حرم به لحاظ معنایی به فضای مربعی شکلی گفته می شود که در آن بقعه مبارکه ای قرار دارد و همچنین شامل گنبد، سنگ مرقد و ضریح است. حرم مطهر رضوی نیز از طرف جنوبی و شرقی به وسیله درهای طلاکاری شده به رواق‌‌ها و از طرف شمالی و غربی از طریق دو صفه بزرگ، به سایر رواق‌‌ها و مسجد بالاسر ارتباط دارد. به فضاهای بدون سقف در اطراف مرقد منور صحن می گویند. حرم مطهر رضوی در مجموع دارای ۹ صحن است که هر کدام از این صحن ها با ویژگی ها و حال و هوایی خاص از دیگری متفاوت است. در این مجال به معرفی این صحن ها پرداخته ایم.
صحن انقلاب اسلامی
صحن انقلاب اسلامی (صحن کهنه یا عتیق) اولین و قدیمی‌ترین صحنی است که در قسمت شمال حرم مطهر بنا شده است. ضلع جنوبی صحن عتیق، در اواخر دورۀ تیموریان و اساس ایوان طلا در عهد سلطان حسین بایقرا ساخته شده و در عهد شاه‌عباس صفوی، اضلاع شمالی و شرقی و غربی احداث و تکمیل شده است. در صحن کهنه، چهار ایوان، دوازده صفه و چهل حجره و ایوان کوچک در طبقۀ اول و چهل غرفه و حجره در طبقۀ دوم قرار دارد. مساحت این صحن ۶۷۴۰ متر مربع است. پنجره فولاد امام رضا (ع) که از فولاد و برنز ساخته شده، در قسمت جنوبی همین صحن واقع شده است، پنجره بزرگی که از داخل آن روضه منوره حضرت قابل مشاهده است. چهار ایوان معروف در این صحن قرار گرفته که به ترتیب به نام های ایوان عباسی در شمال صحن، ایوان طلای نادری در جنوب، ایوان نقاره خانه در مشرق و ایوان ساعت در مغرب است. ساختمان معروف نقاره خانه در ایوان نقاره خانه واقع شده است که نقاره نوازی از بالای همین ایوان برگزار می گردد و در ایوان ساعت نیز همان طور که از نام آن مشخص است، یک ساعت بزرگ قرار داده شده که زمان را نشان می دهد. این ایوان ها همچون سایر بخش های دیگر حرم با بهترین مصالح ساختمانی و هنر معماری اسلامی بنا شده اند و در حال حاضر و با وجود گذشت بیش از چند قرن همچنان محکم و استوار هستند. مقبره شیخ حرعاملی، آرامگاه مرحوم شیخ حسنعلی اصفهانی (ملقب به نخودکی) و مقبره شیخ مجتبی قزوینی که همگی از بزرگان این سرزمین هستند، در این صحن جای گرفته است. سقاخانه معروف نادری نیز دقیقا در وسط صحن قرار دارد که به سقاخانه اسماعیل طلایی (اسمال طلا) شهرت دارد.
صحن آزادی
این صحن که یکی از زیباترین صحن های حرم امام رضا (ع) و نام دیگر آن به ویژه از زبان قدیمی ها صحن نو است، در قسمت شرقی حرم مطهر واقع شده است. این صحن که در پایین پای حضرت است در سال ۱۲۳۳ هجری قمری و به فرمان فتحعلی شاه قاجار و با ۴۳۳۵ متر مربع مساحت ساخته و طلاکاری آن نیز در سال ۱۲۸۲ هجری قمری و به دستور ناصرالدین شاه قاجار انجام شد. این صحن مانند صحن انقلاب دارای چهار ایوان است با نام های ایوان طلا (در غرب)، ایوان باب الحکمه (در شمال)، ایوان ساعت (در جنوب) و ایوان باب السلام (در شرق). گفته می شود ساعت بزرگی را که در ایوان ساعت قرار گرفته، مظفرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۷۸ اهدا کرده است که تا قبل از ۱۳۳۶ هجری شمسی روی ایوان صحن انقلاب قرار گرفته بود. اما ایوان طلا در میان دیگر ایوان ها شهرت بیشتری دارد که ارتفاع آن به بیش از ۲۰ متر می رسد. ۵۶ حجره و غرفه فوقانی و تحتانی در این صحن ساخته شده است که مقبره شیخ جعفر مجتهدی در یکی از این حجره ها قرار دارد. دری به رواق شیخ بهایی و مقبره وی نیز از حجره جنوب غربی صحن گشوده شده است.
