دستچین و درهم بازارهای میوه و ترهبار شهرداری
گزارش: محمدبهبودینیا
بازارهای میوه و تره بـار شهرداری مشهد، در شهر و در فروشگاههای «شهرما»، مدتی است عرضه میوه به شهروندان را شروع کردهاند و تعداد زیادی از مشهدیها همه روزه برای تهیه میوه و سبزیجات، به این واحــدها مراجعه میکنند. اگر چه تعدادی از مردم، از نحوه ارائه خدمات این بازارها رضایت دارنــد اما برخی دیگر، گلایههایی مطرح میکنند که قابل تامل و بررسی است. برخی معتقدند شهرداری مشهد با هدف دریافت اجاره و پر کردن جیب خودش، این طرح را اجرا کرده و واحدهای فروش میوه و تره بار شهر را در اختیار کسبه گذاشته و هیچ نظارتی بر عملکــرد آنها ندارد و اعتراض به شرایط این واحدها، راه به جایی نمیبرد. برخی دیگر به ارائه میوههایی با کیفیت پایین در این بازارها اعتراض دارند و گرانتر بودن نرخ میوهها از نرخ سطح شهر و حضور نداشتن بازرسان در محل میوه فروشیها و یک بام و دو هوایی در نحوه قیمت گذاری توسط کارشناس و مدیران این فروشگاهها از دیگر گلایههای مردمی درباره این بازارهاست. همین موضوعات دست به دست هم داد تا بهشــکل سرزده به سراغ پنج واحد فروش میوه و تره بار شهرداری در نقاط مختلف شهر برویم و سرزده بیست و یکم را به بررسی شرایــط این بازارها اختصاص دهیــم.
فروش میوه متوسط دیروز، به قیمت میوه ممتاز امروز؟
اولین مقصد ما، فروشگاه «شهرما»ی خیابان عبدالمطلب است. در این فروشگاه که بخش کوچکی را به فروش میوه و ترهبار اختصاص داده، هیچ خبری از درج قیمتها نیست و چندین مشتری محصولات را وارسی میکنند و با نارضایتی، بدون این که خریدی داشته باشند از فروشگاه بیرون میروند. مسئول قیمت گذاری میوه در فروشگاه، همانجا روی صندلی نشسته و بدون این که به بررسی میوهها بپردازد، از روی جدولی که به صورت روزانه از سوی سازمان مشاغل شهرداری برای شان ارسال میشود، قیمتهایی را برای فروش اعلام میکند که معمولا قیمت میوه ممتاز برای فروش است؛ در حالی که میوههای موجود، ضعیف و معمولی و متوسط هستند. وقتی با یکی از شهروندانی که در بخش میوه مشغول گشت و گذار است، همکلام میشویم میگوید: «ساعت از 12:30 گذشته و هنوز قیمتهای مصوب امروز، روی میوهها درج نشده و کلامی اعلام میکنند. از طرفی کیفیت میوهای که این جا میفروشند، در این ساعت از روز نباید این قدر پایین باشد. به نظر میرسد اینها میوههای روزهای قبل هستند که قصد دارند به قیمت امروز بفروشند و کسی هم نظارت و رسیدگی نمیکند.»
«مسعود رضوی» معاون بازرگانی سازمان مشاغل شهرداری مشهد که مسئولیت پاسخ گویی به گلایهها و دغدغههای مطرح شده از سوی شهروندان به سرزده را بهعهده دارد، میگوید: «مدیران بازارهای میوهوترهبار شهرداری، موظفاند ساعت ۱۰ صبح هر روز قیمتها را پس از بررسی دقیق وضعیت میوه و بر اساس قیمتهای مندرج در سامانه قیمت گذاری که سازمان مشاغل هر روز اعلام میکند، مشخص کنـنـد. با قاطعیت اعلام میکنیم مدیر بازار نمیتواند با نشستن روی صندلی و بدون رویت شرایط میوه، قیمتگذاری انجام دهد و اگر این اتفاق افتاده، طبیعتا کار شایستهای نیست و ما با این نوع قیمت گذاریها مخالفیم و برخورد میکنیم، چرا که غیرحرفهای است و این وسط حق مردم و مشتریان ضایع میشود.» معاون بازرگانی سازمان مشاغل شهرداری مشهد درباره تفاوت قیمت میوه بازارهای شهرداری با دیگر نقاط شهر هم توضیح میدهد: «این انتقاد پذیرفتنی نیست، زیرا هر میوه درجه بندی و انواع مختلفی دارد و این احتمال وجود دارد که مثلا شهروندی که سیب را از میوه فروشهای محلی، ارزانتر از بازارهای شهرداری تهیه کرده، کیفیتِ پایین تری از همان میوه را خریده است. زیرا ما بازرسیهای روزانه زیادی در بازارهای سطح شهر داریم و چنان چه کوچکترین مشکلی وجود داشته باشد، با آن برخورد میکنیم. قیمت گذاریها بر اساس نظارت این بازرسان و از روی نرخنامهای است که به صورت روزانه ارسال میشود و در برخی ساعتها هم که بازرس برای قیمتگذاری در فروشگاهها نداریم، خود مدیران فروشگاهها حواسشان جمع است. روی همین حساب، اطمینان خاطر میدهیم که قیمتها متناسب با کیفیت میوه تعیین میشود.»
