این هفته به 2 مکان تاریخی اما زیبا و باشکوه در شهرستان گناباد سری زدیم
تعداد بازدید : 22
میراث الهه و خواب آشفته کویر
گاهی لذت زندگی کنکاش و کاویدن در قلب تاریخ است، به امید آن که شاید قصهای از قلم روایتگران افتاده باشد یا حرف تازهای از بین خبرهایی که سوخته بیرون بیاید. سفر به مناطق تاریخی هم اینچنین حسی را دارد. منتظریم تا یک تجربه تازه، از میان عتیقه ها نصیب مان شود. در جایجای خطه خراسان می توان انعکاسی از هویت تاریخی غنی ایرانیان را دید. هر کنجی سرک بکشید، میراثی از سلسله و نسلی باقی مانده است.
نمونه اش همین شهرستان گناباد است که در آن انبوهی از آثار تاریخی به چشم می خورد. این هفته می خواهیم شما را به تماشای دو قلعه زیبا در این شهرستان دعوت کنیم که شکوه و هویت تاریخی شان شما را شگفت زده خواهد کرد:
میراث اسرارآمیز الهه آب
قلعه دختر شوراب، محلی برای عبادت بوده است و از آن جایی که نام دختر برای آن انتخاب شده و این مسئله معمول نبوده است، خیلیها کنجکاو سابقه آن هستند. این قلعه از ابنیه دوران ساسانیان، اسماعیلیان و سلجوقیان بوده است اما میان این سلسلهها اسماعیلیان به ساختن اماکن اسرارآمیز شهرت داشتهاند.
این قلعه تاریخی، حدود 15 کیلومتری شهر گناباد در روستایی به نام شوراب و آن سوی شهر «بیدخت» بر فراز کوهی بلند قرار گرفته است. برای رفتن به این مکان باید از جاده اصلی وارد روستا شوید و خودتان را به حوالی قنات تقریبا خشک روستا برسانید. از این جا به بعد را هم باید با پای پیاده طی کنید. فضای قلعه از همان محدوده قابل رویت است.
دیوارهای سنگی بلند با آجرهای سفالی، سراسر قلعه را فراگرفتهاند. البته خیلی از آنها شکسته یا از میان رفتهاند اما میشود از تهمانده آن شکوه این اثر تاریخی را دریافت. برجها و باروهای آن روایتگر بخشی از تاریخ کهن این سرزمین است. این اثر در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۸۱۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اما نکته جالب دیگر آن که، دختری که قلعه به نام اوست؛ همان ناهید الهه آب و برکت و زیبایی است که مورد پرستش ایرانیان قدیم بوده است. وجود ده « بیدخت » و نام آن ده وجه تسمیه قلعه دختر را به روشنی توجیه میکند. بیدخت و مخفف آن، «بدخت» یعنی بغ دخت و بهطور بهتر، دختری که بغ است و خداست. بدخت مترادف کلمه ناهید و گاهی با آن همراه یک کلمه مرکب «بدخت آناهید» است.اما بومیهای این منطقه برای آن قصههای زیادی ساختهاند. براساس اظهارات آنها، وجود قبر شاهزاده خانمی در این قلعه، باعث عنوان گرفتن آن به این نام شده است.
برشی از تاریخ در قلب کویر
اما بنای باشکوه دیگری که در این شهرستان وجود دارد و سابقه تاریخی آن قابل تامل است، قلعه عمرانی و روستایی به همین نام است که در طول سالیان از گزند باد و باران در امان مانده است و با آن شکوه تاریخی مخصوص خود در قلب کویر می درخشد و خواب آرام آن را زیر گام های گردشگرانی که به تماشای این قلعه می آیند؛ آشفته می کند.
اگر آدرسش را بپرسید، برایتان خواهیم گفت که این قلعه در ۲۱ کیلومتری جاده گناباد-تربت حیدریه جا خوش کرده است. اثری تاریخی که ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
قلعه عمرانی در واقع در جبهه شمال و شمال غربی شهر گناباد و در مجاورت پاسگاه انتظامی شهید سالاری قرار گرفته است و یک مجموعه بزرگ معماری محصور در برج و بارو به شمار می آید.
فاصله آن تا جاده حدود یک کیلومتر است و در قدیم الایام که مسافرت ها با پای پیاده یا با چهارپایان صورت می گرفته، منزل اول از گناباد به طرف مشهد بوده است. یکی از ویژگی های گذشته این روستا و رباط آن داشتن زمین های حاصلخیز برای کشت گندم بوده است. البته این مجموعه در دهه ۵۰ به دلیل خشکسالیهای پیاپی متروک شده و ساکنان آن به روستایی در مجاورت آن کوچ کردهاند که عزیزآباد نام دارد.
این روستا تا حدود 30 سال پیش مسکونی و آباد بوده و هم اکنون بافت قدیمی و تاریخی خود را کاملاً حفظ کرده و بادگیرها و تاسیسات دفاعی آن هنوز پابرجاست. در بافت تاریخی این محدوده، علاوه بر معابر قدیمی و بقایای معماری سنتی؛ یک مسجد ، حمام، رباط و دو آب انبار بزرگ نیز مشاهده می کنید که متعلق به دوران صفویه و قاجاریه هستند.
جالب است بدانید، روستای عمرانی به عنوان الگویی از یک آبادی کویری ظرفیت های مطالعاتی زیادی دارد. آن چه در این روستا قابل توجه است عناصر و فضایی است که ساکنان برای سازگاری خود با اقلیم گرم و کویری آن ایجاد کرده اند.
نکته دیگر آن که، بخشهایی از کاروانسرای این مجموعه و نیز یکی از آبانبارهای آن در اواخر سال ۸۷ استحکامبخشی شدهاند. همچنین تزئینات خشتی و گلی زیادی در معماری این مجموعه به کاررفته است که در اثر فرسایش باد و آب در حال تخریب اند.
چی ببریم؟
حتما کفش و لباس کوهنوردی و غذا و آب کافی همراه داشته باشید. برداشتن عصا و طناب هم برای احتیاط توصیه میشود.