یکی از دستاوردهای بزرگ و مهم انقلاب اسلامی در ۴۲ سال گذشته توسعه زیرساختهای ارتباطی و توسعه ایمن راه ها بود که از همان نخستین سال های انقلاب در اولویت برنامه های دولت به ویژه در استان های پهناوری مانند خراسان قرار گرفت.
با توسعه صنعت خودروسازی و ظهور شرکت های خودروساز در کشور مقوله به سازی و توسعه راه ها نیز در مناطق مختلف در دستور کار قرار گرفت و گسترش راه ها و خطوط ارتباطی مانند راه آهن، جاده و خطوط هوایی حتی در زمانی که کشور درگیر دفاع مقدس بود به یکی از راهبردهای نظام اجرایی تبدیل شد و به دنبال افزایش تلفات سوانح جاده ای، دولت جمهوری اسلامی ایران دست اندرکار اصلاح کار و برافراشتن پرچم ایمن سازی راه ها شد.
در سال های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی طول راه های کشور شامل ۵۶ هزار کیلومتر راه اصلی و ۱۱ هزار کیلومتر راه روستایی بود.
جای خالی ایمنسازی در صنعت حمل و نقل
به گزارش ایرنا، طی برنامه عمرانی هفت ساله سوم و سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی رویکرد اصلی وزارت راه و ترابری ساخت و توسعه شبکه راه های کشور بود.
از طرفی به دلیل این که جمعیت و خودروهای اندکی در مسیرهای بین شهری تردد داشتند اصولا مبحث ایمنی و حوادث جاده ای مورد توجه متولیان راه و جاده قرار نداشت.در گزارش رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران طی سال ۱۳۶۱ ساخت و توسعه شبکه ارتباطی راه های کشور، حفظ و نگهداری راه های موجود، تامین ایمنی و بالا بردن سطح خدمت در راه ها به عنوان وظایف و اولویت های اصلی وزارت راه و ترابری اعلام شد اما عمده فعالیت ها بر ساخت راه و ترمیم آسفالت مسیرهای موجود استوار بود.
بر این اساس طول بزرگراه های در دست ساخت در ایران سال ۱۳۵۸ یعنی یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ۳۵۹ کیلومتر بود که همان سال، ۹۸ کیلومتر آن تحویل شده بود. همچنین حدود پنج هزار کیلومتر راه اصلی نیز در این سال در دست ساخت بود که از این مسافت ۶۰۴ کیلومتر آن در همان سال ساخته شد.
در این سال ها ایمنی راه ها نه تنها در حاشیه توجه قرار داشت بلکه اقدامات در این خصوص قابل قیاس با حجم راه سازی در بیش از یک دهه گذشته نبود. این نبود توازن در گزارش رسمی دولت در سال ۱۳۶۱ مشهود است چنان که نصب چند دستگاه باسکول ۳۰ و ۱۰۰ تنی، بازدید، تعمیر و سرویس باسکول های سطح کشور، تعمیر و نگهداری سامانه های مخابراتی مربوط به شبکه راه ها و تهیه طرح پوشش مخابراتی شهرهای اصفهان و شهرکرد به عنوان اقدامات مرتبط با ایمن سازی راه های کشور در این سال اعلام شده بود.
تردد 22 میلیون خودرو
معاون راه سازی وزارت راه و ترابری در سال های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ و مدیرکل راه و ترابری خراسان در سال ۱۳۵۹ در تشریح وضعیت ایمن سازی راه های کشور در سال های نخست پیروزی انقلاب اسلامی به ایرنا گفت: با توجه به تعداد اندک خودروها راه ها در آن سال ها ناایمن نبود و ایمنی جاده در وزارت راه و ترابری متولی خاصی نداشت. از طرفی نگهداری راه ها نیز در دست اداره راه بود.
محمدباقر گلبُن افزود: در سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ساخت بیشتر راه ها در خراسان به پیمانکاران خارجی واگذار شده بود. ساخت جاده های مشهد - تربت حیدریه، تربت حیدریه - گناباد، گناباد - قاین، قاین- بیرجند و نهبندان سال ۱۳۵۹ انجام و تحویل موقت شد و ساخت این مسیرها بر عهده یک شرکت ایتالیایی بود.
