گزارش
تعداد بازدید : 3
تیغ خشکسالی بر گلوی دامداری کلات
رئیس جهاد کشاورزی کلات: تعداد دام شهرستان 22 درصد کاهش یافته است
نویسنده : بهبودی
در پس چهره تکیده و رنج کشیده و چشمهای پرغصه دامداران و کشاورزان شهرستان مرزی کلات قصه های غم انگیز زیادی جا خوش کرده است. این روزها حال اقتصاد کشاورزی و دامداری کلات اصلاً خوب نیست. کمبود خوراک برای دام ها و رنج خشکسالی در ازدحام خبرهای کرونا گم شده است و فریاد دامداران و کشاورزان در پس این همه هیاهو به گوش مسئولان نمیرسد. جوانان بسیاری بیکار شده اند و مسن ترها بیمار و غم نان مجبورشان کرده است قید سرزمین مادری خود را بزنند و به حاشیه های شهر و شغلهای کاذب پناه ببرند. جمعیت مرزی کلات روز به روز رو به کاهش است و خشکسالی فشار مضاعفی شده است بر تورم و گرانی های این روزها که مردم نجیب منطقه محروم کلات زیر فشار بار آن استخوان له می کنند اما دادشان به جایی نمی رسد. کلات به عنوان شهرستانی که ۵ درصد از گوشت قرمز استان را تامین میکند تا به امروز ۲۰ درصد از دام های خود را به دلیل گرانی نهادههای دامی، خشکسالی و نبود مرتع از دست داده است.
پای درد دل های دامداران
مهدی عرب زاده، جوان دامداری که معیشت خانواده اش را از طریق دامداری و با پرورش ۸۰ راس گوسفند و ۱۰ راس گاو اداره می کرده است، می گوید: هفته گذشته مجبور شدم چند راس از گاوهای خود را بفروشم و با پول آن برای گاوهای باقی مانده ام کاه شالی بخرم. او می افزاید :کاه شالی برای گاوها مانند سم است اما به دلیل این که از کاه گندم ارزان تر است؛ به اجبار می خریم و خوراک دام بیچاره می کنیم. عرب زاده ادامه میدهد: سال های قبل کاه و جو و گندم را خودمان می کاشتیم آذوقه دام می کردیم اما امسال به دلیل گرانی باید کاه بخریم به قیمت هر کیلو پنج هزار تومان، گندم شش هزار تومان و خوراک و جو هفت هزار تومان اما شیر را بفروشیم هر کیلو پنج هزار تومان. وی با گلایه از قوانین دست و پا گیر میگوید: اداره جهاد فقط به دام هایی که بیمه هستند خوراک یارانه ای میدهد و اداره بیمه فقط دام هایی را که طرح هویت انجام دهند بیمه می کند، در حالی که ما از فروردین به دنبال پلاک گذاری بودهایم اما میگویند پلاک نداریم در نتیجه بیمه هم نشدهایم و خوراک هم نمی توانیم تهیه کنیم. عرب زاده تصریح میکند: مقدار آذوقه ای که جهاد برای مصرف یک گاو در ماه می دهد؛ ۱۵۰ کیلو است و برای هر گوسفند ۵ کیلو که این مقدار کفاف ۱۵ روز خوراک گاو و هشت روز خوراک گوسفند را می دهد و در نتیجه دامدار به دلیل بیپولی یا باید دام خود را به قیمت کم و حتی کمتر از مقداری که هزینه کرده است بفروشد یا شاهد تلف شدن دام خود باشد. وی که یکی از اهالی بخش زاوین کلات است، میگوید :کلی از گوسفندهایمان از گرسنگی تلف شدند و هم روستایی هایم به اجبار از ترس از دست دادن دام خود یک جفت گوسفند را که سال گذشته نقد، شش میلیون و 500 هزار تومان می فروختند امسال چهار میلیون تومان آن هم به شکل نسیه و دریافت پول آن در سال آینده می فروشند.
