مسعود حمیدی/ ممنوعیت واردات لوازم‌خانگی برعکس خودرو منجر به ارتقای تولیدات داخلی شده، اما این ممنوعیت بناست تمام شود، تولیدکنندگان استان موافق واردات زمانبندی شده با تعرفه های تنزیلی اند، ولی بیم آن می رود که با آزادسازی واردات، شاهد بروز جمعه بازار لوازم خانگی بی کیفیت چینی در کشور باشیم، پس چه باید کرد؟

صنعت لوازم‌خانگی سالانه بیش از 17 میلیون دستگاه را به بازار عرضه می‌کند که تا سال 96 طبق داده‌های رسمی وزارت صمت بیش از 60 درصد آن تولیدات خارجی بود و بقیه تولید داخل بوده‌اند، از سویی دیگر برآوردها حاکی از آن است که منابع ارزی موردنیاز تولید  یا واردات لوازم‌خانگی کشور هم اکنون حدود 2 میلیارد دلار در سال است. از سال 1391 واردات لوازم‌خانگی خارجی با محدودیت روبه رو شد و از سال 97 به‌صورت رسمی دولت واردات لوازم‌خانگی را با هدف حمایت از تولیدات داخلی به مدت 3 سال ممنوع اعلام کرد، ممنوعیتی که تا امروز ادامه‌دار بوده است. سال 98 با تشدید تحریم‌های آمریکا بعد از خروج از برجام دو شرکت اصلی تولیدات لوازم‌خانگی کشور که به‌صورت مونتاژ در کشور فعال بودند یعنی «ال‌جی » و «سامسونگ»، ایران را ترک کردند و بهانه آن‌ها تحریم‌های آمریکا بود و این دهان کجی کره‌ای‌ها البته بی‌پاسخ نماند و رهبر معظم انقلاب طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور دستور ممنوعیت واردات لوازم‌خانگی از کره جنوبی را صادر کرد در این نامه آمده بود:«این موضوع بسیار مهمی است. اگر این خبر (گشایش واردات از دو شرکت کره جنوبی) راست باشد به معنی شکستن کمر شرکت‌های لوازم‌خانگی داخلی است که تازه توانسته‌اند قدری روی پا بایستند، جداً جلوی این مشکل را سد فرمایید».پیرو این دستور رهبر معظم انقلاب واردات لوازم‌خانگی به‌صورت رسمی به کشور به‌طورکلی ممنوع شد و تقریباً به صفر رسید. هرچند با تمهیدات در نظر گرفته‌شده از سال 97 و تشدید ممنوعیت‌های واردات، تولیدات لوازم‌خانگی کشور جان گرفت و صرفه‌جویی ارزی خوبی در این زمینه انجام شد،اما به چند دلیل مهم واردات قاچاقی لوازم‌خانگی به شدت بالا رفت یکی از عمده‌ترین دلایل آن کیفیت تولیدات و البته اعتماد چندین ساله مردم ایران به برندهای شناخته‌شده خارجی مانند ال‌جی و سامسونگ و حتی بوش و امثال آن بود که باعث شده بود طی 4 سال گذشته بازار کولبرها و ته لنجی ها که رسمی بودند و قاچاق به‌صورت غیررسمی داغ شود. البته نمی‌توان مردم را در این زمینه مقصر دانست و باید این گفته «مهدی» تازه‌دامادی که می‌خواهد جهیزیه تهیه کند، تایید کنیم که می‌گوید: «بنده آن‌قدر پول ‌ندارم که بخواهم روی کالایی مانند یخچال که بیش از 40 میلیون تومان قیمت دارد، ریسک کنم و ایرانی خریداری کنم، زیرا اگر خراب شود توان تعمیرش را ندارم به همین دلیل ترجیح می‌دهم خارجی قاچاقش را خریداری کنم که طبق تجربه می‌دانم حداقل 10 سال بدون نقص کار می‌کند.»هرچند به گفته یکی از فروشندگان و رئیس اتحادیه لوازم‌خانگی مشهد، بازار لوازم‌خانگی سنگین است و مردم توان خرید ندارند، البته در پس پرده، خریدهای اینترنتی و قاچاقی هنوز داغ است و سند آن آمار روزنامه ایران در 28 آذر سال گذشته است که اعلام کرده حجم قاچاق لوازم‌خانگی به کشور حدود 1.6 میلیارد دلار است. در چند ماه گذشته با برداشته شدن ممنوعیت واردات خودرو با هدف حمایت از مصرف‌کننده و پوشش نیاز بازار و کنترل قیمت‌های در انحصار، موضوع آزاد شدن واردات لوازم‌خانگی هم سر زبان‌ها افتاد.