صحن جمهوری اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی، صحن جمهوری در حرم مطهر رضوی ساخته شد که در غرب روضه منوره واقع شده است. مساحت این صحن با احتساب زیرزمین آن، ۱۹۰۶۵ متر، مساحت فضای باز صحن نیز حدود ۷۳۰۲ متر مربع و فضای غرفه‌‌های صحن حدود ۴۶۲۲ متر مربع است. سقاخانه ای زیبا و هشت ضلعی در وسط صحن جمهوری اسلامی قرار دارد که جزو اولین مکان هایی در ایران است که از سیستم الکترونیکی برای بخش آبخوری خود استفاده کرده است. در قسمتی از این صحن، ساعت آفتابی واقع شده است که در تمام فصول، ظهر شرعی را نمایش می دهد و مانند صحن های دیگر حرم از چهار ایوان و به سبک معماری اسلامی به نام های ایوان طلا یا باب الولایه (ایوان شرقی)، باب العلم (ایوان شمالی)، باب الغدیر (ایوان غربی) و باب الشهاده (ایوان جنوبی) تشکیل شده است.
صحن قدس
این صحن نیز که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۷۳ ساخته شده، در قسمت جنوبی حرم و بعد از مسجد تاریخی گوهرشاد قرار گرفته است. در وسط صحن قدس سقاخانه‌ای زیبا به شکل بیت‌المقدس که ابعاد آن یک هشتم ابعاد اصلى قدس است، ساخته شده که گنبد آن از طلا بوده و داخل آن منبع آبى با 60هزار لیتر گنجایش آب قرار گرفته است. صحن قدس به عنوان کوچک ترین صحن در حرم با مساحت ۲۵۱۰ متر مربع و ۱۲۷۰۰ متر مربع زیر بنا در طبقات است.
صحن جامع رضوی (پیامبر اعظم)
بزرگ ترین صحن از صحن های حرم امام رضا(ع) با مساحتی بیش از ۱۱۷۰۰۰ مترمربع و یکی از جدیدترین آن هاست که آن هم پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۸۱ و در جنوب روضه منوره ساخته شده است. می توان گفت این صحن نیز یکی از بزرگ ترین صحن های اماکن مقدس جهان نیز است، این صحن می تواند ۷۰هزار نمازگزار را در خود جای دهد، جالب است بدانید مسجد جامع هندوستان که یکی از بزرگ ترین مساجد جهان است؛ قادر است ۲۵هزار نمازگزار را در خود جای دهد. از باب الرضا(ع) و باب الجواد(ع) به خیابان‌های امام رضا(ع) و خسروی نو (شهید اندرزگو) راه دارد و از در شرقی و غربی به بست‌های شرقی و غربی ارتباط دارد، همچنین از ۳۰ حجره و ۴۶ غرفه تشکیل شده است. در اطراف و در بخش جنوبی، شرقی و غربی آن سه ایوان و سردر بزرگ ساخته شده است که در طرفین هر ایوان دو گلدسته طلا کاری شده با بیش از ۳۰ متر ارتفاع واقع شده که از ویژگی های منحصر به فرد این صحن است.
صحن هدایت (امام حسن مجتبی)
مساحتی تقریبا ۱۴۴۰ مترمربع دارد که در شمال شرقی حرم مطهر قرار گرفته است و در سال 1399 ساخته شد. از سمت شمال شرقی به بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مدرسه علمیه و سردر طبرسی، از جنوب غربی به دانشگاه علوم اسلامی رضوی و بست شیخ طبرسی و مهمانسرای حضرت و از سمت جنوب و جنوب شرقی به ساختمان اداری دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مقبره پیرپالاندوز و سردر نواب صفوی متصل است.
صحن کوثر
در قسمت شمال شرقی صحن جامع رضوی قرار گرفته و زیربنایی بیش از ۱۵هزار و 226 متر مربع و مساحت ۱۰هزارو 268 متر مربع دارد. صحن کوثر از شمال شرقی، به سردر نواب صفوی منتهی می‌شود، در ضلع غربی آن، رواق جدید و بسیار زیبای امام خمینی(ره) و صحن آزادی قرار دارد. نمای این صحن، سنگ، آجر و کاشی معرق است. زائران برای وارد شدن به صحن کوثر از خیابان شهید نواب صفوی، صحن هدایت و صحن جامع رضوی می توانند راه یابند.
