گزارشی از تحول جدید پروژه احداث قطار سریع السیر مشهد- تهران که بیش از یک دهه از مطرح شدن آن می گذرد
تعداد بازدید : 6
مگاپروژه 20 میلیارد دلاری
مسعود حمیدی/ معاون اجرایی رئیس جمهور روز گذشته از توافق با وزیر راه برای تکمیل طرح های کلان راه آهن کشور از محل تهاتر نفت خبر داد که یکی از این پروژه های مهم این توافق پروژه قطار سریع السیر تهران - مشهد است . قطار سریع‌السیر مشهد- تهران؛ مگا پروژه 20 میلیارد دلاری که قرار است به‌صورت تهاتر نفتی بر اساس اجماع ملی سرنوشتی مانند برقی سازی خط آهن مشهد تهران یا آزادراه حرم تا حرم نداشته باشد. اما تأمین این منابع از کجا و چرا این پروژه جایگزین برقی سازی خط آهن شده، ضمانت اجرایی آن چیست؟ برای یافتن پاسخ این سوالات گزارش را بخوانید.
برای عموم مردم سفر به مشهد، سفری زیارتی است زیرا مسافتی که باید طی کنند حداقل از مبدأ تهران بیش از نصف روز زمان می‌برد. همین یک جمله خود گویای بسیاری از مسائل است. دومین کلان‌شهر کشور، بزرگ‌ترین بنگاه اقتصادی خدماتی در حوزه هتل و رستوران، گوشه کشور واقع‌شده و دسترسی به آن تنها در قالب سفر زیارتی تعریف می‌شود. مسافت هزار کیلومتری از پایتخت به عاملی ضد توسعه برای خراسان رضوی تبدیل‌شده است، دلیلش هم مشخص است؛ با افزایش فاصله فیزیکی با مرکز معمولاً سطح دسترسی‌ها کاهش می‌یابد و کاهش دسترسی‌ها عاملی ضد توسعه است. حال تصور کنید مسافت هزار کیلومتری مشهد تهران را به‌جای نصف روز در دو ساعت طی کنیم و حتی برای کارهای اداری هم صبح به تهران برویم و ظهر به مشهد بازگردیم و برعکس آن وقت شاهد انقلاب خواهیم بود؛انقلاب در دسترسی، چیزی مانند تونل زمان.همین الان مشهد سالانه حدود 40 میلیون زائر را پذیراست زائرانی که حدود 30 ساعت مسافت را طی می‌کنند تا به مشهدالرضا برسند، اقتصاد مشهد متکی بر خدمات زائر محور است البته در بخش‌هایی مانند پوشاک، تولیدات کشاورزی معادن هم مانند هتلداری و رستوران مشهد قطب اقتصادی است اما فاصله زمانی دسترسی مانعی عمده است. خراسان رضوی ازنظر زیرساخت‌های جاده‌ها و شاهراه‌ها مانند بزرگراه و آزادراه جزو استان‌های فقیر است و پروژه‌های زیادی وجود دارد که دولتیان به اسم مشهد الرضا کلنگ زنی و بهره‌برداری سیاسی کردند اما گاهی به سرانجام نرسیدند یا به‌طورکلی فراموش شدند؛ نمونه آن پروژه برقی سازی راه‌آهن مشهد- تهران، آزادراه حرم تا حرم، قطار مشهد- زاهدان، قطار مشهد- گرگان و حتی پروژه‌های درون استانی مانند آزادراه مشهد چناران. پروژه‌هایی که دولت‌ها و حتی مدیران استان وقت با کلی بزرگ نمایی آن‌ها را کلنگ زنی کردند و وعده دو و سه ساله برای بهره‌برداری دادند اما بعد از یک دهه هنوز روبان افتتاح شان به دست هیچ مسئولی قیچی نشده است.اما امروز مدیران دولتی «مگا پروژه‌ای» بر سر زبان‌ها انداخته‌اند، استاندار خراسان رضوی احداث« قطار سریع‌السیر» مشهد- تهران را جزو 3 پروژه اصلی استان در دوره مدیریت خود معرفی کرده است. پروژه‌ای که 11 سال پیش در دولت دهم مجوز گرفت و حتی برخی مطالعات آن توسط کارشناسان آلمانی انجام‌شده بود ولی باروی کار آمدن دولت تدبیر و امید این پروژه به‌طورکلی فراموش شد و پروژه« برقی سازی خط آهن مشهد- تهران» جایگزین آن شد، پروژه‌ای که در طول 8 عملکرد اجرایی‌اش «صفر» بود زیرا سرمایه‌گذار اصلی آن چینی‌ها بودند که با تشدید تحریم‌ها به رغم آن که در بالاترین سطح یعنی ریاست جمهوری توافق آن را امضا کرده بودند پا پس کشیدند و این پروژه هم به آرشیو تاریخی پروژه‌های بی‌سرانجام دولت سپرده شد. حالا دولت سیزدهم می‌خواهد مسیر هزار کیلومتری مشهد- تهران را با احداث قطار سریع‌السیر کوتاه کند. پروژه‌ای که در ذیل راهبرد سهل سازی زیارت مشهد الرضا توسط رئیس جمهور تعریف‌شده است. بدون شک اولین واکنش به این وعده این است که با توجه به کسری شدید بودجه دولت از یک‌سو، نبود زیرساخت‌های لازم و فناوری مورد نیاز و تحریم‌ها، این پروژه هم مانند ده‌ها پروژه دیگر بخشی از اعتبارات دولتی را به خود اختصاص می‌دهد و مطالعات آن انجام و سپس بایگانی می‌شود.هر چند مرتضوی معاون اجرایی رئیس جمهور از تهاتر نفت به عنوان محل تامین بودجه این پروژه سخن به میان آورد ه است . موضوعی که باید در عمل دید تاچه حد تحقق خواهد یافت .
