صریح با مدیرکل سازمان حفاظت محیطزیست استان؛ از شکار و آلودگی هوا تا گوندوک و کشفرود
تعداد بازدید : 86
چالشهای زیستمحیطی استان، زیر ذرهبین «سرزده»
گزارش: محمدبهبودینیا | عکسها: خراسان
سازمان حفاظت محیط زیست، سازمانی دولتی با قدمتی حدود نیمقــرن است و همان طور که از نامش پیداست، مسئول حفاظت از محیط زیست، تضمین بهرهمندی درست و مستمر از این نعمت که همسو با توسعه پایدار باشد، پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست، حفاظت از تنوعزیستی کشور و وسعت بخشیدن به منابع طبیعی است. در هفتههای اخیر، آلودگی هوای مشهد که به تعطیلی مدارس منجر شد و انتشار چند ویدئوی شکار، این سازمان را با انتقاداتی روبهرو کرد و روی همین حساب، سی و یکمین «سرزده» خراسانرضوی به سرکشی به این اداره و مطالبهگری از مدیرش اختصاص یافت. صبح روزی که بیخبر، به اداره کل محیط زیست واقع در بولوار وکیل آباد میرسم، با چندین فعال حوزه محیط زیست که جلوی در اداره، منتظر گفتوگو با مدیرکل هستند، روبهرو میشوم. خودم را معرفی میکنم و توضیح میدهم برای چه کاری آن جا هستم و تصمیم میگیریم همه باهم، با مدیرکل حرف بزنیم. منتها مسئول دفتر مدیرکل میگوید فقط 10دقیقه فرصت گفتوگو دارید، چون جلسه بعدی ایشان، یک ربع دیگر شروع میشود و تا ظهر ادامه دارد اما خوشبختانه وقتی موضوع را با «تورج همتی» در میان میگذاریم، جلساتش را لغو میکند و آماده پاسخ گویی میشود.
همهچیز درباره صدور مجوز شکار و عکس یادگاری محیطبانان با شکارچی
به تازگی ماجرای صدور مجوز شکار برای توریستها و گردشگرانِ ایـرانی و خارجی در کشور، خبرساز شد و در ادامه ویدئویی در شبکههای اجتماعی دست به دست شد که در آن، چند محیطبان با یک شکارچی و شکار، با خوشحالی عکس دستهجمعی میگیرنــد، با این ادعا که موضوع در استان خراسانرضوی اتفاق افتـاده. چندیــن نفر از کارشناسان محیطزیست که در جمعمان حضور دارنــد، با انتقاد به سیاست صدور مجوز شکار برای شکارچیان و رفتار محیطبان، ویدئو را به مدیرکل محیطزیست نشان میدهند.
«تورج همتی» مدیرکل حفاظت محیطزیست پاسخ میدهد: «اگر یک نفر از محیطبانان استان ما را پیدا کردید که با شکارچی و شکار عکسیادگاری گرفته باشد، معرفی کنید تا به شدت برخورد کنیم. منتها این ماجرا، ربطی به استان ما ندارد و معلوم نیست به چه دلیل، تعداد زیادی از شکارهایی که در کشور اتفاق میافتد، در فضای مجازی به نام استان ما تمام میشود، اما درباره سیاست صدور مجوز شکار، باید یادآوری کنــم «شکار» در پکیج گردشگری تمام دنیا، یک بخش ویژه و جذاب به حساب میآید و ما هم با پذیرش اولیه موضوع، برایش قوانینی وضع کردیــم. اگر بخواهیم بهشکل کلی با شکار در چارچوب قانونی مخالفت کنیم، به گردشگری استان ظلم کرده ایم. گردشگران برای دریافت مجـوز شکار، هزینه میکنند و ما درآمد حاصل از شکار را به نفع رسیدگی و سامان دهی زیستگاه ها، تجهیز امکانات کارکنان یگان حفاظت همان زیستگاه و جوامع محلی آن منطقه هزینه میکنیم و در ادامه، حتی شاهد افزایش جمعیت گونههای مختلف حیوانات در آن زیستگاه خواهیم بود. در هر فرایند شکار، فرمانده یگان حفاظت، رئیس اداره شهرستان و تعداد زیادی از همکاران ما حضور دارند تا خطایی انجام نشود. مجوزها بسیار محدودند و منحصر به گونههایی است که پیر شدهاند و در حال خروج از چرخه طبیعت هستند؛ مثلا قوچ حتما باید نر باشد و زیر 10 سال نباشد. در استان ما، از ابتدای صدور مجوز شکار که در فصلِ شکار هرسال صادر میشود تا امروز، 37 مجوز برای شکار قوچ و میش صادر شده که از بین این متقاضیان، 10نفر ایرانی بودند و بقیه خارجی و از این میان، فقط یک شکارچی روس، یک قوچ شکار کرده. با این حال، نگرانی افکارعمومی درباره شکار را که به ویژه با تماشای چنین ویدئوهایی، ملتهب میشود درک میکنم.» در ادامه، از همتی میپرسیم قیمت هر مجوز شکار، چند است؟ که توضیح میدهد: «من اطلاعی از مبالغی که برای هر شکار تعیین شده ندارم، چون صندوق ملی محیطزیست، مرجع تعیین این مبالغ است. یک ریال از این مبالغ در ادارات و مرکز استان هزینه نمیشود و تمام پول در همان محلی که شکار انجام شده، به نفع همان زیستگاه و منطقه هزینه میشود. به عنوان مثال در سال گذشته زیستگاه حیدری، حدود 380 میلیون تومان درآمد از حوزه شکار داشت که همانجا هزینه شد.»
