به نام خدا و با خدا و به سوى خدا، و به جانب فرزند رسول خدا(ص) که خداوند مرا بس است و بر او توکل کردم. پروردگارا! به سوی تو رو آوردم و به جانب تو قصد کردم، و آنچه را نزد توست خواستم. خدایا رویم را به سوى تو کردم و به امید تو پشت سر گذاشتم خاندان و مال و آنچه را به من بخشیدى و به تو اعتماد کردم، پس مرا [از رحمت خود] محروم مکن؛ اى آنکه هرکه او را قصد کند محرومش نسازد و کسى را که حفظ کرد تباهش نکند. بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا به نگهدارىات نگاهدار، که هرکه را تو حفظ کردى تباه نشود.
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
نگاهی مستند به زیارت بارگاه منوّر رضوی با طعم تشرف به دین اسلام
تعداد بازدید : 7
تاریخ تکریم تازهمسلمانها در حرم امام رضا(ع)
تشرّف به دین مبین اسلام، به برکت حضور در حرم مطهر رضوی، سابقهای به قدمت تاریخ این مکان مقدس دارد. داستان انوشیروان اصفهانی که شیخ صدوق آن را در «عیون اخبارالرضا(ع)» آورده، یکی از مشهورترین روایتها در این زمینهاست؛ داستان یکی از اُمرای سیاسی دربار خوارزمشاه که زرتشتی و به مرض بَرَص مبتلا بود و پس از تشرف به حرم رضوی، شفا یافت و به دین اسلام گروید و چنان که مشهور است، صندوقی با روکش نقره برای مرقد مطهر ثامن‌الحجج(ع) تدارک دید و این، نخستین صندوقی بود که بر آن مکان مقدس قرار گرفت. جاری شدن شهادتین بر زبان تازهمسلمانان، به عنوان یک اتفاق مبارک، همیشه مورد توجه زائران و مجاوران حرم رضوی بودهاست و به همین دلیل، برای حمایت از این تازهمسلمانان، تدارکهای مالی خاصی هم دیده می‌شد تا مبادا به دلیل مضیقه مالی و برای به دست آوردن دوباره حمایت همکیشان سابق، ناچار، به عقاید پیشین خود بازگردند. این رویکرد، طی قرنهای متوالی، آداب، رسوم و حتی موقوفههای خاصی را پدید آورد که بستر را برای حمایت همهجانبه از تازهمسلمانان، فراهم می‌کرد.
به روایت اسناد
در اسناد موجود در آستان‌قدس رضوی، سندهای متعددی درباره حمایت مالی از تازهمسلمانان وجود دارد که قدیمی‌ترین آن‌ها، مربوط به سال 1273ق / 1235ش است. این سندها، معمولاً به کمکهای مالی مربوط می‌شود. مثلاً سندهایی با تاریخ شوال تا ذیالحجه سال 1274ق در اختیار داریم که نشان می‌دهد زائر تازهمسلمانی که نام خود را «محمدقلی» برگزیدهبود، طی این مدت 30 مَن گندم و سه هزار ریال ناصرالدینشاهی از آستان‌قدس دریافت کردهاست. بررسی اسناد نشان می‌دهد که محمدقلی، در سال بعد و طی ماههای متوالی، باز هم از این کمکها برخوردار شدهاست و چنین به نظر می‌رسد که حمایت از وی، جنبه پرداخت مقرری، مادام که در مشهد حضور دارد، پیدا کردهبود. نمونه‌های دیگری، مشابه «محمدقلی»، در اسناد مربوط به همان سالها پیدا می‌شود؛ مثلاً طبق سند 14269 در مرکز اسناد آستان‌قدس رضوی، شخصی به نام «کریمداد خواجه»، هزارهای جدیدالاسلام، در جمادیالاول سال 1273ق / دیماه 1235، دو بار از کمکهای آستان‌قدس رضوی برخوردار شدهاست؛ یک بار از محل موقوفه عتیقی و وزیرنظامی و یک بار هم از محل موقوفه مزرعه «بروره»، که هر بار مبلغ مساعدت، پنج هزار دینار رایج بودهاست.