از اجرای طرح «از مزرعه تا فروشگاه» چهخبــر؟
کشاورزی که در یکی از مراکز فروش با او همکلام میشویم، ضمن گلایه از اجرا نشدن طرح «از مزرعه تا فروشگاه»، از نحوه خرید میوه از کشاورزان در محل برداشت و عرضه در فروشگاهها و بازارهای شهر میگوید: «کشاورزان زیادی در مشهد و استان وجوددارند که محصولاتشان به دلایل مختلف از جمله دسترسی نداشتن به بازارعرضه از بین میرود. مهم است حالا که شهرداری با راهاندازی این بازارها عملا میوهوترهبار فروشان محلی را تحتفشار گذاشته، حداقل از کشاورزان حمایت و با سپردن این واحدها به کشاورزان و خانوادهشان، هم به مردم و هم به کشاورزان به صورت همزمان خدمت کنــد.ای کاش این طرح گستردهتر اجرا شود تا محصولات کشاورزی به صورت مستقیم و بدون واسطه به دست مصرف کننده برسد».
«مسعود رضوی» معاون بازرگانی سازمان مشاغل شهرداری مشهد در اینباره میگوید: «ضمن تایید نکات این کشاورز محترم، باید یادآوری کنم که ما از ابتدای اردیبهشت امسال، با هدف حمایت از تولیدات کشاورزی و ارائه خدمات بهتر به شهروندان، این طرح را اجرایی کرده و در برخی فروشگاههای مان، فضایی را به عرضه مستقیم محصولات کشاورزی توسط کشاورزان اختصاص داده و درخواست کرده ایم، کشاورزان در صورت تمایل به فروش تولیدات خود به صورت تک محصولی، اعلام آمادگــی کنند. در این مسیر، جهاد کشاورزی میتواند کمک زیادی به اجرای هر چه بهتر این طرح داشته باشد».
تعداد بازرسان شهرداری برای کنترل شرایط بازارها، بسیار کم است
در یکی دیگر از بازارهای عرضه میوه شهرداری، شهروندان گلایه دارند که «از بازرسان سازمان مشاغل برای نظارت بر شرایط بازار خبری نیست و خیلی وقتها اعتراضاتی داریم که گوش شنوایی برای شنیدن و پیگیری اش نیست». در همین لحظه یکی از بازرسان که حضور دارد، جلو میآید، در بحث شرکت میکند و توضیحاتی ارائه میدهد. این بازرس شهرداری که میخواهد نامش برده نشود، در توضیح این گلایهها میگوید: «ما در شهر تعداد زیادی مرکز فروش میوه و ترهبار داریم و تعداد بازرسان مان برای سرکشی به این مراکز و کنترل شرایط به صورت مداوم، به شدت کم است. نمیتوان انتظار داشت که با این تعداد بسیار کم بازرس، هر روز یک بازرس به طور ثابت، در هر فروشگاه یا بازار، حضور داشته باشد. هم اکنون شرایط به این شکل است و انتقاد مردم در این باره پذیرفته است.»