سازمان محیطزیست، غیر از انتظار برای باد و باران چه قدمی در راه کنترل آلودگی هوا برداشته؟
برخی مردم معتقدند تنها کاری که محیط زیست برای کنترل آلودگی هوا انجام میدهد، این است که منتظر بنشیند تا آلودگی به وسیله عناصر طبیعی مثل باد و باران، دفع و هوا پاک شود و دریــغ از برنامهریزی و اقدام جدی برای کنترل منابع آلاینده و کاهش آلودگی هوا.
«همتی» در پاسخ به این گلایه عمومی، توضیح میدهد: «این طور نیست اما کنترل آلودگی هوای مشهد، با موانــع جدی روبهروست. مثلا متاسفانه بین 60 تا 80 درصد ناوگان اتوبوسرانـی، فرسوده است. 95 درصد از 400 هزار موتورسیکلتی که در مشهد تردد دارنــد، کاربراتوری و آلاینده و دودزا هستند. یک سری قصور هم از سوی دستگاههای دولتی منجر به آلودگی هواست مثل کوتاهی در معاینه فنی موتورخانههای ادارات و اداره استاندارد هم وظیفهاش را در زمینه معرفی شرکتهای دارای صلاحیت برای نظارت بر این موضوعات، ایفا نمیکند. در کنار این، ما بارها پیشنهاد تعطیلی مدارس و ادارات مشهد در روزهای پنجشنبه را مطرح کردهایم، چون طبق برآوردها، تعطیلی پنجشنبهها تاثیر عمیقی بر کاهش آلودگی هوای مشهد دارد اما همکاریهای لازم برای اجرای این طرح ندیدیم. پیشنهاد ما به شورای ترافیک استان ارائه شد، شورای ترافیک آن را به شورای ترافیک شهرستان مشهد حـواله داد و فرماندار مشهد در پاسخ به پیگیریهای ما، گفت از این موضوع بی خبر است، در حالی که این طرح طی نامهای، به فرماندار مشهد هم ارائه شده بود. تمام نامه نگاریها موجود است و باید علت مسکوت ماندن این طرح را از فرماندار مشهد پرسید. در عینحال، بیکار هم ننشستهایم و این وسط، اقدامات خوبی انجام شده. در کارگروه آلودگی هوای مشهد که بنده دبیر آن هستم، راهکارهای این مسئله به صورت دایمی در حال بررسی است. تغییر سوخت نیروگاه توس از مازوت به گاز، فراهم کردن سوخت یورو چه به شکل بنزین یا گازوئیل، اجرای طرح «L.E.Z» و تهیه سیاهه انتشار آلودگی هوا که رفتار منابع آلاینده را برای کنترل و مدیریت مشخص میکند و در شُرف نهایی شدن است، از جمله قدمهای این کارگروه برای کنترل آلودگی هواست.»
در ادامه از همتی، درباره چگونگی برخورد با آلایندگی معادن و کارگاهها از جمله شنشوییها سوال میکنم که پاسخ میدهد: «قانون برای محیطزیست، حق اظهارنظر و برخورد در این باره قائل نشده. فقط سازمان صمت و استاندارد میتوانند بر این حوزه نظارت و با متخلفان برخورد کنند. منتها ما همچنان نارضایتیمان در این باره را در شورای معادن اعلام کرده ایم و به شکل خودجوش، از شش ماهه دوم سال براساس نقشههای آلودگی هوا وارد عمل شدیم و معادن و کارگاههای جاده سیمان و واحدهای آهکپزی جاده سرخس را از لحاظ بررسی آلایندگی، مورد بازرسی قرار دادیــم و با معرفی متخلفان، پروندههایی تشکیل شد که در حال طی مراحل قانونی در مراجع قضاییاند.»