از همه نقاط عالم اسلام
تازهمسلمانهایی که مورد حمایت آستان‌قدس قرار میگرفتند، تنها ایرانیان غیرمسلمانی که به دین اسلام مشرف می‌شدند، نبودند. در واقع، خاستگاه قومی و ملّی این افراد، بسیار متنوع و گوناگون بود. در محرم سال 1274ش / شهریور 1236، یعنی همین دوره تاریخیای که دربارهاش صحبت میکنیم، مطابق اسناد موجود، یک تازهمسلمان روس که نام خودش را «اللهویردی نیک» گذاشتهبود، پولی بابت خرید کفش و مقداری نان از دو موقوفه عتیقی و نظاموزیری دریافت کردهاست. در سال‌های بعد هم، نمونههایی از این دست، کم نیستند؛ مثلاً در جمادیالاول سال 1284ق / شهریور 1246، به دو نفر ارمنی تازهمسلمان، درمجموع 16 هزار دینار پرداخت شدهاست تا برای خودشان لباس تهیه کنند و در ضمن، تمهیداتی اندیشیده شدهاست که این دو نفر، در مهمانخانه حضرتی پذیرفته و مشغول به کار شوند. نمونه جالب دیگر، مربوط به ماه صفر سال 1295ق / بهمن 1256 است؛ زمانی که یک زائر تازهمسلمان هندی برای خرجی راهش نامهای به متولی وقت آستان‌قدس رضوی نوشت و در آن نامه، قول داد که نایبالزیاره متولی باشد. گویا این تازهمسلمان هندی، قصد داشتهاست به زیارت عتبات یا مکه مشرّف شود. برخی از این تازهمسلمانها فقط در کسوت زوّار نبودند، بلکه میخواستند مجاور شوند و در شهر مشهد بمانند؛ علاوه بر آن دو تازهمسلمان ارمنی که دربارهشان صحبت کردیم، باید از «محمدرضا بخارایی» تازهمسلمان اهل بخارا یاد کنیم که در سال 1295ق / 1256ش، از زادگاهش، به همراه زن و دو فرزند، راهی مشهد شد و عالمی به نام شیخ محمدتقی، وی را برای دریافت کمک، به آستان‌قدس معرفی کرد. ظاهراً این تازهمسلمان، آدم فقیر و بیچیزی نبوده، اما در مسیر حرکت به سوی مشهد، گرفتار راهزنان ترکمان شده و همه مال و دارایی خود را از دست دادهاست. درباره کمک و مساعدت به این مسلمان، تنها یک سند در اختیار داریم که با شماره 23535 در مرکز اسناد آستان‌قدس رضوی نگهداری می‌شود؛ بر اساس این سند، متولی وقت آستان‌قدس دستور تحویل 150 مَن نان را به محمدرضا بخارایی، از محل موقوفه سعیدآباد صادر کردهاست. نمونه‌های دیگری را نیز، می‌توان در میان اسناد موجود یافت که انشاءا... در فرصتی دیگر، به ارائه و شرح و توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت.
