن سرباز می زدند. در دستورالعمل جدید آمده است که وقتی محیط زیست تشخیص بدهد که واحدی باید در خروجی خودش با آزمایشگاه معتمد قرارداد ببندد و اگر این اخطاریه را انجام ندهد در فصل اول 0.5 درصد، در فصل دوم یک درصد و در فصل سوم 1.5 درصد مشمول جرایم آلایندگی می شود. وی می افزاید: این امر باعث شده واحد ملزم شود که قرارداد خوداظهاری ببندد و نتایج را ما در سامانه ببینیم. وی در پاسخ به این سوال که اگر واحدی خوداظهاری نکند چه برخوردی با آن خواهد شد، بیان می کند: در فهرست واحدهای آلاینده قرار می گیرد و مشمول جریمه می شود. اگر هم در فهرست واحدهای آلاینده بود و این آلایندگی مکرر شد علاوه بر این که همچنان در فهرست واحدهای آلاینده قرار می گیرد، پیگیری های قضایی هم در این خصوص انجام می دهیم. وی در پاسخ به این سوال که میزان جریمه واحدها در بحث تولید آلودگی چقدر است؟ می گوید: بر اساس مالیات بر ارزش افزوده و میزان درآمد یا فروششان جریمه می شوند. موسی پور خاطرنشان می کند: در سال 1401 تعداد 65 واحد و در 10 ماه اول سال 1401 تعداد 40 واحد را به مراجع قضایی معرفی کردیم که اکثر آن ها واحدهای صنعتی هستند.