پرونده تخلفات باغپرندگان در حال رسیدگی است و مجوز ادامه فعالیت باغ صادر نشده
«باغ پرندگان 26 ایراد اساسی داشت که بهواسطه نظارت و پیگیری ادارهکل محیطزیست استان و اخطار برای تعطیلیاش، در حال برطرف کردنش است. منتها بهرغم این که یکی از تاکیدهای مهم محیطزیست به مالکان باغ، این بود که بدون اطلاع و هماهنگی ما، هیچ گونۀ جدید پرنده، از باغ خارج یا به باغ داخل نشود، وقتی بهشکل سرزده برای بررسی شرایط رفتم، با 75گونه جدیدِ پرنده روبهرو شدم که برخلاف قرارمان، بیخبر به باغ آورده شده بود. همان جا، یگان حفاظت محیطزیست مشهد را مطلع کردم و همه پرندگان جدید، ضبط شدند و پرونده تخلف باغپرندگان تشکیل شد و مسئولان باغ، منتظر جلسه دادگاه رسیدگی به تخلفشان هستند.» اینها، نکاتی است که چندی پیش، «آبیز محمدی» کارشناسمسئول نظارت بر حیاتوحش اداره کل محیط زیست استان درباره آخرین وضعیت باغ پرندگانِ مشهد، با روزنامه خراسانرضوی در میان گذاشت. در همین زمینه، «بابایی» یکی دیگر از فعالان محیط زیست حاضر در جلسه، گله میکند: «مردم میپرسند چه قدرتی پشت باغ پرندگان مشهد است که با وجود دریافت چندین مرتبه اخطار از سوی اداره کل محیط زیست، هنوز و همچنان فعالیتش ادامه دارد؟»
«همتی» توضیح میدهد: «با قاطعیت اعلام میکنم هیچ کس پشت باغ پرندگان نیست و مالکان آن از حمایت هیچ شخص حقیقی و حقوقی برخوردار نیستند. همان طور که کارشناسان قبل اطلاعرسانی کردند، از مدتی پیش پرونده تخلفات باغ پرندگان مشهد تشکیل شده و در دادگستری باز است و جزئیات پرونده، در حال بازرسی است. ضمن این که روند صدور یا تمدید مجوز برای باغ پرندگان متوقف شده.»
بهواسطه پیگیریها و با دستور قضایی، زبالهسوزی در گوندوک فعلا متوقف شده
«کانال گوندوک»، انتهای همتآباد و در نزدیکی مشهد قرار دارد؛ یکی از شاخههای فرعی کشفرود که همواره در آن، تا چشم کار میکند، آشغال است و آشغال. پِت نوشابه، ظروف یکبار مصرف، غذا و میــوه گندیده و... و به دنبالش، زبالهسوزی در این کال، موضوع زیستمحیطیِ مهمی است که بارها اعتراضهای مردمی زیادی در پی داشته. تکلیف مشکلات جدی این کانال، به ویژه زبالهسوزی در آن چیست؟
«صادق زمانی» رئیس اداره نظارت و پایش محیط زیست استان، یکی از مسئولانی است که به صورت مستقیم، موضوع زبالهسوزی در گندوک را پیگیری میکند و در این جلسه حضور دارد. وی در این باره توضیح میدهد: «اطراف رودخانه کشف رود، کالهای زیادی از جمله گوندوک وجــود دارد و متاسفانه مردم و تا پیش از این، دباغیها، زبالههای خود را روانه این کال میکردند؛ هرچند خوشبختانه با برخوردهای جدی، ریختن ضایعات دباغی در این کال ممنوع شد. تا پیش از این، صاحبان انبارهای ضایعاتی که همان حوالی بودند، زبالههایی را که به کارشان نمیآمد و به درد بازیافت نمیخورد، در این کال میسوزاندند. منتها در نهایت با دستور قضایی، برخورد با این افراد را شروع کردیم و از سوی محیط زیست و دهیاری این منطقه، اخطارهایی به متخلفان داده شد و در صورت اصلاح نشدن روند کار، به مراجع قضایی معرفی خواهند شد. این پیگیریها باعث شد افرادی که به زباله سوزی در این منطقه اقدام میکردند، با سازمان مپ شهرداری مشهد قراردادهایی امضا کنند و متعهد شوند این زبالهها را به جای سوزاندن در شرایط نامناسب و غیربهداشتی، برای معدومسازی به سازمان مپ تحویل دهند.»