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
حکایت خواندنی یکی از قدیمی‌ترین ابنیه حرم رضوی
تعداد بازدید : 17
ناشنیدههای مسجد «بالاسر»
اصلاً به نظر نمی‌رسد این مکان دنج، با انرژی مثبت فوق‌العاده‌ای که دارد، بخشی از بقعه مطهر رضوی نیست! خانم‌ها البته توفیق دیدارش را ندارند، اما آقایان می‌توانند لحظاتی را در این مکان با خودشان خلوت کنند و دمی را به عبادت بگذرانند. اینجا محلی است که زائران پس از زیارت، برای خواندن دو رکعت نماز در آن جا، می‌ایستند و تکبیره‌الاحرام می‌گویند. مسجد بالاسر جایی است که احتمالاً تا به حال اسمش را هم نشنیده باشید، اما بارها و بارها چشمتان به فضای ملکوتی‌اش روشن شده است.۳۶ متر بیشتر جا ندارد؛ مسجد بالاسر را می‌گویم، ساختمانی است ۸ در ۵/۴ متر که در غرب بقعه مطهر قرار گرفته است. غیر از ورودی سمت روضه منوره، یک ورودی دیگر هم دارد، اما معمولاً خادمی آنجا می‌ایستد و تذکر می‌دهد که به احترام امام مهربانی‌ها، از این طرف که منتهی به بالاسر مبارک است، مشرف نشوید. دقیقاً اسم محل را از همین ترکیب لغوی گرفته‌اند؛ مسجد بالاسر. در ذهن من و شما، البته مسجد باید خیلی بزرگ‌تر از این حرف‌ها باشد؛ آخر مگر در ۳۶ متر جا، می‌توان فضای مناسب برای خیل زائران میلیونی حرم فراهم کرد؟! اما نگاه ما به مسئله، خیلی مدرن و امروزی است. مسجد بالاسر کهنسالترین بخش حرم رضوی، پس از بقعه مطهر محسوب می‌شود؛ این یعنی آنکه عمری حدود هزار و ۲۰۰ سال دارد و فضای مسجد در آن زمان، برای زائرانی که شاید با ترس و لرز راهی طولانی را طی می‌کردند و خود را به حرم مطهر امام هشتم(ع) می‌رساندند، کفایت می‌کرد. برخی مدعی هستند مسجد را ابوالحسن عراقی، دبیر نامدار عصر غزنویان ساخته است، چون بیهقی در تاریخش اشاره می‌کند که قبر عراقی که در شعبان سال ۴۲۹ درگذشت، در مسجد بالاسر قرار دارد؛ البته نقش او را در فعالیت‌های عمرانی حرم نمی‌توان انکار کرد، اما قدمت مسجد بالاسر خیلی بیشتر از این حرف‌هاست و کسی اطلاعی از هویت مؤسس آن ندارد. در این بین یک دیدگاه دیگری هم هست که معقول به نظر می‌رسد؛ برخی می‌گویند مؤسس مسجد بالاسر، کسی نیست جز زائرانی که در قرن نخست پس از شهادت امام رضا(ع) به زیارت می‌آمدند و قصد اعتکاف و عبادت در این مکان مقدس یا مجاورت آن را داشتند. این زائران ناچار بودند بیرون از بقعه جایی را برای عبادت بیابند. فضای روضه منوره در آن زمان، جوابگوی حضور عبادت‌کنندگان و زائران به صورت همزمان نبود. این‌گونه بود که تجمع تدریجی زائران برای اقامه نماز در غرب بقعه، افرادی را به فکر انداخت که آن را تبدیل به مسجد کنند و مسجد ۳۶ متری بالاسر این طوری متولد شد. هرچند قدیمی‌ترین خبر درباره مسجد بالاسر مربوط به گزارش ابن‌بابویه، محدث نامدار شیعه است که ضمن نقل روایتی از کرامات حضرت ثامن‌الحجج(ع) در کتاب عیون اخبارالرضا(ع) به آن اشاره می‌کند. ابن‌بابویه که بیشتر او را با نام شیخ صدوق می‌شناسیم، در سال ۳۸۱ق. درگذشت و در دوران حیات خود، این سعادت را داشت به زیارت حرم رضوی مشرف شود و شاهد ابنیه‌ای باشد که بر گرد آن ساخته شده بود.
