گزارشی درباره وضعیت سرای تاریخی «معمارزاده» اثر ملی سبزوار
تعداد بازدید : 7
بنای ۱۳۰ ساله در یک قدمی نابودی
نویسنده : میلاد کلاته
سرای تاریخی معمارزاده سبزوار به دلیل اجرانشدن مرمت اضطراری، اختلاف ورثه با شهرداری و تخصیصنیافتن اعتبار موردنیاز در آستانه تخریب کامل قرار گرفته است.
به گزارش خراسان رضوی، شهرستان سبزوار با وجود بیش از 900 اثر تاریخی، یکی از شهرستانهای غنی به لحاظ تاریخی و جذب گردشگران داخلی و خارجی است. در این شهرستان در مجموع 15 کاروانسرا و سرای تاریخی بهجا مانده است که به دلیل تخصیصنیافتن اعتبارات موردنیاز برای احیا و مرمت در حال تخریب است. سرای معمارزاده یکی از بناهای تاریخی سبزوار به شمار میرود که به دلیل بارندگیهای اخیر در آستانه تخریب قرار دارد. این بنا در سال 1381 با شماره 5964 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و قدمت بنا به دوره قاجار باز میگردد. این بنا به دلیل قرارگیری در بازار قدیم آهنگرها تا اواخر دوره پهلوی یکی از عمدهترین مراکز صدور کالا بهخصوص پنبه و کالاهای تجاری به کشورهای دیگر و از مراکز تهیه مواد خام قالیبافی بودهاست. این سرا در دو طبقه است که از طبقه پایین به عنوان انبار و از طبقه بالا به عنوان حجره استفاده میشد؛ اجزای معماری این بنا شامل گنبدخانه، میانسرا و راهروهایی است که فضای بیرون و درون را به هم ارتباط میدهند.
فسخ قرارداد با شهرداری
سرای معمارزاده در هسته مرکزی شهر سبزوار قرار دارد و در سال 1393 در قراردادی مقرر شد که به شهرداری واگذار شود؛ اما به دلیل اختلاف شهرداری با ورثه قرارداد با رای مرجع قضایی فسخ شد. این بنای تاریخی بر اثر خسارت بارشهای اخیر، نیاز به مرمت اضطراری دارد که به دلیل اختلاف شهرداری با مالکان و تخصیصنیافتن اعتبار موردنیاز از سوی وزارت میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری، عملیات مرمت آن انجام نشده است.
معماری منحصر به فرد سرای تاریخی معمارزاده
مدیرعامل سازمان مردمنهاد سفیران گردشگری سبزوار، درباره معماری سرای معمارزاده در گفتوگو با خراسان رضوی اظهار کرد: این سرا، از ابنیه متعلق به دوره قاجار شهر سبزوار است که در ابتدا این بنا متعلق به فردی روسیتبار بوده و پس از آن آقای معمارزاده این بنا را خریداری میکند. مهیار تسبندی با بیان اینکه در زمان محمد علی طالبی شهردار سابق سبزوار این سرا به منظور مرمت از ورثه مرحوم معمارزاده خریداری میشود، افزود: رها شدن بنا و انجامنشدن مرمت، باعث اختلاف بین شهرداری و ورثه مرحوم معمارزاده شد و شهردار فعلی سبزوار اعلام کرده که در قرارداد گذشته بحث عرصه و عیان مطرح نشده است بنابراین با پیگیری از طریق مراجع قضایی رای مبنی بر فسخ قرار داده شد. وی با اشاره به اهمیت حفظ بنا به لحاظ معماری، بیان کرد: از ویژگیهای بارز و خاص این بنا قرارگیری دو هشتی ورودی در امتداد یکدیگر است و تزیینات آجرکاری ساده و زیبایی دارد.
این سرا می تواند به مکانی برای رونق صنایعدستی و گردشگری تبدیل شود
مدیرعامل سازمان مردمنهاد سفیران گردشگری سبزوار تصریح کرد: در سر در ورودی بنا، شاهد خط نستعلیق در زمینه لاجوردی روی کاشی هستیم که به آیه « و ان یکاد» مزین شده و بر زیباییهای دیگر معماری این بنا افزوده است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار نیز در گفتوگو با خراسان رضوی با بیان اینکه متاسفانه سرای معمارزاده این شهر در حال تخریب است، اظهارکرد: مشکلی بین مالکان و شهرداری سبزوار وجود دارد و همچنان به نتیجه نرسیده است. محسن برآبادی با اشاره به اینکه در قالب قراردادی قرار بود که سرای معمارزاده به شهرداری سبزوار واگذار شود، افزود: قرار بود شهرداری پس از تملک با کمک میراث فرهنگی برای انجام عملیات احیا و مرمت وارد فاز اجرایی شود و در چشماندازها تعریف شده بود که این سرا به مکانی برای رونق صنایعدستی و گردشگری تبدیل شود. وی ادامه داد: بر اساس آنچه مطلع هستم، در بحث متراژ بنا شهرداری سبزوار با مالکان دچار مشکل و اختلافنظر بوده و این در حالی است که تخریب بنا روز به روز در حال افزایش است. مدیرپایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار با بیان اینکه در گذشته مالکان سرای معمارزاده مبلغی از توافقنامه را از شهرداری سبزوار دریافت کردهاند و همچنان اختلاف بین شهرداری و مالکان ادامه دارد، بیان کرد: به تازگی شهرداری و مالکان سرای معمارزاده برسر متراژ بنا به توافقاتی رسیدهاند و قرار براین شد که شهرداری با پرداخت هزینه بنا را تملک کند و پس از تملک بنا، اقدامات مرمت و احیای آن از سوی میراث فرهنگی آغاز شود.