 

وزیر صمت: نباید ممنوعیتی در واردات لوازم‌خانگی باشد

عباس علی‌آبادی هفته گذشته( 13 آذر) در حاشیه آیین افتتاحیه دومین نمایشگاه اوراسیا در جمع خبرنگاران درخصوص واردات لوازم‌خانگی اظهار کرد: درزمینه لوازم‌خانگی ما در کشور از پتانسیل بسیار خوبی برخوردار هستیم و من معتقدم که می‌توانیم با کمی کار کردن نام زیبنده‌ای درخصوص تولید لوازم‌خانگی به‌روز در منطقه به دست آوریم، لذا این نوید را می‌دهم که دیری نخواهد پایید که سازندگان لوازم‌خانگی ما در چنین زاویه‌ای قرار گیرند.وی با تاکید بر این که وقتی ناترازی از ابعاد کیفی و کمی رفع شود دیگر دلیلی ندارد که واردات محدود شود، اظهار کرد: محدودیت در واردات برای این است که زمینه را برای سازندگان داخلی فراهم کنیم.به نظر من ممنوعیتی درخصوص واردات لوازم‌خانگی نباید وجود داشته باشد. معتقدم که باید به سمت بازار سازی و بازارهای رقابت کامل پیش برویم، زیرا در بازارهای رقابت کامل نیازی به محدودیت‌های فیزیکی وجود ندارد.

این سخنان متولی اصلی صمت کشور، از سر گرفته شدن واردات لوازم‌خانگی را جدی‌تر کرد. اما سؤال این جاست که واردات لوازم باید کاملاً آزاد شود؟ چه کسانی از واردات منتفع می‌شوند و چه گروهی متضرر خواهند شد؟

 

بعد از ممنوعیت واردات شاهد شکوفایی بودیم

رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت استان در گفت وگو با خراسان رضوی درباره این که بخش خصوصی استان از تصمیم وزیر برای واردات لوازم‌خانگی استقبال می‌کند یا خیر؟ می‌گوید: ممنوعیت واردات لوازم‌خانگی کره‌ای به کشور خدمت بزرگی به تولیدات داخلی بود و بنده به‌عنوان تولیدکننده شاهد آثار مثبت آن در کیفیت، فرم، تنوع در تولیدات و خدمات پس از فروش لوازم‌خانگی در استان و حتی کشور بودم و در یک‌کلام یک شکوفایی را شاهد بودیم.

 

اما تا کی حمایت و یارانه؟

فیروز ابراهیمی می‌گوید: با تمام این احوال دلیل نمی‌شود که ما مرزهای کشور را ببندیم و تولیدکننده تا قیامت از یارانه‌ها و حمایت‌های انحصاری استفاده کند و مردم هم ناچار باشند هر آن چه را تولید می‌شود،خریداری کنند. دولت 4 دهه در حوزه خودرو مدیریت را در دست گرفت و حمایت تمام‌قد کرد، اما به دلیل این که تولید دست خود دولت بود، اتفاقی در تولید خودرو رخ نداد. در عوض 5 سال از لوازم‌خانگی که خارج از دست دولت بود، حمایت شد و شاهد شکوفایی آن هستیم، اما ما به‌عنوان بخش خصوصی معتقد هستیم این حمایت نباید مادام‌العمر باشد.

 

حمایت 5 ساله و تعرفه تنزیلی

رئیس خانه صمت اما تصریح می‌کند: این که الان یک‌باره فضا را باز کنیم و واردات انجام دهیم، کار اشتباهی است و باید یک بازه زمانی مثلاً 5 ساله تعیین شود. طوری که سال اول تعرفه واردات لوازم‌خانگی 100 درصد باشد و هرسال 20 درصد کاهش پیدا کند تا به عدد 20 درصد برسد و این فرصت را به تولیدکننده داخلی می‌دهد که در این مدت کیفیت تولیدات خود را ارتقا دهد و به استانداردهای جهانی دست پیدا کند. با این کار هم زمینه را برای حضور یک‌باره لوازم‌خانگی خارجی فراهم نکرده‌ایم و هم مردم را از خرید لوازم‌خانگی با تنوع بیشتر محروم نکردیم.

 

تجربه چین در اجازه فعالیت شرکت‌های خارجی

این تولیدکننده درباره این که با خروج برندهای باکیفیت کره‌ای و اروپایی شاهد رونق کالاهای مونتاژی چینی در کشور ‌مانند صنعت خودرو بودیم تا این که کیفیت تولیدات ارتقا یابد، می‌گوید: همه جای دنیا برای این که به برندهای جهانی اجازه فعالیت در قلمرو کشورشان داده شود، شرکت‌های خارجی متقاضی را ملزم می‌کنند که کارخانه خود را به داخل کشور منتقل کنند و ‌مانند دولت چین این تعهد به این جا ختم نمی‌شود و شرکت تولیدکننده در گام اول باید 40 درصد محصول خود را از منابع داخلی کشور و تا سال چهارم شرکت باید 80 درصد نیاز خود را از بازار داخلی تامین کند. در کشور ما به دلیل منافعی که در پورسانت خواری وجود دارد، سفارش تولید قطعه را به چین می‌دهند و  سپس آن را به داخل کشور منتقل می‌کنند.