علی نظری، دیگر دامدار کلاتی نیز میگوید: دامدار دام خود را بیمه کرده اما توان خرید آذوقه ندارد چرا که هر چه را داشته تا امروز هزینه کرده و به دلیل خشکسالی در قبال هزینه ای که کرده، نتوانسته است برداشتی داشته باشد. وی که اهل روستای سیرزار است، می افزاید: شبی نیست که چند راس از گوسفندان در روستا از گرسنگی تلف نشوند. نوایی، دامدار دیگری که ساکن منطقه دربند شهر کلات است، می گوید: من هم بیمهنامه دارم و هم پول، اما از بهمن سال گذشته تا به امروز که هفت ماه میگذرد فقط یک بار موفق به دریافت جو و یک بار هم کنسانتره یارانهای شدهام و هر بار که برای دریافت سهمیه ام مراجعه کرده ام یا گفتند دیر آمدی یا گفتند تمام شده است. مگر سهمیه کافی به مقدار دام های بیمه شده اختصاص داده نشده است؟
حکایت تلخ فروش دام مولد
حمید اکبرزاده، گله داری از منطقه لایین نیز میگوید: امسال بسیاری از دامداران منطقه هزارمسجد مجبور شده اند به دلیل نبود آذوقه و مرتع دشت های اطراف روستا به ارتفاعات و بلندیهای هزار مسجد پناه ببرند که علاوه بر فاصله طولانی از روستا و دوری از خانواده و هوای سرد مجبورند با ترس شب را به صبح برسانند و دست و پنجه نرم کردن با حیوانات وحشی را به ازای مقدار ناچیزی علف به جان بخرند. وی با توضیح این که امسال به دلیل خشکسالی حتی در ارتفاعات هم علف و گیاه به اندازه کافی نیست، می گوید :به دلیل سختی مسیر و دوری راه گله های کمتری به این جا میآیند در نتیجه دام، شانس بیشتری برای سیری خواهد داشت و می افزاید: در این جا هم مجبوریم برای سیر شدن حیوان مقداری آذوقه و جو کمکی به دام بدهیم. اکبرزاده با ابراز نگرانی برای از دست دادن دام مولد اظهار می کند:اگر سری به بازار دام بزنید خواهید دید که بیشتر دام هایی که برای کشتار خرید و فروش میشوند میش های جوانی هستند که باید برای سال آینده بره دهند و جمعیت دامها را زیاد کنند اما از ابتدای امسال فروخته و ذبح می شوند.
سوء استفاده فروشندگان آذوقه در بازار آزاد
وی سوء استفاده فروشندگان آذوقه در بازار آزاد و نظارت نکردن بر آن ها را نیز در کنار کمبود آذوقه دلیل دیگر فروش دام به قیمت کم می داند و تصریح میکند: یک گوسفند حداقل باید ۱۵ کیلو خوراک بخورد تا یک کیلو گوشت بدهد در حالی که قیمت هر کیلو گوشت گوسفند زنده ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان است و این یعنی قیمت خوراک مصرفی برای تولید یک کیلو گوشت چهار برابر ارزش افزوده است که ایجاد می کند. حسین ایراندوست دیگر دامدار کلاتی نیز با تایید حرفهای اکبرزاده میگوید: مجبور هستیم برای نگهداری دام و حرفه موروثی خود این جا بمانیم و توضیح می دهد به دلیل خشکسالی، گیاهان سمی که مقاومت بیشتری دارند رشد کردند. گوسفند از فشار گرسنگی و نبود علف از این گیاه تغذیه می کند و با مصرف آن دچار سرگیجه و از ارتفاعات پرت میشود که دیگر حتی گوشت اش هم قابل استفاده نخواهد بود. وی با بیان این که آیا نباید سازمانی از دامدار حمایت کند و صدای دامدار را بشنود می افزاید: دامداری ها از سال گذشته به فروشندگان علوفه و جو بدهکار هستند و امسال هم با این وضعیت هنوز موفق به پرداخت دیون خود نشده اند و مجبورند بدهی خود را با سودی وحشتناک به سال آینده تمدید کنند و اگر امسال دولت به دادمان نرسد سال آینده هم امکان پرداخت بدهیهای خود را نخواهیم داشت.
