در نشست تخصصی «خراسان» با حضور کمیته تخصصی معین اقتصادی مشهد و فعالان فرش دست باف مطرح شد
تعداد بازدید : 35
۱۰گره در صنعت فرش دست باف
نویسنده : مسعود حمیدی
ذره بین خراسان روی مثلت توسعه اقتصادی
روزنامه «خراسان رضوی» با رویکرد ایفای نقش رسانه در طرح مثلت توسعه اقتصادی و فرهنگی استان و با هدف بررسی موشکافانه این طرح، در سلسله گزارش هایی به تبیین آن و فعالیت های معین های اقتصادی تعیین شده خواهد پرداخت. این سلسله گزارش ها را با انتشار جزئیات اقدامات معین های اقتصادی و مشکلات مطرح شده از سوی آن ها آغاز کردیم و در ادامه تلاش خواهیم کرد به صورت جزئی به اقدامات، برنامه ها و چالش های موجود در مسیر فعالیت معین ها بپردازیم. علاوه بر بررسی معین های اقتصادی شهرستان ها، عملکرد و برنامه های شهرداری مشهد به عنوان معین اصلی شهرستان مشهد را نیز ارزیابی خواهیم کرد. از جمله برنامه ها در این حوزه، ورود موضوعی به طرح های شهرداری مشهد برای رونق اقتصادی و فرهنگی شهرستان مشهد است که در میزدگردهایی با هماهنگی شهرداری مشهد و به میزبانی روزنامه خراسان بررسی خواهد شد.
در اولین نشست تخصصی برنامه های شهرداری مشهد به عنوان معین اقتصادی شهرستان، نشست تخصصی صنعت فرش مشهد با حضور فعالان حوزه فرش دست باف مشهد و متولیان این حوزه به میزبانی روزنامه خراسان برگزار شد. آن چه در ادامه می خوانید، مشروح مباحث مطرح شده در این نشست است. مهندس ناصر رسولی، دکتر فرزانه خوشه بست و عباس مرادیان مقدم نیز به عنوان نمایندگان و کارشناسان معین اقتصادی شهرداری مشهد در این نشست حضور داشتند تا با احصای مشکلات و موانع فعالان صنعت فرش، محورهای مهم برای فعالیت معین اقتصادی را تعیین و در جلسات تکمیلی نهایی کنند.
مواد اولیه، بیمه و فرار سرمایه
«هادی مخملی» رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دست باف استان: مباحث متعددی در حوزه فرش دست باف وجود دارد که طبیعتا نمی توان به همه آن ها پرداخت. تلاش می کنیم در این نشست مهم ترین مسائل را مطرح کنیم. هم اکنون تأمین مواد اولیه تولید فرش دست باف بهسختی انجام میشود. علاوه بر این شاهد فرار سرمایهها از حوزه فرش دست باف هستیم که لازم است با ایجاد انگیزههایی شرایط بازگشت آنها را فراهم کنیم. مشکل پرداخت نشدن سهم دولت از بیمه تامین اجتماعی نیز باعث ایجاد مشکلات زیادی برای فرشبافان شده است.
احیای بازار فرش، راه اندازی شهرک و مرکز آموزش تخصصی
موضوع دیگر این که بازار بزرگ فرش مشهد یکی از ظرفیتهایی است که میتواند بهعنوان یک مرکز بزرگ تجاری و جذب گردشگر ایفای نقش کند. لازم است این بازار هرچه زودتر احیا و بازسازی شود. از سوی دیگر ما پیشنهاد میکنیم یک شهرک تخصصی و یک مرکز آموزش فرش دست باف برای اولین بار در کشور در مشهد ایجاد شود. مجوزهای لازم ایجاد این مرکز هم گرفته شده و در انتظار حضور یک سرمایهگذار و همچنین همکاری مرکز آموزش فنی و حرفه ای هستیم.
بازاریابی فرش دست باف انجام شود
تنوع بالای فرش دست باف مشهد یکی از مهمترین ظرفیتهای ملی و جهانی این محصول است و باید از آن استفاده کرد. علاوه بر آن با توجه به این که بیش از 37 رسته شغلی در حوزه فرش دست باف مشهد وجود دارد و یکی از حوزه های مهم اشتغال زایی است، نیازمند آن هستیم که دولت با تولیدکنندگان مشارکت بیشتری داشت باشد تا این صنعت رونق بیشتری بگیرد. این ها بخشی از دغدغه ها، نیازها و مشکلات صنعت فرش دست باف مشهد است که معین اقتصادی می تواند در حل آن ها موثر باشد.