رضوی درباره این موضوع توضیح میدهد: «ما هم از کمبود بازرسان در این حوزه گله مندیم ولی به دلیل مشکلاتی که در جذب نیرو داریم، چارهای نیست و فعلا مجبوریم با همین تعداد بازرس، نظارتهای مان را داشته باشیم. این در حالی است که در هر فروشگاه، به هزار و یک دلیل، نیاز به حضور یک بازرس به صورت دایم احساس میشود و برای حل این مشکل از شهروندان درخواست داریم قیمت و کیفیت میوه و تره بار ارائه شده در این واحدها را به شکل دقیق رصد و کنترل کنند و مشکلات را به ما خبر دهند. تلفن ۵۱۵۹ برای رسیدگی به گلایههای شهروندان در این باره در نظر گرفته شده است و به محض این که شهروندان با ما تماس بگیرند، بلافاصله در محل حاضر میشویم و مشکل را بررسی و حل میکنیم. از طرفی به دنبال این هستیم که یک شماره همراه هم به آن اختصاص دهیم و آن موقع است که میتوانیم ادعا کنیم از ۸ صبح تا ۱۱ شب، گوش شنوا و پیگیر گلایههای مردم از این بازارها هستیم. هم اکنون چهار ناظر عالی داریم که 30 فروشگاه شهر را رصد میکنند و هفت بازرس هم، وظیفه کنترل و نظارت بر 15بازار میوه و ترهبار شهرداری مشهد را بر عهده دارند. ضمن این که در روند اجرای کارمان با هیچ کس تعارف نداریم و فرقی بین بازرس متخلف و غرفهدار و بهرهبردار متخلف قائل نیستیم و از تذکر کتبی و درج در پرونده تا اخراج در انتظار بازرسانی است که به وظایف خودشان صحیح عمل نکنند. البته این را هم قبول دارم که همچنان خطاهایی در کار وجود دارد که از مردم میخواهیم این خطاها را به ما گوشزد کنند».
یک میــوه و چند قیمت متفاوت، دلیل سردرگمی غرفهداران
در یکی دیگر از مراکز فروش میوه و ترهبار شهرداری، یکی از فروشندگان ضمن گلایه از قیمت گذاری محصولات میگوید: «هم اکنون سه سازمان سامان دهی مشاغل شهری شهرداری مشهد، سازمان صنعت، معدن و تجارت و اتاق اصناف، میوههایی را که ما میفروشیم، قیمت گذاری میکنند و این باعث سردرگمی ما در فروش شده است. درست این است که فقط یک مرجع، مسئولیت قیمت گذاری میوه را به عهده داشته باشد.»
معاون بازرگانی سازمان مشاغل شهرداری مشهد، این گونه به این گلایه پاسخ میدهد: «سازمان صمت اعلام کرده فروشندگان میوه میتوانند تا سقف ۳۵ درصد از قیمت خرید میوه، از مشتری سود بگیرند ولی ما افزایش ۳۵ درصدی میوه را قبول نداریم و سود 15 تا 25 درصدی را میپذیریم. در برخی میوهها، گرفتن سود 35 درصدی منطقی نیست و باعث بالا رفتن قیمت و گران شدن میوه میشود. اشکال دوم در قیمت گذاری سازمان صنعت، معدن و تجارت این است که فاکتور خرید را مبنا قرار میدهد، در حالی که ما معتقدیم چون ممکن است برخی افراد با فاکتورسازی قیمت میوهها را بالاتر از قیمت واقعی اعلام کنند و به فروش آن بپردازند، نباید بر این مبنا محاسبه کرد. بر این اساس، نرخنامه ما بدون شک از نرخ نامهای که صمت ارائه میدهد منطقیتر و پایینتر است، مگر این که در عرضه میوه و درجه بندی آن تخلفاتی توسط بهره بردار به وجود بیاید. روی همین حساب، پایبندی غرفهداران به نرخهای اعلامیِ ما، ضروری است.»
جریمه متخلفان بازارها، کجا هزینه میشود؟
در یکی دیگر از بازارهای فروش میوه و ترهبار شهرداری، یکی از شهروندان سوال مهمی میکند: «درست که ناظران و بازرسان سازمان مشــاغل، حواسشان جمع است و به تخلفات احتمالی بهرهبرداران، با جریمه، برخورد و رسیدگی میکنند اما جریمه شدن آنها، چه سودی به حال ما دارد؟ جریمهها را شهرداری میگیرد و باز میریزد توی جیب خودش. اما آیا آن روند معیوب، واقعا اصــلاح میشود؟»
رضوی در این باره نیز چنین پاسخ میدهد: «در مسیر رسیدگی به تخلفات، در سال ۱۳۹۷ حدود ۳۲ میلیون تومان جریمه در نظر گرفته شد و از ابتدای امسال تا امروز هم، با دو بهره بردار متخلف، فسخ قرارداد داشتیم. برخلاف تصور برخی، جریمههایی که از متخلفان گرفته میشود، به هیچ عنوان وارد حسابهای شهرداری نمیشود و در اموری مانند برگزاری کلاسهای آموزشی در زمینه مشتری مداری و نوع محاسبه سود با حضور استادان سازمان صنعت، معدن و تجارت و اقتصاددانان برای غرفهداران هزینه میشود تا با آگاهی بخشی، شرایط خدمت بهتر به شهروندان فراهم شود. در نتیجه سود جریمههایی که از بهره برداران متخلف گرفته میشود، به صورت غیر مستقیم و در قالب ارائه خدمات بهتر شامل حال شهروندان میشود».