خسارت های خشکسالی محدود به گله داران و کشاورزان نشده و دمار از روزگار کندوداران کلاتی نیز درآورده است. هادی غلامی یکی از قدیمیترین زنبورداران منطقه می گوید: امسال به دلیل کمبود گل و گیاه موفق به تکثیر زنبورها نشدیم و در ادامه سال نیز به دلیل گرمای شدید تلفات زیادی داشتیم تا جایی که از ۹ کندودار، شغل پنج نفر به کلی نابود شد و چهار کندودار باقی مانده فقط با ۵۰ درصد ظرفیت فعالیت می کنند. وی ادامه می دهد: اگر حمایت دولت و تخصیص سهمیه شکر انجام می شد شاید مجبور به تحمل خسارت با این شدت نبودیم و چندین خانواده شغل خود را از دست نمی دادند.
کاهش 22درصدی تعداد دام
رئیس جهاد کشاورزی شهرستان کلات درخصوص تأثیر خشکسالی بر وضعیت دامداران و کشاورزان میگوید: متاسفانه امسال شاهد حدود ۲۲ درصد کاهش جمعیت دام در شهرستان هستیم و در بخش کشاورزی نیز با توجه به این که امسال ۶۳ درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری سال گذشته داشتیم ، در سطح زیر کشت دیم شهرستان در بحث غلات که ۲۵۰۰ هکتار است، خسارت صد درصدی دیده ایم. وحید عطار با بیان این که امسال به دلیل نبود بارندگی نه محصولی برای برداشت داشتیم و نه مرتعی برای چرای دام،خاطر نشان می کند: این موضوع باعث شده است هم دامدار خسارت ببیند و هم کشاورز سودی نصیبش نشود. وی می افزاید: جمعیت دامی شهرستان متشکل از دام ثابت و دام عشایر ۳۶۰ هزار راس است که از این تعداد ۲۸۰ هزار راس متعلق به دامداران کلات و باقی مانده دام عشایر است اما طبق برآوردی که تا این لحظه انجام شده است متاسفانه ۲۲ درصد کاهش جمعیت فقط از دام موجود در کلات را شاهد بوده ایم. مدیر جهاد کشاورزی تصریح می کند:با پیگیریهایی که فرماندار و پژمانفر، نماینده مردم در مجلس انجام دادند و نگاه ویژه ای که رئیس سازمان جهاد در استان به شهرستان کلات دارد، از ابتدای امسال دو هزار و ۷۸۷ تن انواع نهاده در اختیار شهرستان کلات قرار گرفته است که شامل سبوس، جو، ذرت، گلزار و سویا بوده که تا پایان ماه جاری این مقدار تبدیل به چهار هزار و ۴۴۵ تن کنسانتره میشود که توزیع خواهیم کرد. وی می افزاید: یک سهمیه جو خشکسالی هم به عنوان نهاده خام تخصیص داده شده است که در مرحله اول ۶۰۰ تن در ماه گذشته با قیمت تمام شده هر کیلو ۲۵۰۰ تومان تخصیص یافت و ۲۱۰۰ تن دیگر هم در مرحله دوم در دو بخش ۱۰۵۰ تومانی اختصاص یافت که بخش اول آن خریداری و از بندرعباس ارسال شده است و منتظر هستیم تا ۱۰۵۰ تن باقی مانده در سامانه بازارگاه کدگذاری شود تا بتوانیم خریداری کنیم و در اختیار دامداران قرار دهیم.
عطار خاطرنشان می کند:هم اکنون طبق تصمیم کمیته فنی سهمیه هر راس گوسفند در ماه که ۵ کیلو جو در نظر گرفته شده است با اولویت دو هزار راس دامی که طرح هویت و پلاکگذاری انجام داده اند، توزیع خواهد شد و در مرحله دوم افرادی که موفق به پلاک گذاری نشدهاند پوشش داده خواهند شد تا باری از مشکلات دامدارهایمان کاسته شود.