تشکلهای موازی حذف شوند
حوزه تولید فرش دست باف یک حوزه تخصصی است. باید کارهای این حوزه به فعالان همین صنعت واگذار شود، اتحادیه هم بهعنوان صنف متولی حمایت خواهد کرد. در کنار توجه به فعالیت کارگاه ها، باید از ظرفیتهای تولید فرش دست باف بهصورت خانگی هم استفاده کنیم. تشکلهای موازی در حوزه فرش باید حذف شوند. خلأهای موجود باید برطرف و یک زنجیره ایجاد شود. البته ما اعتقادداریم در این زنجیره باید هرکس وظیفه خود را انجام دهد. تولیدکننده مواد اولیه کار خودش را انجام دهد، بافنده کار خود و فروشنده و صادرکننده هم کار تخصصی خود را، تا هر کس اندازه سهم و فعالیت اش در این حوزه بهرهمند شود.
نیازمند شبکه تولید و توزیع مواد اولیه هستیم
«گلپور» فعال عرصه صنعت فرش دست باف: مواد اولیه در تولید فرش مشهد یکی از مهمترین مزیتها و امتیازهاست اما تأمین آن کمی مشکل شده و قدرت رقابت مشهد مقابل دیگر شهرهای تولیدکننده فرش دست باف مانند اصفهان پایین آمده است. لازم است شبکه تهیه و توزیع مواد اولیه فرش دست باف در مشهد ایجاد شود تا ضمن حمایت از تولیدکنندگان مواد اولیه مانند پشم، پنبه، رنگ گیاهی و مواد مرغوب و مقرونبهصرفه به دست بافنده برسد تا مزیت رقابتی فرش مشهد بالاتر برود.
پایین آمدن توان رقابتی فرش ایران در بازارهای جهانی
احمدی تولیدکننده و صادرکننده فرش دست باف: با توجه به بالا بودن هزینه تولید و در نتیجه گران بودن فرش های دست باف در مقابل فرش های ماشینی، بیش از 80 درصد تولیدات فرش دست باف مشهد مصرف خارجی دارد و فقط 20 درصد باقی مانده به مصرف داخل میرسد. البته این قابلیت صادراتی فرش های دست باف می تواند یک مزیت اقتصادی باشد اما با وضعیت موجود، شرایط حضور ما در بازارهای جهانی با وجود رقبای قدرتمند و تنوع تولیدات آن ها بسیار سخت شده زیرا در شرایط فعلی اقتصادی تولیدات ما مقرونبهصرفه نیست. ایجاد یک شبکه تأمین مواد اولیه یکی از نیازهایی است که می تواند هزینه تولید را برای تولیدکنندگان کم کند. علاوه بر این هم اکنون تولید فرشهای ماشینی و کاهش قدرت خرید مردم باعث شده سهم فروش فرش دست باف در داخل کشور از 20 درصد به حدود 5 درصد کاهش پیدا کند. در حالی که در دیگر کشورها حتی افغانستان و پاکستان تولید فرش دست باف با هزینههای کمتر و با تنوع گسترده تولید میشود که نسبت به مدل مشابه تولید ایران حدود 50 درصد ارزانتر تمام میشود. شاید یک راهکار این باشد که فرشهای دست بافی تولید کنیم که ضمن اصیل بودن، ارزان و متنوعتر باشد تا هم توان رقابتی مان را در بازار جهانی بالا ببریم، هم میزان خرید فرش دست باف در داخل کشور خودمان بیشتر شود.
ارزش افزوده فرش دست باف و فرصت ویژه اشتغال زایی در این صنعت
«سید مهدی کلالی» رئیس اداره فرش سازمان صمت استان: فرش دست باف مشهد میتواند تا 60 درصد ارزشافزوده داشته باشد. از سویی با توجه به پایین بودن میزان سرمایهگذاری، اشتغال ایجادشده در حوزه فرش دست باف قابلتوجه و بالاتر از حوزههای صنعتی است. بنابراین اگر مسئولان شهرستان حداقل امکانات از جمله تسهیلات و مکان کار را در اختیار فعالان حوزه فرش قرار دهند شاهد رونق تولید و اشتغال زایی خوبی در این حوزه برای شهرستان مشهد و همچنین دیگر شهرستانها خواهیم بود.