صحن غدیر
قرینه صحن کوثر نسبت به صحن جامع رضوی است به صورتی که در شمال غربی صحن جامع رضوی و تقریبا با مساحتی حدود ۱۴۵۰۰ متر مربع در جنوب غربی اماکن متبرکه قرار گرفته و مساحت آن ۹۰۹۲ متر مربع و مساحت غرفه‌‌های آن ۵۳۲۲ است. این صحن با کاربرد عبادی ـ مذهبی ساخته شده و تمام کاشی‌های آن مزین به نام حضرت علی علیه السلام است. خطبه غدیر پیامبر اسلام صلی ا... علیه و آله، به طور کامل در کتیبه‌های این صحن نوشته شده است. همچنین در این صحن برای زائران عرب‌زبان برنامه‌های ویژه به زبان عربی برگزار می‌شود؛ این برنامه‌ها شامل: سخنرانی، نماز جماعت، تلاوت قرآن و برنامه‌های مناسبتی است. در قسمت غربی این صحن، یک در ورودی قرار دارد که به مجتمع تجاری، خدماتی غدیر و سرویس های بهداشتی منتهی می‌شود.
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
تعداد بازدید : 8
4 ضرورت برای یک زیارت متعالی
یکی از سوال‌های پرتکرار و مسائل کاربردی برای زائران، چگونگی یک زیارت کامل است. زائر دوست دارد اکنون که خداوند توفیق زیارت را نصیب او کرده است، زیارتی کامل و بدون نقص انجام دهد. در این‌باره گفت‌وگویی با کارشناس اعتقادی حرم مطهر رضوی، حجت الاسلام هادی عنایتی داشته‌ایم که در ادامه می خوانید.
آثار و برکات زیارت
به گزارش آستان نیوز حجت الاسلام هادی عنایتی، کارشناس پاسخگویی اعتقادی حرم مطهر درباره آثار و برکات زیارت گفت: روایات زیادی در آثار و برکات زیارت وارد شده است؛ به عنوان نمونه امام رضا(ع) در حدیثی فرمود: «مَا زَارَنِی أَحَدُ مِنْ أَوْلِیَائِی عَارِفاً بِحَقِّی الَّا شُفِّعْتُ فِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ» ؛ یعنی هیچ یک از دوستانم مرا با آگاهی به حقم زیارت نمیکند مگر این که روز قیامت او را شفاعت خواهم کرد (وسائل الشیعه ج10 ص434). وی افزود: ثواب‌های متفاوتی نیز در این روایات برای زیارت امام رضا (ع) نقل شده است: ثواب حج و عمره مقبوله، ثواب هزار حج مقبول، در برخی روایات هزار هزار حج و عمره مقبول. گاهی برخی جوان‌ها می‌پرسند بالاخره کدام درست است؟ می‌گویم همه. می‌پرسند پس تفاوت ثواب‌ها برای چیست؟ در جواب می‌گوییم تفاوت به تفاوت زائران است. کسی مثل بنده به زیارت می‌آید بدون دقت و بدون حضور قلب و فردی هم با حضور قلب، با نیت خالص و با رعایت آداب کامل و با معرفت. خب قطعا این فرد اجر و ثواب بالاتری می‌برد.
حجت الاسلام عنایتی در پاسخ به این سؤال که چه کنیم تا زیارت ما، کامل تر باشد و بهترین بهره را از زیارت ببریم؟ بیان کرد: اگر چهار مطلب را رعایت کنیم، زیارت ما زیارت کامل و با فضیلتی است و آثار و برکات فراوانی در پی خواهد داشت.
نیت خالص
این کارشناس حوزه اعتقادات در مرکز پاسخگویی حرم امام رضا(ع)، نخستین مسئله را نیت خالص برشمرد و درباره اهمیت آن گفت: اولین رکن هر عمل عبادی نیت است. نیت خالص. این‌که وقتی مثلا نماز می‌خوانم برای دیده شدن و حرف مردم نباشد. برای رضای خداوند باشد و در درجات بالاتر، عملم نه برای دوزخ و نه برای بهشت باشد؛ بلکه برای رضایت خود خداوند باشد؛ البته انجام عمل برای بهشت و فرار از آتش جهنم هم خوب است ولی درجه بالاتر آن انجام عمل برای رضایت خود خداوند است. هرچه عمل خالص‌تر باشد، اجر و ثواب آن هم بالاتر است.