از دست دادن بانک ژن گیاهی منطقه
رئیس منابع طبیعی شهرستان کلات نیز با ابراز نارضایتی از چرای خارج از ظرفیت دام در مراتع می گوید: متاسفانه امسال به دلیل نبود بارندگی در موعد مقرر ، فقط ۲۰ درصد آن هم به صورت کوتاه مدتِ 40 روزه پوشش گیاهی را شاهد بودیم. محمدزاده خاطر نشان می کند:دامداران ناچارند به خاطر زنده ماندن دامشان و بنیه ضعیف مالی، فشار مضاعف به مراتع وارد کنند که همین موضوع موجب از دست رفتن بانک ژن گیاهی ما در سالهای بعد خواهد شد چرا که با چرای بی رویه، طبیعت برای دفاع از خود و حفظ بافت، گیاهان سمی و مضر را جایگزین یونجه، درمنه و گیاهان دارویی و مفید موجود میکند، بنابراین ما علاوه بر از دست دادن بانک ژن گیاهی منطقه، شاهد فرسایش خاک و نفوذ نکردن آب به خاک، ایجاد سیلاب های سهمگین و گرد و غبار در فضا خواهیم بود. ضمن این که باید سال ها منتظر بمانیم تا خاک بافت اولیه خود را ترمیم کند. وی با بیان این که دام شهرستان کلات تا به امروز ۹ ماه سال از مراتع تغذیه می کرده و سه ماه باقی مانده را نیز به صورت ترکیبی، با آذوقه دستی و هواخوری در طبیعت تامین می شده است ،می افزاید: با توجه به این که امسال به دلیل نبود بارندگی مراتعی هم برای تامین علوفه دام وجود ندارد، انتظار میرود دستگاه های متولی از جهاد کشاورزی تا پشتیبانی امور دام با حمایت از دامدار و تامین آذوقه دام و سیاست های حمایتی از آسیب های غیرقابل جبران که بیشترین آن متوجه طبیعت است، جلوگیری کنند.
۸۵ درصد از مردم شهرستان به کشاورزی و دامداری مشغول اند
فرماندار شهرستان کلات با بیان این که بیش از ۸۵ درصد از مردم این شهرستان به شغل کشاورزی و به خصوص دامداری مشغول هستند،اظهار می کند: اقتصاد شهرستان کلات بر پایه کشاورزی و دامداری نهاده شده و حتی اقتصاد شهری این شهرستان نیز بر مبنای اقتصاد روستایی تعریف شده است. وی می افزاید: متاسفانه مردم کلات طی سال های اخیر با مشکلات متعددی از جمله سیلاب های پیاپی در سالهای ۹۶ تا ۹۸ و پس از آن در سال زراعی جاری نیز با سرما زدگی و خشکسالی شدید مواجه شده اند.فرماندار شهرستان کلات تصریح می کند: متاسفانه امسال هم تداوم نیافتن بارش از یک سو منجر به خشکسالی و خسارت به محصولات دیم و از سوی دیگر سرمازدگی بد هنگام نیز باعث خسارت فراوان به مزارع و میوه های سردرختی شد که تاثیر نامطلوبی بر دامداری ما نیز داشت.
خشک شدن ژرف رود
ناصری با بیان این که علاوه بر نبود بارندگی و نابودی کامل مراتع و خشک شدن رودخانه ها، حتی رودخانههای دایمی چون ژرف رود که خشک شدن آن بی سابقه بوده،خشک شده است ،خاطر نشان می کند: دامداری ما دامداری سنتی و وابسته به مراتع است و با این خشکسالی انصافاً مردم در تنگنای شدید قرار گرفته اند. وی با تاکید بر این که تفاوت ما با دیگر شهرستان ها این است که بیش از ۸۵ درصد مردم شهرستان دامدار هستند؛ یعنی شغلی دیگر در کنار دامداری و درآمد جایگزین دیگری ندارند،می افزاید:مشکلات مردم ما چون قاطبه مردم را در بر می گیرد، حادتر و خاص تر است و اگر به موقع به داد آن ها نرسیم مجبورند یا چوب حراج به دام و زندگی شان بزنند یا شاهد تلف شدن دام هایشان از گرسنگی باشند. فرماندار کلات تصریح می کند: پیگیریهای خوبی از سوی نمایندگان در مجلس و مسئولان در حوزه جهاد صورت گرفته است و سهمیه جو ما را به ۲ هزار و ۷۰۰ تن افزایش دادهاند که از آن ها تشکر می کنیم اما وقتی با تاخیر و دیرهنگام به دست ما برسد حکم نوشدارو بعد از مرگ سهراب است و فایدهای برای مردم ندارد. آن وقت است که وقتی دام ما از بین رفت، هر چه نهادههای دامی هم به ما بدهند به درد ما نخواهد خورد.