تا آخر پایکار پروژه نجات کشفرود هستیم؛ نقش موثر روزنامه خراسانرضوی انکارنشدنی است
«کشف رود»؛ رودی بزرگ که این روزها متاسفانه فاضلاب رود خوانده میشود، یکی از مهمترین چالشهای پیش روی اداره کل حفاظت محیط زیست است که با به زبان آوردنِ نامش، سر درددل همتی باز میشود و یک باره از جایگاه پاسخ گو به مطالبه گر تغییر موضع میدهد:
«در کشفرود چهار چالش اساسی شامل چالش مدیریتی، اکوسیستمی، آلودگی آب و آلودگی خاک وجود دارد که برای برخی، فکرهایی شده. مثلا به دلیل تبدیل کشف رود به فاضلاب رود، این رودخانه کارکرد بیولوژیکی و کشاورزی اش را از دست داده است ودر همین زمینه جهاد کشاورزی، تغییراتی در الگوی کشت برای کشاورزی پایدار در این منطقه ایجاد کرده، اما برخی چالشها هم بیپاسخ مانده؛ مثلا فاضلاب بیش از هزار واحد صنعتی وارد تصفیه خانه پرکندآباد میشود، توسط آبمنطقهای تصفیــه، توسط آبفا توزیــع و دوباره کیلومترها راه را طی میکند تا مورد استفاده همین واحدها که فاضلاب تولید کردند، قرار میگیرد در حالی که دستگاههایی مثل صمت و شرکت شهرکهای صنعتی باید واحدهای صنعتی را مجاب به ایجاد تصفیه خانه در خود واحد کنند، نه این که فاضلاب را در کشف رود رها کنند و در ادامه با صرف هزینه زیاد، فاضلاب تصفیه و به محلی که آن را تولید کرده برگردانده شود. خلاصه معتقدم برخی سازمانها و سیستمها بایــد به موضوع نجات کشف رود ورود کنند و تمام بار بر دوش ما یا شهرداری نیفتد؛ هرچند محیط زیست همچنان پای کار پروژه نجات کشف رود هست و امیدواریم فراتر از استان، دولت هم برای کمک به این موضوع پای کار بیاید.» در ادامه، مدیرکل محیط زیست استان به نقش موثر روزنامه خراسانرضوی در ماجرای توجه ویژه به کشف رود اشاره میکند و میگوید: «نقشی که روزنامه خراسانرضوی تا امروز در موضوع کشف رود و سامان دهی مشکلات آن داشت، کمتر از دستگاههای اجرایی استان نبود و چه بسا بیشتر هم بود. این روزنامه، بالاترین سازمان دولتی استان را درگیر حل مشکلات کشف رود کرد و خوشبختانه محصول این پیگیری ها، تشکیل منشور مشترک برای نجات این رود بود. امیدواریم این مطالبه گری و پیگیریها تا رسیدن به نقطه مطلوب، همچنان ادامه داشته باشد.»
چرا سگهای ولگرد، حتی بعد از عقیمسازی محکوم به زندگی در سولهانــد؟
دکتر سعیدی، دام پزشک و فعال محیطزیست است که در این گپوگفت، با ما همراه شده و با اشاره به تخلفاتی که درباره سگهای ولگرد شکل میگیرد، میگوید: «شرایط زندگی سگهای ولگرد که در سولههای نگهداری سگ به سر میبرند، خوب نیست. شهرداری، مدعی است سازمان محیط زیست مخالف رهاسازی سگهای ولگرد، حتی بعد از عقیم سازی است و باید در این سولهها نگهداری شوند. سوال این است که چرا سگی که عقیم شده، باز بایــد در سولههای شهرداری نگهداری شود و در زیستگاه طبیعی خودش، رها نشود؟»
«مدیرکل محیط زیست، پاسخ میدهد: «اگر عقیم سازی انجــام شود و سلامت سگ بعد از عقیم سازی تایید شود، باید حیوان در زیستگاه طبیعی خودش رها شود و ما با این شرایــط، کاملا موافقیم و اعلام موافقت و اجرای این روند را با جدیت پیگیری خواهیم کرد.» «محمدعرفانی»، معاون نظارت و پایش محیطزیست استان هم در ادامه میگوید: «چه خوب است در همین جلسه، پیشنهادهای فعالان انجمنهای توجه به محیط زیست را درباره این چالش دریافت کنیم تا موضوع به شکل دقیق و مناسب، مدیریت شود.»