معرفت
این مدرس حوزه علمیه خراسان تصریح کرد: تاکید بر معرفت در روایات زیادی وارد شده است. این‌که زائر باید «عارفا بحقه» باشد و امامی را که به زیارتش آمده است، بشناسد؛ اما سوال این است که این معرفت چیست؟
وی در ادامه افزود: در روایت وقتی راوی از امام رضا (ع) سوال می‌کند که «مَا عِرْفَانُ حَقِّهِ»؛ شناخت حق امام به چیست؟ امام در جواب می‌فرماید: باید چند نکته را بداند: «تَعْلَمَ أَنَّهُ مُفْتَرَضَ الطَّاعَةِ، غَرِیبُ شَهِیدُ» اول این‌که زائر توجه کند کسی که برای زیارتش آمده، امام است؛ یعنی کسی است که مقتدای من است؛ نه در زبان بلکه در رفتار و اعمال. وقتی امام رضا (ع) برای من امام است که در ابعاد مختلف زندگی به امام رضا (ع) اقتدا کنم.
دوم: این امام مفترض الطاعه است؛ یعنی باید دستورات این امام را اطاعت کنم: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الأَمْرِ مِنْکمْ (نساء/۵۹). مصداق کامل اولی الامر، ائمه(ع) هستند که طبق این آیه اطاعت از آنان در کنار اطاعت از خدا و رسول خدا (ص) ذکر شده است.
سوم: امام رضا (ع) «غریب» است. یکی از معانی غریب این است که قدر و منزلت حضرت برای ما شناخته شده نیست.
چهارم: امام رضا شهید است به معنای این که شاهد اعمال همه خلایق است. این چهار نکته حداقل معرفت است.
حضور قلب
حجت الاسلام عنایتی سومین نکته‌ای را که برای زیارت تراز لازم است، حضور قلب دانستند و گفتند: حضور قلب در اعمال عبادی مطرح است؛ مثلا در برخی روایات این‌گونه آمده است که از نماز شما به همان مقدار که حضور قلب دارید بالا می‌رود و قبول می‌شود. در زیارت هم از همان زمانی که قصد زیارت می‌کنیم و از منزل حرکت می‌کنیم خوب است حضور قلب داشته باشیم و به امام معصوم و زیارت توجه کنیم.
رعایت آداب زیارت
این دانش آموخته حوزه علمیه مشهد، اظهار کرد: آداب جمع ادب است. ادب یعنی روش صحیح و زیبا. اگر هر کاری صحیح و زیبا انجام شود ادب آن کار رعایت شده است؛ اما آداب زیارت چیست؟ بیش از بیست مورد شمرده‌اند. به چند مورد اشاره می‌کنم: یکی اذن دخول است. وقتی وارد حریم حرم می‌شویم دعایی برای اجازه گرفتن دارد. در این دعا می‌خوانیم: « اَللَّهُمَّ اِنّی وَقَفْتُ عَلی بابٍ مِنْ اَبْوابِ بُیوتِ نَبِیک صَلَواتُک عَلَیهِ وَالِهِ»؛ یعنی پروردگارا! من پشت در یکی از درهای خانه‌های پیامبرت ایستاده‌ام. همین را با توجه بگوییم حالمان دگرگون می شود. این‌که توجه کنیم کجا ایستادیم و خداوند چه توفیق بزرگی را نصیب ما کرده است.