چرا سریع‌السیر به جای برقی سازی
اما در چنین شرایطی اولویت استان اجرای پروژه برقی سازی خط آهن مشهد- تهران است یا احداث خط قطار سریع‌السیر مشهد- تهران؟ معاون عمرانی استانداری خراسان رضوی معتقد است اولویت استان به لحاظ فنی اجرای خط قطار سریع‌السیر است. خدایی به خراسان رضوی می‌گوید: تفاوت اصلی این دو پروژه«سرعت» قطار است و هدف ما این است که فاصله زمانی بین مشهد- تهران را کوتاه‌تر کنیم که خروجی آن ایجاد ظرفیت‌های اقتصادی به ویژه در حوزه زیارت خواهد بود، زیرا قطار سریع‌السیر فاصله زمانی مشهد- تهران را به دو یا سه ساعت تقلیل می‌دهد درحالی‌که با برقی سازی خط آهن نهایت سرعت 200 کیلومتر در ساعت خواهد بود و سرعت واقعی آن به‌مراتب کمتر است.
اجماع ملی و مصوبات سطح کلان
معاون استاندار با تأکید بر این که پروژه‌های کلان نیازمند اجماع ملی است، می‌گوید: در استان همگان بر اجرای این پروژه متفق هستند و مأموریت ما ایجاد اجماع ملی برای اجرای پروژه قطار سریع‌السیر مشهد -تهران است و باید اعلام کنیم اجماع ملی در خصوص این پروژه به وجود آمده و چندین اقدام صورت گرفته است؛ اول این که شورای ملی زیارت به ریاست رئیس‌جمهور پروژه قطار سریع‌السیر مشهد را به تصویب رساند، در هیئت دولت نیز این پروژه به تصویب رسید و بنا شد تا پایان شهریور به هیئت دولت گزارش داده شود، وزارت راه و شهرسازی این پروژه را در اولویت کاری خود قرار داد.
تهاتر نفت برای تأمین مالی این مگاپروژه
اما «مگاپروژه ای» مانند احداث قطار سریع‌السیر چگونه تأمین مالی می‌شود؟ معاون عمرانی استاندار می‌گوید: تأمین مالی چنین مگاپروژه ای با اعتبارات اندک و محدود دولتی امکان‌پذیر نیست به همین دلیل توافقات و پیگیری‌های اولیه صورت گرفته که این پروژه یا از طریق «تهاتر نفت» یا «مشارکت و سرمایه‌گذاری خارجی» تأمین مالی شود که تا دو ماه آینده جمع‌بندی لازم دراین‌باره به نتیجه خواهد رسید.
20 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم است
احداث راه‌آهن سریع‌السیر مشهد- تهران چقدر هزینه دارد؟ خدایی می‌گوید: برآوردی که انجام‌شده احداث این پروژه با تأمین «نسل دو HIGH SPEED» چیزی حدود «20 میلیارد دلار» اعتبار نیاز دارد که در مقایسه با دیگر پروژه‌ها عدد بسیار بزرگی است. البته می‌توان این پروژه را با خط نسل اول اجرا کرد که حدود 12 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم دارد اما خطوط نسل یک برای پروژه‌ای که ممکن است 10 سال دیگر به بهره‌برداری برسد عملاً صرفه اقتصادی ندارد و از رده خارج خواهد شد.