فرشها باید شناسنامهدار شوند / کمیته نرخگذاری نیاز داریم
هم اکنون تنها 15 درصد هزینه های تولید فرش دست باف مربوط به مواد اولیه است بنابراین طبیعتا در نوسانات اقتصادی بحث مواد اولیه نباید تأثیر چندانی در تولید فرش داشته باشد. از سوی دیگر یکی از نیازها در این صنعت، اعتماد مشتری به محصول است چرا که می خواهد هزینه های نسبتا زیادی برای خرید فرش دست باف پرداخت کند در حالی که خیلی از فرش های ما نه شناسنامه دارند و نه قیمت آن ها را جایی اعلام و تایید کرده است. لازم است این تولیدات شناسنامهدار شوند و علاوه بر آن باید برای تعیین قیمت فرش های دست باف، کمیته نرخگذاری داشته باشیم و حداقل در نمایشگاه های فرش این کار انجام شود.
راهبرد ما ایجاد کارگاههای متمرکز است
در حوزه حمایت از صنعت فرش دست باف و تولیدکنندگان آن، راهبرد اداره فرش سازمان صمت استان، حمایت و افزایش کارگاههای تولید فرش دست باف است. ایجاد این کارگاهها، زمان و هزینه تولید فرش را کاهش میدهد. نکته مهم دیگر این است که تولیدکنندگان باید بر اساس تقاضای بازار فرش دست باف و بازارهای هدف صادرات محصولاتی شناسنامهدار و بدون عیب تولید کنند. در حوزه حمایت از این صنعت، ما پیشنهاد میکنیم مقرر شود دستگاههای دولتی و شهرداری پایگاهها، اماکن و دیگر ظرفیت هایی را که برای راهاندازی کارگاه تولید فرش دست باف دارند بهصورت رایگان یا در قبال مبالغ حداقلی به متقاضیان واگذار کنند.
بیمه قالی بافان با همکاری صندوق بیمه روستاییان و عشایر
درباره مشکل بیمه تولیدکنندگان فرش نیز مرکز ملی فرش کشور با صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر کشور تفاهمنامهای داشته باشد تا از این طریق بتوانیم فعالان حوزه فرش را تحت پوشش بیمه قرار دهیم. این بیمه تقریباً فعالان 20 رسته در حوزه تولید فرش را تحت پوشش قرار میدهد. اما مشکلی که امروز بافندگان دارند مربوط به برخی ادارات و دستگاههاست که نهتنها کمکی به آنها نمیکنند بلکه موانع زیادی پیش پای آنها می گذارند.
تولیدکننده و صادرکننده با هم مرتبط نیستند
بیگی کارآفرین حوزه فرش دست باف: یکی از عمدهترین مشکلات تولیدکنندگان فرش دست باف در استان نداشتن بیمه است و اگر هم خدماتی وجود دارد بسیاری از فعالان از آن مطلع نیستند. از سوی دیگر نبود یک شبکه ارتباطی بین تولیدکننده و صادرکننده فرش دست باف، باعث شده تولیدات با قیمتهای بسیار ارزان تر از ارزش واقعی خریداری شود و سود حاصل از صادرات عاید تولیدکننده نشود. انتظار داریم شبکه یا کمیتهای برای قیمتگذاری فرشهای دست باف ایجاد شود تا تولیدکننده هم از قیمت و ارزش واقعی کار خود سود ببرد.موضوع دیگر این که دیگر متوسط سنی تولیدکنندگان و بافندگان فرش دست باف در مشهد و استان در حال بالا رفتن است درحالیکه در دیگر استانها متوسط سنی بافندگان رو به کاهش است. دلیل این موضوع این است که صادرکنندگان و خریداران فرشها را به قیمت واقعی از آنها خریداری نمیکنند و جوانان رغبت و امیدی برای ورود به بحث تولید فرش دست باف ندارند.
دستمزدها کم است
متأسفانه دستمزدهای تعیینشده برای بافندگان کم است و باید در این خصوص تجدیدنظر شود، علاوه بر این لازم است برای برند سازی فرش مشهد بیشتر تلاش کنیم، مانند دیگر شهرهای تولیدکننده فرش دست باف در کشور که در این حوزه سرمایه گذاری کرده اند. کمبود نقدینگی هم یکی دیگر از مشکلات کارگاههای خرد است. متأسفانه شرایط دریافت تسهیلات هم بسیار دشوار است و ضرورت دارد در این خصوص حمایت بیشتری از فعالان شود.
دست دلال ها را کوتاه کنیم، کار را به اهل اش بسپارید
«محمودی» تولیدکننده و فعال بازار: 30 سال پیش ایران بزرگترین تولیدکننده فرش دست باف جهان بوده و امروز به دلیل برخی کجرویها و بیتوجهیها به رتبههای 8 و پایینتر تنزل پیدا کرده است. دلیل اش واضح است، کشوری مانند چین دانشگاه و مراکز آموزش تولید فرش دست باف را ایجاد می کند اما در کشور ما اقداماتی مثل ایجاد تعاونیهای فرش انجام شد. با این کار کسانی که هیچ سررشتهای از صنعت فرش نداشتند، آمدند و از امکانات تعاونیها استفاده کردند و اتفاقات بدی را رقم زدند. امروز اگر میخواهیم دوباره فرش دست باف جان بگیرد باید دست دلالها را از این حوزه کوتاه کنیم و کار را به اهل اش بسپاریم.