تغییرات عمرانی
قرار گرفتن مسجد بالاسر در کنار بقعه مطهر، موجب شد در جریان فعالیت‌های عمرانی متعدد و پیوسته هزار سال گذشته، دائم دستخوش تغییر و مرمت شود. خوب است بدانید تا سال ۱۲۲۹ق/۱۱۹۳ش. مسجد بالاسر با یک دیوار از بقعه مطهر جدا می‌شد؛ یعنی فضایی مستقل داشت. اما در این سال، محمدولی‌میرزا، حاکم وقت خراسان و منصوب فتحعلی‌شاه قاجار دستور داد از روضه منوره دری به سمت مسجد بالاسر باز کنند و به این ترتیب، مقدمات پیوستن فضای مسجد به فضای بقعه فراهم شد. در چند دهه پس از آن، بخشی از مسجد بالاسر را مانند فضای روضه منوره آینه‌کاری کردند و این کار در سال ۱۲۶۲ق/۱۲۲۵ش. به پایان رسید. هر چند براساس گزارش ابن‌بطوطه، جهانگرد مسلمانی که در سال ۷۳۴ق/۷۱۲ش. به مشهد آمد، مسجد بالاسر هم مانند بقعه مطهر دارای کاشی‌کاری‌های نفیس بوده است. به هر حال، بنای مسجد بالاسر هم مانند هر بنای دیگری نیازمند مرمت و بازسازی بوده و هست. بین سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۵ش. کار تعمیر و بازسازی فضای داخلی مسجد موجب شد تغییرات زیادی ایجاد شود. دری که در زمان محمدولی‌میرزا بین مسجد و بقعه ساخته شده بود، دیگر جوابگوی تردد زائرانی که به مدد وسایل نوین ارتباطی، روزبه‌روز بر تعدادشان افزوده می‌شد، نبود. به همین دلیل تصمیم گرفتند مسیر را هموارتر کنند. با ایجاد ستون‌های بتنی در حاشیه دیوار، بخش مهمی از تیغه حایل میان مسجد و بقعه برداشته و مسیر برای تردد زائران باز شد. همزمان، کار تغییر کاشی‌کاری‌ها را آغاز کردند؛ کاشی‌های سنجری مسجد که قدمت آن‌ها به عصر سلجوقی می‌رسید با نمونه‌های مشابه جایگزین شد که در این بین، متأسفانه برخی کتیبه‌های قدیمی که شناسنامه هویتی بنا محسوب می‌شدند، از بین رفتند. امروزه کتیبه مسجد بالاسر، شعری است از زنده‌یاد دکتر قاسم رسا، پزشکی که ملک‌الشعرای آستان‌قدس رضوی بود: «بیا که مظهر آیات کبریا اینجاست / نوین کتیبه تاریخ این بنا اینجاست/ ... / هزار و سیصد و هشتاد و پنج از هجرت / بیا که تربت سلطان دین رضا اینجاست»؛ کتیبه‌ای که نشان می‌دهد کار مرمت بنا در سال ۱۳۸۵ق/۱۳۴۴ش. به پایان رسیده است.
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
تعداد بازدید : 0
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
به نام خدا و با خدا و به سوى خدا، و به جانب فرزند رسول خدا(ص) که خداوند مرا بس است و بر او توکل کردم. پروردگارا! به سوی تو رو آوردم و به جانب تو قصد کردم، و آنچه را نزد توست خواستم. خدایا رویم را به سوى تو کردم و به امید تو پشت سر گذاشتم خاندان و مال و آنچه را به من بخشیدى و به تو اعتماد کردم، پس مرا [از رحمت خود] محروم مکن؛ اى آنکه هرکه او را قصد کند محرومش نسازد و کسى را که حفظ کرد تباهش نکند. بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا به نگهدارىات نگاهدار، که هرکه را تو حفظ کردى تباه نشود. 
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
تشرّف به دین مبین اسلام، به برکت حضور در حرم مطهر رضوی، سابقهای به قدمت تاریخ این مکان مقدس دارد. داستان انوشیروان اصفهانی که شیخ صدوق آن را در «عیون اخبارالرضا(ع)» آورده، یکی از مشهورترین روایتها در این زمینهاست؛ داستان یکی از اُمرای سیاسی دربار خوارزمشاه که زرتشتی و به مرض بَرَص مبتلا بود و پس از تشرف به حرم رضوی، شفا یافت و به دین اسلام گروید و چنان که مشهور است، صندوقی با روکش نقره برای مرقد مطهر ثامن‌الحجج(ع) تدارک دید و این، نخستین صندوقی بود که بر آن مکان مقدس قرار گرفت. جاری شدن شهادتین بر زبان تازهمسلمانان، به عنوان یک اتفاق مبارک، همیشه مورد توجه زائران و مجاوران حرم رضوی بودهاست و به همین دلیل، برای حمایت از این تازهمسلمانان، تدارکهای مالی خاصی هم دیده می‌شد تا مبادا به دلیل مضیقه مالی و برای به دست آوردن دوباره حمایت همکیشان سابق، ناچار، به عقاید پیشین خود بازگردند. این رویکرد، طی قرنهای متوالی، آداب، رسوم و حتی موقوفههای خاصی را پدید آورد که بستر را برای حمایت همهجانبه از تازهمسلمانان، فراهم می‌کرد.