سهمیه خوراک دام باید به موقع برسد
ناصری با بیان این که اگر ادعا داریم می خواهیم به مردم کمک کنیم و جمعیت مرزی را تثبیت ببخشیم و مانع از مهاجرت روستاییان به حاشیه شهر شویم باید دست از گزارشها و حرف ها برداریم و در زمان مقرر سهمیههای تخصیص یافته را به دست دامدار برسانیم که اگر به موقع نرسد مردم با مشکل جدی مواجه خواهند شد.
سهمیه های دولتی کفاف دامداران را نمی دهد
وی تصریح می کند:علوفه مورد نیاز دام شهرستان چیزی حدود 50 هزار تن است و این سهمیه های دولتی کفاف دامداران را نمی دهد.ناصری می افزاید: مشکلات متعدد دامداران در چند سال پیاپی باعث شده است بنیه مردم ضعیف شود تا جایی که حتی توان خرید همین جو و کنسانتره با قیمت دولتی را هم ندارند چه برسد به تامین نهاده ها از بازار آزاد. فرماندار کلات به عنوان راه حل برون رفت دامداران کلاتی از این بحران می گوید:برای حمایت از دامدار و پوشش توان ضعیف دامدار نیاز است تسهیلاتی را به صورت حمایتی و به شکل استقراض در اختیار آن ها قرار دهیم تا بتوانند آذوقه مورد نیاز دام شان را تامین کنند.وی می افزاید:پیگیریهایی با بخش های دولتی، خصوصی و NGO ها داشته ام تا با در اختیار قرار دادن فقط ۲۰ تا ۲۵ میلیارد تومان به صورت وام به تعاون روستایی با تسلیم تضمین های لازم از دامداران حمایت کنیم که متاسفانه تاکنون میسر نشده است. ناصری خاطر نشان می کند:آیا واقعاً نجات مردم یک شهرستان مرزی به ۲۵ میلیارد تومان آن هم به صورت تامین منابع و استقراض نمی ارزد؟ به طور قطع و به یقین ارزش کار را خواهد داشت و امیدوار هستیم که مسئولان توجه لازم را بیش از پیش داشته باشند و ان شاءا... این تعهدات را در موعد مقرر انجام دهند.امام جمعه کلات نیز می گوید:توجه به مشکلات دامداران و کشاورزان این شهرستان باید در اولویت برنامه مسئولان قرار گیرد.وی تصریح می کند:در اتفاقی نادر امسال خشکسالی ۱۰۰ درصد در کلات اتفاق افتاده که ضربه جبران ناپذیری به مردم این شهرستان وارد کرده است. امام جمعه کلات می افزاید:مسئولان باید برای تهیه غذای دام از قبیل جو، کنسانتره و سبوس، تمهیدات لازم را بیندیشند. حجت الاسلام تسلیخ خاطر نشان می کند:با توجه به این که ۵ درصد از گوشت قرمز استان خراسان رضوی توسط دامداران کلاتی تأمین می شود در صورت بیتوجهی به آن ها و متضرر شدن شان قطعا تهیه گوشت قرمز استان هم با مشکل مواجه خواهد شد. وی می افزاید :دومین مشکلی که به دنبال بی توجهی به خشکسالی و مشکلات دامداران کلاتی میتواند به وجود بیاید مهاجرت روستاییان به کلان شهرها و مشکل حاشیه نشینی است که باعث آسیب های فراوان به دولت می شود و هزینههای زیادی را نیز در برخواهد داشت بنابراین شهرستان کلات این روزها توجه ویژه مسئولان را می طلبد.