این مسئول پیشین در وزارت راه و ترابری گفت: روند ساخت راه ها در خراسان پس از پیروزی انقلاب ادامه یافت و مسیر کاشمر و دیگر مسیرها از جمله راه های روستایی نیز به پیمانکاران مختلف واگذار شد و در مجموع، آن دوران تب ساخت راه در کشور و وزارت راه حاکم بود.گلبُن وضعیت کنونی راه های خراسان رضوی را مناسب توصیف و بیان کرد: طی سال های پس از انقلاب با توجه به رشد جمعیت و تردد بیشتر خودروها وضعیت راه ها به شکل کنونی درآمد که همه آن ها به جاده اصلی و بزرگراه تبدیل شد.
بر اساس آمار ارائه شده طی سال های دهه ۱۳۸۰ سالیانه ۱۵ درصد بر تعداد خودروهای تولید داخل افزوده شد که لازمه این میزان رشد در تولید خودرو و فراهم کردن زیرساخت مناسب است که به شکل ارتقای سطح و بالا بردن میزان کشش جاده ها از طریق تبدیل راه موجود به راه با سطح سرویس دهی بالاتر نظیر تبدیل راه فرعی به اصلی انجام می شود.
بر اساس اعلام پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، در آخرین سال های دهه ۹۰ تعداد خودروهای موجود در کشور از مرز ۲۲ میلیون دستگاه فراتر رفته است حال آن که در سال ۱۳۸۴ حدود ۱۰ میلیون خودرو در سطح کشور وجود داشت.
خراسان رضوی الگوی ارزیابی ایمن سازی جادهها
خراسان رضوی و مشهد به عنوان مقصد سفر جاده ای سالیانه دست کم ۲۰ میلیون ایرانی می تواند شاخصی برای ارزیابی اقدامات صورت گرفته درخصوص حمل و نقل جاده های کشور در نظر گرفته شود.
بر اساس آمار اعلام شده از سوی اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی، این استان با ۱۱۰ کیلومتر آزاد راه رتبه نهم، هزار و ۷۲ کیلومتر بزرگراه رتبه پنجم، هزار و ۲۸۹ کیلومتر راه اصلی رتبه ششم و سه هزار و ۹۵۰ کیلومتر راه فرعی رتبه چهارم را در بین استان های کشور دارد.
از سوی دیگر خراسان رضوی با ۲۰ هزار و ۵۷۴ کیلومتر طول کل راه های برون شهری بعد از استان فارس در جایگاه دوم کشوری از نظر طول راه ها قرار دارد.همچنین طی دهه گذشته خراسان رضوی از نظر شمار قربانیان حوادث جاده ای جزو سه استان نخست قرار داشت بنابراین بررسی وضعیت ایمن سازی در این خطه می تواند منعکس کننده این روند در کشور باشد.
رشد چشمگیر ساخت راه در خراسان رضوی
معاون مهندسی و ساخت اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی گفت: خراسان تا پیش از تقسیم به سه استان در اوایل دهه ۱۳۸۰ با۳۱۳ هزار و ۳۳۵ کیلومتر مربع، ۵۳۱ کیلومتر راه اصلی، هزار و ۴۸۴ کیلومتر راه فرعی و ۱۱۸ کیلومتر راه آسفالته روستایی داشت.
محمد پارسا افزود: اما هم اینک تنها خراسان رضوی با ۱۱۸ هزار و ۸۵۱ کیلومتر مساحت، رشد چشمگیری در توسعه و ساخت راه های زیر پوشش اداره کل راه و شهرسازی داشته است چنان که این استان پس از ۴۰ سال دارای هزار و ۲۶۴ کیلومتر راه اصلی و سه هزار و ۹۵۹ کیلومتر راه فرعی است. همچنین ۹۴ درصد روستاهای بالای ۵۰ خانوار جمعیت در خراسان رضوی هم اینک از مزایای راه روستایی برخوردارند.
کاهش ۷۰ درصدی تلفات جاده ای
از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۵ اقدامات مرتبط با راه بر عهده اداره کل راه و ترابری بود. پس از آن، این وظیفه به سازمان پایانه ها و حمل و نقل جاده ای محول و دوباره از سال ۱۳۹۵ این وظیفه مهم به سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای سپرده شد.