اصلاً به نظر نمی‌رسد این مکان دنج، با انرژی مثبت فوق‌العاده‌ای که دارد، بخشی از بقعه مطهر رضوی نیست! خانم‌ها البته توفیق دیدارش را ندارند، اما آقایان می‌توانند لحظاتی را در این مکان با خودشان خلوت کنند و دمی را به عبادت بگذرانند. اینجا محلی است که زائران پس از زیارت، برای خواندن دو رکعت نماز در آن جا، می‌ایستند و تکبیره‌الاحرام می‌گویند. مسجد بالاسر جایی است که احتمالاً تا به حال اسمش را هم نشنیده باشید، اما بارها و بارها چشمتان به فضای ملکوتی‌اش روشن شده است.۳۶ متر بیشتر جا ندارد؛ مسجد بالاسر را می‌گویم، ساختمانی است ۸ در ۵/۴ متر که در غرب بقعه مطهر قرار گرفته است. غیر از ورودی سمت روضه منوره، یک ورودی دیگر هم دارد، اما معمولاً خادمی آنجا می‌ایستد و تذکر می‌دهد که به احترام امام مهربانی‌ها، از این طرف که منتهی به بالاسر مبارک است، مشرف نشوید. دقیقاً اسم محل را از همین ترکیب لغوی گرفته‌اند؛ مسجد بالاسر. در ذهن من و شما، البته مسجد باید خیلی بزرگ‌تر از این حرف‌ها باشد؛ آخر مگر در ۳۶ متر جا، می‌توان فضای مناسب برای خیل زائران میلیونی حرم فراهم کرد؟! اما نگاه ما به مسئله، خیلی مدرن و امروزی است. مسجد بالاسر کهنسالترین بخش حرم رضوی، پس از بقعه مطهر محسوب می‌شود؛ این یعنی آنکه عمری حدود هزار و ۲۰۰ سال دارد و فضای مسجد در آن زمان، برای زائرانی که شاید با ترس و لرز راهی طولانی را طی می‌کردند و خود را به حرم مطهر امام هشتم(ع) می‌رساندند، کفایت می‌کرد. برخی مدعی هستند مسجد را ابوالحسن عراقی، دبیر نامدار عصر غزنویان ساخته است، چون بیهقی در تاریخش اشاره می‌کند که قبر عراقی که در شعبان سال ۴۲۹ درگذشت، در مسجد بالاسر قرار دارد؛ البته نقش او را در فعالیت‌های عمرانی حرم نمی‌توان انکار کرد، اما قدمت مسجد بالاسر خیلی بیشتر از این حرف‌هاست و کسی اطلاعی از هویت مؤسس آن ندارد. در این بین یک دیدگاه دیگری هم هست که معقول به نظر می‌رسد؛ برخی می‌گویند مؤسس مسجد بالاسر، کسی نیست جز زائرانی که در قرن نخست پس از شهادت امام رضا(ع) به زیارت می‌آمدند و قصد اعتکاف و عبادت در این مکان مقدس یا مجاورت آن را داشتند. این زائران ناچار بودند بیرون از بقعه جایی را برای عبادت بیابند. فضای روضه منوره در آن زمان، جوابگوی حضور عبادت‌کنندگان و زائران به صورت همزمان نبود. این‌گونه بود که تجمع تدریجی زائران برای اقامه نماز در غرب بقعه، افرادی را به فکر انداخت که آن را تبدیل به مسجد کنند و مسجد ۳۶ متری بالاسر این طوری متولد شد. هرچند قدیمی‌ترین خبر درباره مسجد بالاسر مربوط به گزارش ابن‌بابویه، محدث نامدار شیعه است که ضمن نقل روایتی از کرامات حضرت ثامن‌الحجج(ع) در کتاب عیون اخبارالرضا(ع) به آن اشاره می‌کند. ابن‌بابویه که بیشتر او را با نام شیخ صدوق می‌شناسیم، در سال ۳۸۱ق. درگذشت و در دوران حیات خود، این سعادت را داشت به زیارت حرم رضوی مشرف شود و شاهد ابنیه‌ای باشد که بر گرد آن ساخته شده بود.