امروز به خاطر مشکلات و تحریمهای ایجادشده برای فرش دست باف ایران، بسیاری از فعالان عمده، سرمایههای خود را از بازار فرش خارج کرده و به بازارهایی مثل مسکن و ساختوساز انتقال داده اند، چون پرسود و زودبازده است، درحالی که صنعت فرش زحمات فراوانی دارد. درباره بازار فرش هم باید بگویم ، بیش از 20 سال است که وعده مرمت میدهند اما تا امروز اقدامی انجامنشده و در حد طرح مانده است. لازم است معین اقتصادی یعنی شهرداری مشهد پیگیر آن باشد.
شناسایی 227 پشتیبان فرش دست باف در طرح تکاپو
«ایمانیان» نماینده اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان: تولید فرش یکی از رشتههای مزیت دار استان است و در طرح تکاپو بیش از 227 پشتیبان فرش شناسایی و فعال شدند و بیش از 3560 بافنده تحت پوشش قرار گرفتند. اما مشکل مهم در این صنعت، نبود بازار است و در واقع دنبال بازارهای هدف نرفته ایم. هم اکنون تولیدکننده تنها تولید میکند و هیچ هدفی برای خودش متصور نیست. در بررسیها مشخص شد ارتباطی بین تولیدکننده و صادرکننده وجود ندارد. در حالی که تولیدکننده باید بداند چه چیزی تولید کند تا در بازار به فروش برسد. تحقق این هدف نیازمند تقویت ارتباط بین تولیدکننده و صادرکننده است. درباره ایجاد مراکز آموزشی هم که مورد درخواست فعالان است بهتر است اداره کل فنی وحرفهای استان اظهار نظر کند.
فعالان صنعت فرش خودشان تعاونی تشکیل دهند
«حسن آبادی» نماینده اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشهد: درباره انتقادی که از ایجاد شرکت های تعاونی مطرح شد، باید توجه داشت که این شرکتها توسط دولت ایجاد نمیشود بلکه دولت فقط به متقاضیان اجازه ثبت قانونی کارشان را می دهد.
نکته دیگر این که باید تولید فرش دست باف از حالت جزیرهای خارج شود. میتوان در قالب یک تعاونی متشکل از خود تولیدکنندگان و فعالان، از صفرتا 100 تولید و فروش فرش دست باف را بهصورت یک زنجیره در کنار هم قرار داد. آسیبشناسی انجامشده نشان میدهد اگر بتوان با فرهنگسازی، فعالان این صنعت را در کنار هم قرار داد، سودآوری بیشتری عاید فعالان میشود و دولت هم میتواند در نقش تسهیل گر ایفای نقش کند. توسعه تولید فرش دست باف در قالب مشاغل خانگی نیز با توجه به حمایتهای دولت میتواند بسیار کارساز باشد، همانگونه که درگذشته تولید فرشهای دست باف بهعنوان یک شغل خانگی موردتوجه بوده است.
نقش شهرداری مشهد، تسهیل گری و ایجاد شبکه ارتباطی
نماینده معین اقتصادی شهرداری: یکی از اهداف کمیته معین اقتصادی این است که بتواند ارتباط بین فعالان حوزههای مختلف را با یکدیگر تقویت کند. همینکه روزنامه خراسان همکاری کرد و این فرصت را در اختیار ما قرار داد تا کارآفرینان، تولیدکنندگان، متولیان و دستگاههای مرتبط در حوزه تولید فرش دست باف را دور یک میز بنشانیم، بسیار ارزنده است. در واقع نقش ما بهعنوان معین اقتصادی تسهیل گری و ایجاد شبکه ارتباطی است که از این طریق بسیاری از مسائل و مشکلات حل خواهد شد.در مثلث توسعه اقتصادی، رسانه نقش بسیار مهمی در فرایند اجرای راهبرد و سند توسعه اقتصادی مشهد دارد. روزنامه خراسان این فرصت را فراهم کرده است و میتواند بهعنوان رسانه، یک مطالبه گر و حتی تسهیل گر در کنار کارآفرینان باشد. شهرداری مشهد بهعنوان معین اقتصادی شهرستان، متولی بررسی مشکلات و پیگیری مطالبات و مشکلات مطرحشده خواهد بود.