تهیه طرح مرمت و احیای این سرای تاریخی
برآبادی با اشاره به تهیه طرح مرمت و احیای این سرای تاریخی، گفت: در سال 97 از محل اعتبارات میراث فرهنگی شهرستان سبزوار و کمک ستاد بازآفرینی شهری با اعتبار حدود 150 میلیون تومان طرح مرمت و احیای کاروانسرای معمارزاده تهیه شد و پس از گذشت یکسال در دفتر فنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری خراسان رضوی به تایید رسید. وی با بیان اینکه طرح مرمت و احیای این کاروانسرا آماده اجراست تنها باید بحث تملک بنا از سوی شهرداری سبزوار به نتیجه برسد، افزود: همچنین در سالهای اخیر به دلیل ثبت ملی بودن سرای معمارزاده وظیفه ذاتی وزارت میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری این بوده که مرمت و بهسازی این بنای تاریخی را انجام دهد اما متاسفانه به دلیل تخصیص قطره چکانی اعتبارات دولتی برای آثار تاریخی در شهرستان سبزوار، امکان مرمت فراهم نشده است.
نیاز به حداقل 4 میلیارد تومان اعتبار برای احیا و مرمت این سرا
مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار به نیاز حداقل چهار میلیارد تومان اعتبار برای احیا و مرمت این سرا اشاره و بیان کرد: متاسفانه در سال گذشته بر اثر بارندگی، بخشی از کاروانسرای تاریخی معمارزاده تخریب شد و اگر بحث مالکیت شهرداری سبزوار در این بنا به نتیجه برسد، به منظور جلوگیری از تخریب بیشتر بنا هرچه سریعتر بنا مرمت میشود. برآبادی با بیان اینکه اگر به داد این بنای ارزشمند نرسیم، با توجه به بارندگیها احتمال دارد که میزان تخریب سرای معمارزاده بیشتر شود، تاکید کرد: سرای معمارزاده یکی از سراهای شاخص شهرستان سبزوار محسوب میشود و به دلیل قرارگیری در کوی گلستان سبزوار، از موقعیت مکانی خوبی برخوردار است؛ چراکه به لحاظ بافت تاریخی، صنایعدستی و مشاغل رایج در این محله، کاروانسرای معمارزاده میتواند به مجموعهای تبدیل شود که تمامی محصولات اهالی کوی گلستان دراین کاروانسرا به علاقهمندان، گردشگران و شهروندان عرضه شود. وی با اشاره به ویژگی و اهمیت سرای معمارزاده، گفت: این بنا جزو سراهایی است که معماری منحصربه فردی دارد و ماندگاری و حراست از آن موضوعی مهم و ضروری به شمار میرود. مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار افزود: قرارگیری این بنا در محله کوی گلستان امکان رونق این محله را فراهم و پس از به نتیجه رسیدن احیا و مرمت آن، این محله را از شرایط فعلی و نگران کننده خارج میکند.
سرای معمارزاده سبزوار به شهرداری واگذار میشود
مدیر حقوقی شهرداری سبزوار نیز در اینباره در گفتوگو با خراسان رضوی با اشاره به جزئیات توافقنامه گذشته شهرداری با ورثه مالک سرای تاریخی معمارزاده گفت: پیرو توافق منعقدشده بین شهرداری و ورثه مرحوم معمارزاده در سال ۱۳۹۳ و وجود برخی ایرادات و مغایرت در مساحت عرصه با وضع موجود و عدم اجرای کامل تعهدات از سوی طرفین در مهلت مقرر در قرارداد و همچنین عدم تحویل سرای مذکور به شهرداری و از طرفی ورود دستگاههای نظارتی به موضوع پس از پیگیریهای صورت گرفته از طریق مراجع قضایی منجر به صدور رای از دادگاه عمومی حقوقی دادگستری شهرستان سبزوار مبنی بر اثبات انفساخ توافقنامه مذکور شد.
عباس معصومیصدر با بیان اینکه چندی پیش در راستای حفظ و صیانت از حقوق بیتالمال و همچنین حفظ میراث فرهنگی جلسهای با حضور سه نفر از اعضای شورای اسلامی شهر، شهردار سبزوار و نماینده ورثه مرحوم معمارزاده برگزار شد، افزود: در این جلسه مقرر شد که توافقی جدید با شرایط و مساحت وضع موجود و رعایت سایر ضوابط و مقررات تنظیم و طی مراحل قانونی به شورای اسلامی شهر ارسال شود که به علت شیوع ویروس کرونا، روند مراحل اداری و کارشناسی پرونده کمی با کندی روبهرو شد و در نهایت متن توافقنامه جدید بین شهرداری سبزوار و ورثه مرحوم معمارزاده تنظیم و در روزهای آینده پس از امضای ورثه معمارزاده، برای بررسی و تصویب توافقنامه به شورای اسلامی شهر ارسال میشود.
وی ادامه داد: پس از تصویب و تایید آن توسط هیئت تطبیق و ابلاغ آن به شهردار، کاروانسرای معمارزاده رسماً به شهرداری سبزوار تحویل و واگذار میشود.
مدیر حقوقی شهرداری سبزوار با تاکید بر اینکه سرای معمارزاده یکی از سراهای ارزشمند این شهر است که در بافت تاریخی شهر و در دل کوی گلستان واقع شده و نیازمند همراهی بیشتر مدیران مربوط برای مشکلات پیش روی این اثر تاریخی است، بیان کرد: شهرداری پس از تحویل سرای معمارزاده، آمادگی کامل برای حفظ، حراست و هویتبخشی به این اثر تاریخی شهر را دارد و از هیچ تلاش و اقدامی دریغ نمیکند.