 

واحدی که انگیزه ارتقا نداشته باشد، خارج شود

رئیس خانه صمت استان تاکید کرد: حمایت از تولیدات داخل نباید به‌گونه‌ای باشد که در حق مردم و مصرف‌کننده جفا شود به‌مانند صنعت خودرو، به‌هرحال باید هم تعرفه‌ها تنزیلی باشد و هم‌زمان مشخصی برای پایان حمایت باشد تا هر واحدی که توانایی و رغبت داشته باشد، تولیدات خود را به استانداردهای مدنظر مردم برساند و طبیعی است که واحدهایی که چنین انگیزه‌ای ندارند باید از چرخه خارج شوند.

 

معضل بهای تمام‌شده و وظیفه دولت

جلالی مدیرعامل گروه صنعتی «کلور و ایران شرق» نیز با تایید سخنان رئیس خانه صمت استان در گفت وگو با خراسان رضوی درباره آزادسازی واردات لوازم‌خانگی به کشور می‌گوید: امروز ما یک بازار نوپای داخلی داریم و صنعت ما رشد کرده است و در برخی تولیدات ما در سطح کیفیت محصولات کره و در برخی آیتم‌ها از برندهای کره‌ای هم بالاتر هستیم، زیرا بر اساس سلایق ایرانی‌ها تولیدات را بومی‌سازی کردیم، اما مسئله «بهای تمام‌شده» تولید باعث شده ما توان رقابت با تولیدات مانند برندهای کره‌ای را نداشته باشیم.

 

واردات به‌گونه‌ای باشد که تولید داخل زمین‌گیر نشود

این تولیدکننده باسابقه  لوازم‌خانگی استان می‌گوید: شاید برندهای کره‌ای برای مردم جذبه بیشتری داشته باشد و این وظیفه دولت است که شرایطی را فراهم کند تا بنده تولید کننده توان رقابت با تولیدات خارجی را داشته باشم. از سویی بنده هم تایید می‌کنم که مردم حق ‌دارند کالاهای خارجی‌ برای انتخاب در خرید خود داشته باشند، اما باید شرایطی فراهم شود که تولید داخل زمین‌گیر نشود. برای واردات ما هم ارز نیمایی داریم و هم ارز حاصل از صادرات، اما روش واردات چگونه است؟ باید مشخص شود. از سویی ما ممنوعیت واردات داریم، اما کالای خارجی بازار را اشباع کرده، دلیلش هم قاچاق است.

 

با واردات با تعرفه مشخص و زمان مشخص موافق هستیم

مدیرعامل لوازم‌خانگی«کلور» می‌گوید: دولت باید برای واردات لوازم‌خانگی یک عوارض و تعرفه منطقی در نظر بگیرد که هم تولید داخل آسیب نبیند و هم مصرف‌کننده از انتخاب بین تولیدات متنوع محروم نشود. با این روش بهای تمام‌شده کالا برای تولیدکننده داخلی قابل ‌رقابت است و یک‌باره شاهد هجوم کالای خارجی نخواهیم بود، هم مردم از تنوع منتفع می‌شوند و هم دولت می‌تواند درآمدزایی داشته باشد و منتفع شود. علاوه بر این، دولت برای حمایت از تولید داخل ارز نیمایی در اختیار تولیدکننده قرار دهد تا مواد اولیه وارد کند و بهای تمام‌شده کاهش یابد.

 

مواظب باشیم به جمعه‌بازار لوازم بی‌کیفیت چینی تبدیل نشویم

در پایان باید اذعان کرد که در پس آزادسازی واردات لوازم‌خانگی یک آسیب جدی وجود دارد. به رغم این که به‌عنوان شهروند کاملاً از واردات لوازم‌خانگی و حق انتخاب در نوع هزینه کرد مردم حمایت می‌کنیم، ولی باید توجه شود که آزادسازی بدون ضابطه، بدون شک بازار ایران را به «جمعه‌بازار تولیدات چینی» تبدیل خواهد کرد، یعنی اگر بناست آزادسازی واردات صورت بگیرد با توجه به این که عمده برندهای معتبر هنوز به دلیل مشکلات تبادل ارزی و تحریم‌ها قادر به همکاری با بازار داخلی ایران نیستند، تجار چینی اما نشان داده‌اند دلدادگی به این موضوع ندارند و خیلی راحت تحریم‌ها و مشکلات تبادلات ارزی را دور می‌زنند و به‌هیچ‌عنوان بازار تشنه ایران را به غیر نخواهند سپرد و بدون شک در صورت آزادسازی بدون قید و شرط شاهد اشباع بازار لوازم‌خانگی کشور از تولیدات بی‌کیفیت و بدون پشتوانه چینی خواهیم بود و این ‌یک آسیب جدی هم به مصرف‌کنندگان و هم تولیدکنندگان لوازم‌خانگی داخلی خواهد زد.