«وَ قَدْ مَنَعْتَ النَّاسَ اَنْ یدْخُلُوا اِلا بِاِذْنِهِ» خدایا منع نمودی از این که مردم بدون اجازه وارد آن بیوت شوند، خودت امر کردی «فَقُلْتَ: یااَیهَاالّذینَ امَنُوا لاتَدْخُلُوا بُیوتَ النَّبِی اِلاَّ اَنْ یؤْذَنَ لَکمْ»؛ و در قرآن فرمودی: ای مومنان! به خانه های پیامبر وارد نشوید مگر این که به شما اجازه دهند. در فراز دیگری از این دعا می‌خوانیم: «یرَوْنَ مَقامی وَیسْمَعُونَ کلامی وَ یرُدُّونَ سَلامی»؛ ائمه (ع) مرا می‌بینند و کلام مرا می‌شنوند و سلام مرا جواب می‌دهند. وارد حرم می شویم. بعضی بزرگان اگر حالشان دگرگون نمی‌شد و چشمانشان خیس نمی‌شد، می‌ایستادند و دوباره توجه می‌کردند و بعد وارد می‌شدند. وی افزود: از آداب دیگر طهارت و غسل زیارت و وضوی جداگانه است؛ چون به نظر اکثر مراجع تقلید، غسل زیارت به تنهایی برای نماز مستحب و واجب کافی نیست. اطراف ضریح مطهر ادب را باید رعایت کنیم. صلوات بلند خوب است؛ اما ادب اقتضا دارد صدا بلند نشود. زیارت‌نامه‌های ماثور را بخوانیم. رعایت حریم محرم و نامحرم را بکنیم. حواسم به حجاب دخترم باشد. زیارت مستحب و حجاب واجب است.
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
پروردگارا درود و رحمت فرست بر على بن موسى که در مقام رضا به حد کمال بود، او بنده تو و حافظ دین تو و قیام کننده به حکم عدل تو و دعوت کننده به سوى دین تو و دین پدران با صدق و حقیقت خود بود. بر آن بزرگوار درود و رحمتى فرست که کسى غیر تو قادر بر حساب ثوابش نباشد.
فرازی از زیارتنامه مخصوص امام رضا (ع)
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
تعداد بازدید : 5
چکامه های زیارت
ذکر پابوس شما از لب باران می‌ریخت
ابر هم زیر قدم‌های شما جان می‌ریخت
هر چه درد است به امیّد دوا آمده بود
از کفِ دست دعای همه درمان می‌ریخت
عطر در عطر در ایوان حرم گل پاشید
باد بر دوش همه زلف پریشان می‌ریخت
نور در آینه‌های حرمت گل می‌کاشت
از نگاه در و دیوار گلستان می‌ریخت
روی انگشت همه ذکر دعا پَر می‌زد
از ضریح لب تو آیۀ احسان می‌ریخت
چشم در قاب مفاتیح تو را خط می‌برد
روی اسلیمی لب، نام تو توفان می‌ریخت
روز بر قامت خورشید فلک، شب در ماه
نور از چشمه خورشید خراسان می‌ریخت
غلامرضا شکوهی
مثل عشاقی که هر ساعت دم از «او» می‌زنند
در حرم آیینه ها بانگ هوالهو می‌زنند
روی یوسف ها کجا و روی سلطان رئوف
از قضا این بار با هم دلبران مو می‌زنند
بعد یک ساعت نشستن با تو دانای عرب
رومیان لبخند بر علم ارسطو می‌زنند
در صف میزان، کبوترهای مشهد می‌رسند
سنگ عفوت را به شاهین ترازو می‌زنند
فرش بافان در پی کسب ضمانت نامه ات
نقشه قالیچه ها را طرح آهو می‌زنند
وه چه تصویری است هر شب آبشاران بهشت
روبه روی حوض گوهرشاد زانو می‌زنند
هر سحر کوه گناهان را که می‌ریزد زمین
خادمانت از حیاط صحن جارو می‌زنند
خسته از درهای بسته دست های ناامید
عاقبت بر پنجره فولاد تو رو می‌زنند
میلاد حسنی
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
صحن انقلاب اسلامی
صحن آزادی
صحن جمهوری اسلامی
صحن قدس
صحن جامع رضوی (پیامبر اعظم)
صحن هدایت (امام حسن مجتبی)
صحن کوثر
صحن غدیر
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
یکی از سوال‌های پرتکرار و مسائل کاربردی برای زائران، چگونگی یک زیارت کامل است. زائر دوست دارد اکنون که خداوند توفیق زیارت را نصیب او کرده است، زیارتی کامل و بدون نقص انجام دهد. در این‌باره گفت‌وگویی با کارشناس اعتقادی حرم مطهر رضوی، حجت الاسلام هادی عنایتی داشته‌ایم که در ادامه می خوانید.
پروردگارا درود و رحمت فرست بر على بن موسى که در مقام رضا به حد کمال بود، او بنده تو و حافظ دین تو و قیام کننده به حکم عدل تو و دعوت کننده به سوى دین تو و دین پدران با صدق و حقیقت خود بود. بر آن بزرگوار درود و رحمتى فرست که کسى غیر تو قادر بر حساب ثوابش نباشد.
