علم نجوم، ریشهدار در تاریخ کهن گناباد
شهرستان گناباد، با قدمتی بیش از دوهزار و ۵۰۰ ساله، دانشمندان بسیاری را در زمینههای مختلف علمی، در دامن خود پرورانده است که از میان آنها میتوان به برخی چهرههای صاحبنظر در علم نجوم اشاره کرد که قرنها پیش در این منطقه میزیستند.
به گزارش ایرنا، وجود بیش از ۸۰ چهره شاخص از عارفان و دانشمندان، نویسندگان، محدثان، شاعران، حکما و منجمان که هر یک در زمانه خود در رشتههای نجوم، خطاطی، شعر و عرفان، ادبیات، تاریخ و علوم انسانی تاثیرگذار بوده و آثاری ماندگار از خود برجای گذاشتهاند، به تاریخ و فرهنگ شهرستان گناباد اعتبار بخشیده است.
گناباد، مهد دانشمندان علم نجوم
از جمله این دانشمندان در طول تاریخ گناباد میتوان به خواجه اختیار منشی گنابادی، ابومنصور ریابی، ملامظفر گنابادی، محمدتقی منجم، میرزاشفیع منجمباشی، میرزاقاسم گنابادی، محمد پروین گنابادی، میرزابیک مورخ، شمس الدین محمد کاخکی، مظفر بن محمد قاسم مظفر گنابادی، شیخ علی روشناوندی، ملاشیخ ذبیح ا... بیلُندی، ملاعبدالصمد بیلُندی، ملاعبدالعلی بیلُندی و ملامحمد شهری اشاره کرد.گناباد در دوره صفویه یکی از مراکز مهم آموزشی در زمینه علم نجوم در کشور به شمار میرفت و در این منطقه یک مدرسه نجوم فعالیت میکرد که حتی استادان علوم فلکی، از تمام اطراف و اکناف ایران، فرزندان خود را برای آموزش به آنجا میفرستادند.از معروفترین دانشمندان و منجمان گنابادی در دوران صفویه میتوان به ملامحمد قاسم معروف به ملامظفر گنابادی اشاره کرد که علاوه بر مهارت در علم نجوم و ریاضیات، طبع شاعری هم داشت. ملامظفر از مشاهیر و دانشمندان علم نجوم و ریاضی و از منجمان بزرگ دربار شاه عباس صفوی هم بوده است.ملامظفر منجم و فرزندان او محمدتقی و میرزاشفیع و فرزندان آنان محمدرضا و محمدعلی منجمباشی و ملامظفر ثانی، همگی از منجمان برجسته زمان خود بودهاند.
مدرسه نجومیه در گناباد، از آثار مهم تاریخی و بیانگر هویت علمی و فرهنگی و به ویژه علم نجوم در این خطه در زمانهای گذشته است که همچون نگینی در بین آثار تاریخی شهرستان گناباد میدرخشد.بنای این مدرسه در مجاورت مسجد جامع این شهر واقع است. این مدرسه از یادگارهای معماری اسلامی در دوره صفویه و نشاندهنده جایگاه و مقام علم و دانش در این شهر است که به دلیل تدریس علوم نجوم و افلاک در آن، به مدرسه نجومیه مشهور شده است.
یک کارشناس میراث فرهنگی گناباد به ایرنا گفت: منجمان گنابادی، از جمله مفاخر این علم در کشور طی سدههای گذشته محسوب میشوند که از جمله آنان ملامظفر گنابادی است که دارای تالیفات متعدد در زمینههای علم نجوم است.
علیرضا شناسایی خاطرنشان کرد: مدرسه نجومیه گناباد در ابتدای دهه ۱۳۸۰ با هزینه ۵۰ میلیون ریال مرمت شد؛ در ابتدا به مدت سه سال نمایندگی اداره میراث فرهنگی گناباد در آن فعال بود و بعد با هزینهکرد ۳۰۰ میلیون ریال به موزه مردمشناسی تبدیل شد و هماکنون این موزه با بخشهای مختلف شامل مشاغل سنتی، گلیمبافی، کوره آجرپزی سنتی، روغنگیری و قنات بیانگر هویت و آداب و رسوم منطقه است.
ملامظفر گنابادی از منجمان شاخص عصر صفویه
یک باستانشناس و پژوهشگر میراث فرهنگی خراسان رضوی نیز در گفتوگو با ایرنا اظهار کرد: گناباد از قدیم به عنوان یکی از مناطق بسیار کهن و ریشهدار در علم نجوم به شمار میرفت و مهمترین دانشمندان علم نجوم کشور از این خطه برخاستهاند.رجبعلی لباف خانیکی گفت: ملامظفر گنابادی از علما و منجمان شاخص در دوره صفویه بود و شاه عباس صفوی در زمینه مسائل مهم با وی مشورت میکرد .وی اضافه کرد: کوی شرقی گناباد و منطقه قصبه شهر به عنوان هسته نخست شهری گناباد در سدههای قدیم از یک میدان مرکزی تشکیل شده بود که بناهای عامالمنفعه مانند مسجد، مدرسه، حوض انبار و بازار در اطراف آن قرار داشت و از بین آنها تنها سه اثر شامل مسجد جامع، آب انبار و مدرسه نجومیه باقی مانده است و بقیه به مرور زمان تخریب شدهاند.وی اظهار کرد: مدرسه نجومیه یکی از بناهای مربوط به دوران صفویه است که در زمان احمدشاه قاجار بازسازی شد.