از زمان شکل گیری خراسان رضوی مطابق آمار رسمی شمار تلفات رانندگی در جاده های استان در سال ۱۳۸۳، دو هزار و ۴۶۹ نفر بود که در سال ۱۳۹۶ به ۷۳۳ نفر کاهش یافت، یعنی در مدت ۱۳ سال تلفات جاده ای استان ۷۰ درصد کمتر شده است.مطابق آمار رسمی، ساخت آزادراه و بزرگراه نیز در خراسان رضوی از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۶ به ترتیب ۱۷۸ درصد و ۴۷۸ درصد رشد داشته است.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جادهای خراسان رضوی به تداوم روند ایمن سازی جاده های استان اشاره و بیان کرد: تلفات ناشی از تصادفات جادهای در این استان طی هشت ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 31.8 درصد کاهش یافته است.
ابراهیم نصری افزود: طی نیمه نخست امسال ۳۲۷ نفر در تصادفات جادههای بین شهری و روستایی این استان جان خود را از دست دادهاند که این تعداد معادل 5.6 درصد از مجموع تلفات جادهای کشور است.
وی ادامه داد: در راستای اقدامات مصوب برای کاهش تصادفات، ۱۴۷ نقطه در طول راه های استان به عنوان نقاط پرتصادف و دارای تصادف شناسایی شده است که از این تعداد ۶۰ نقطه پرتصادف بوده و در اولویت رفع و اصلاح قرار داشته و تاکنون ۳۳ نقطه ایمن سازی شده است و امسال نیز ۲۰ نقطه دیگر برای ایمن سازی در دستور کار قرار دارد.
نصری به اولویت بندی برای رفع نواقص۲۰ نقطه ناایمن در جادههای استان اشاره و بیان کرد: ۱۲۰ میلیارد ریال برای این ایمن سازی، تامین بودجه شده که ۶۰ میلیارد ریال آن تخصیصی ۱۰ روزه بوده است.مدیرکل راهداری و حمل و نقل جادهای خراسان رضوی ابراز امیدواری کرد هفت نقطه باقی مانده از نقاط پرتصادف استان نیز با اعتبارات امسال ایمن سازی شود.
تداوم مشکلات بودجه ای در مسیر ایمن سازی
نصری گفت: در حالی که بودجه ایمن سازی راه ها در سال ۹۷ معادل ۳۴۰ میلیارد ریال بوده، فقط ۲۰۰ میلیارد ریال آن تخصیص یافته است و حال آن که این بودجه امسال به ۲۴۰ میلیارد ریال کاهش یافته و تخصیص آن نیز ۱۶۰ میلیارد ریال بوده است.
مدیر کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی افزود: دیگر هزینه های نگهداری راه نیز با افزایش همراه بوده به طوری که امسال افزایش هزینه نصب و تامین روشنایی جادهها نسبت به سال ۹۷ حدود ۱۱۴ درصد بوده است.
وی به تلفات راه های روستایی استان اشاره و بیان کرد: آسفالت کردن راه های روستایی که با مطالبه گری نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و همراهی اهالی بومی توام است موجب افزایش سرعت و تصادفات در این مسیرها شده است.
نصری برای مقابله با افزایش سرعت در این مسیرها با نصب علایم جادهای و سرعت گیر به دنبال آرام سازی سرعت در این راه هاست که این اقدامات با مخالفت برخی رانندگان محلی روبه رو شده است.
معاون راهداری اداره کل راهداری و حمل و نقل جادهای خراسان رضوی نیز گفت: با بررسیهای صورت گرفته در سال ۹۶، ۸۷ نقطه دارای تصادف در جادههای استان شناسایی شد که در همان سال ها آشکارسازی این نقاط با هدف کاهش تصادفات انجام شد اما اکنون برخی از این آشکارسازی ها از بین رفته است و نیازمند آشکارسازی مجدد در این مکان ها هستیم.
علیرضا خجسته افزود: ایجاد روشنایی، نصب تابلوهای هشدار دهنده، آرام سازی ترافیک در جادهها با استفاده از نصب تجهیزات کاهنده سرعت و اقدامات مهندسی نظیر تعریض محور از اقدامات صورت گرفته برای اصلاح و حذف نقاط حادثه خیز در جاده های خراسان رضوی است.