تأمین خط نسل دو HIGH SPEED از کجا و چگونه انجام می‌شود؟ خدایی می‌گوید: هم اکنون تجربه خوبی در اجرای این خط آهن بین اصفهان و تهران در حال انجام است که برای بومی‌سازی قطارهای سریع‌السیر تلاش می‌شود. در پروژه قطار سریع‌السیر مشهد تهران ما درصدد هستیم« دانش فنی» این خط را وارد کشور کنیم و صرفاً مسئله«تجهیزات» مورد نیاز نیست.اما این خط سریع‌السیر مسیر جدیدی است یا بناست از همین ظرفیت موجود خطوط راه‌آهن استفاده شود؟ معاون استاندار می‌گوید: قطار سریع‌السیر کلاً یک فناوری جدید است و نمی‌توان از بسترهای فعلی استفاده کرد. باید توجه داشت برقی سازی خط آهن مشهد- تهران آورده مهمی برای ما نخواهد داشت در نهایت می‌خواستیم روی خط آهن فعلی که معلوم نبود توانایی آن را داراست یا خیر سرعت قطار را 40 یا 50 کیلومتر افزایش دهیم. از طرفی پروژه قطار سریع‌السیر هنوز به «طرح اجرایی» تبدیل نشده است که بتوان درباره مسیر و میزان کار عمرانی آن صحبت کرد و باید مطالعات فنی آن انجام شود. مطالعاتی که در سال 91 درباره این پروژه انجام‌شده برای امروز کاربردی ندارد و مطالعات از ابتدا باید انجام شود.
بازهم چینی‌ها
معاون امور عمرانی استاندار درباره این که تأمین مالی این پروژه در قالب قراردادهای «BOT» باند یا روش دیگری مدنظر است می‌گوید: بعید است به روشBOT باشد بیشتر موضوع تهاتر نفت است که پیگیری‌های جدی دراین‌باره در حال انجام است که هم با سرمایه‌گذاران داخلی و هم خارجی در حال مذاکره هستیم.
اما کدام سرمایه‌گذاران خارجی مدنظر است؟ خدایی می‌گوید: طبیعتاً در این شرایط طرف مورد مذاکره چینی‌ها هستند مگر شرایط تغییر کند. فناوری این قطارها در اختیار کشورهای اروپایی، چینی‌ها و ژاپنی‌هاست اما مهم این است که ما در این شرایط می‌توانیم از کجا تأمین کنیم.
بعید است به‌صورت کامل واگذار کنیم
چینی‌ها سابقه کاملاً منفی در اجرای پروژه‌های عمرانی در کشور دارند که با تشدید تحریم‌ها پروژه‌ها را کاملاً رها می‌کنند، چه ضمانتی وجود دارد که این بار به وعده خود عمل کنند؟ معاون استاندار می‌گوید: این نکته مهمی است اما فعلاً فضای کشور به‌گونه‌ای است که بعید می‌دانم بخواهیم پروژه‌ای را به‌صورت «کامل» در اختیار سرمایه‌گذار خارجی قرار دهیم. یعنی یا به‌صورت «ورود دانش فنی» یا «مشارکت اجرایی» خواهد بود و اجرای این پروژه در اختیار کشور خواهد بود و دلیلش هم تجربیات گذشته است که ما در یک فضای خلاء قرار نگیریم.
اولویت هلدینگ های داخلی است
آیا بهتر نیست به‌جای سرمایه‌گذار خارجی، مانند پروژه انتقال آب خلیج‌فارس پروژه خط آهن سریع‌السیر مشهد- تهران را به «هلدینگ های داخلی» واگذار کرد؟ خدایی می‌گوید: قطعاً یکی از اولویت‌های ما جذب مشارکت و سرمایه‌گذاری هلدینگ های داخلی است و تابه‌حال مذاکراتی هم در این زمینه داشتیم که تا یکی، دو ماه آینده مشخص می‌شود.مشهد همیشه محلی برای«خودنمایی » مسئولان بوده که پروژه‌ای بزرگ و کلان کلنگ زنی می‌شود اما به سرانجام نمی‌رسد، برقی سازی خط آهن مشهد- تهران، آزادراه حرم تا حرم و چندین ابر پروژه دیگر که تنها کلنگ زنی شدند ولی به سرانجام نرسیدند، چه ضمانتی وجود دارد این پروژه مانند پروژه‌های قبل نشود؟ معاون عمرانی استاندار می‌گوید: دلیل اصلی این است که در پروژه‌های قبل« اجماع ملی» برای اجرایی کردن آن‌ها وجود نداشت، از طرفی مقدمات و مطالعات دقیق برای پروژه‌ها انجام نمی‌شود و یک‌باره اجرای آن‌ها شروع و این باعث می‌شد پروژه‌ها با یک تلنگر از دور خارج شوند.
دانلود تمام صفحات این نسخه
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
