گزارش خراسان رضوی درباره تامین آب مورد نیاز فولاد استان از منابع آب کشاورزی
تعداد بازدید : 39
آفت فولاد برکشاورزی
نیاز آبی 30 میلیون مترمکعبی صنایع فولاد طی 3 سال آینده در خواف
نویسنده : مسعود حمیدی
افتتاح پروژههای صنعتی آب بر و استفاده از آب بخش کشاورزی برای تأمین نیاز آبی آنها، نشان از حرکت زیرپوستی مدیریت چاه کشاورزی توسط بخش صنعت استان دارد. به گزارش خراسان رضوی، بر اساس آخرین آمار مربوط به سال آبی 97-96 مصرف آب در بخشهای مختلف استان حدود چهار میلیارد و 624 میلیون مترمکعب برآورد شده که از این میزان، سهم بخش کشاورزی سه میلیارد و 965 میلیون مترمکعب، سهم آب شرب 384 میلیون مترمکعب، خدمات 185 میلیون مترمکعب و بخش صنعت حدود 90 میلیون مترمکعب است. شرایط خشکسالی و بحران شدید آب در استان را به این مقدمه اضافه میکنیم. در چنین شرایطی توسعه استان بدون شک و لزوماً باید منطبق بر وضعیت بحران آبی استان باشد. سهم10درصدی صنایع فولاد از درآمدهای مالیاتی استان، گردش مالی بیش از 5 هزار میلیارد تومان و اشتغال چند دههزارنفری در این صنایع بهصورت مستقیم و غیرمستقیم را نمیتوان نادیده گرفت اما درحالیکه معمولاً در کشورهای پیشرفته صنایع آب بر مانند فولاد درکنار منابع آبی مکان گزینی میشوند و حتی در برخی موارد بازچرخانی آب در صنایع فولاد بیش از 17 بار صورت میگیرد، صنایع فولاد استان بیشتر در دشتهای دارای بحران آب مستقرشدهاند. اردیبهشتماه امسال با حضور رئیسجمهور، دو طرح بزرگ صنعت فولاد در دو دشت بحرانی استان یعنی سبزوار و نیشابور به بهرهبرداری رسید که در گزارش 20 اردیبهشت روزنامه خراسان رضوی، مدیرعامل آب منطقه ای استان در خصوص تأمین آب این واحد فولادی اعلام کرده بود که "بخش اصلی آب موردنیاز این دو پروژه، در جوین از طریق خرید آب چاههای کشاورزی و تغییر کاربری تأمین میشود و در نیشابور نیز از این طریق، بخشی از آب موردنیاز صنایع فولادی را تأمین خواهیم کرد. از ظرفیت سد نیشابور هم میتوان استفاده کرد." بدون شک نمیتوان سرمایهگذاریهای کلانی که در سالهای گذشته در صنعت فولاد استان با توجه به ظرفیتهای عظیم معدنی انجام شده را نادیده گرفت اما این که نیاز آبی این صنایع چقدر است و چگونه قرار است تأمین شود، موضوعی است که متولیان مربوط در گفت وگو با خراسان رضوی به آن پاسخ دادند.
روزنامه خراسان و زنگ خطر بحران آب استان
مدیرعامل شرکت فولاد خراسان در گفت وگو با خراسان رضوی بابیان این که روزنامه خراسان در دورههایی که همه در خواب بودند، زنگ خطر بحران آب را در استان به صدا درآورد، تصریح کرد: مصرف آب در صنایع فولاد، کاملاً بهینه و بهصورت بازچرخانی انجام میشود و با توجه بهصرفه های اقتصادی صنعت فولاد، مصرف آب در این بخش کاملاً قابلاغماض است. سید حسین احمدی بابیان این که 30 درصد سرمایهگذاری انجامشده برای احداث سد «بار» نیشابور متعلق به فولاد خراسان است، افزود: در تابستان به دلیل تبخیر آب پشت سد، بیش از 80 درصد آب موردنیاز صنایع فولاد برای جلوگیری از هدر رفت آب از سد تأمین میشد و برداشتی از چاهها انجام نمیشد؛ اما وقتی آب سد به سطحی برسد که نیازمند ذخیرهسازی باشد، با هماهنگی آب منطقهای، آب موردنیاز از چاهها برداشت میشود. وی ادامه داد: هم اکنون 50 درصد آب موردنیاز صنایع فولاد نیشابور از سد بار و بقیه از چاهها تأمین میشود که در حالت کلی، مصرف سالانه صنایع فولاد استان در نیشابور به حدود 3.5 میلیون مترمکعب میرسد. مدیرعامل شرکت فولاد خراسان تأکید کرد: درصورتیکه همه طرحهای توسعه فولاد خراسان اجرایی شوند، نیاز آبی آنها بهاضافه نیاز آبی فضای سبز به 4.5 میلیون مترمکعب در سال می رسد. وی بابیان این که هم اینک هیچ مشکلی برای تأمین آب موردنیاز فولاد خراسان وجود ندارد، افزود: یکی از طرحهایی که در حال پیگیری آن هستیم، انعقاد قراردادی با آبفای نیشابور برای اجرای طرح تصفیه فاضلاب نیشابور با حجم 40 لیتر در ثانیه است تا درصورتیکه در آینده طرحی برای توسعه فولاد داشته باشیم، بتوانیم نیاز آبی آن را تأمین کنیم.
کل نیاز آبی فولاد سبزوار 60 لیتر در ثانیه است
احمدی درباره این که دشت سبزوار جزو دشتهای ممنوعه بوده و نباید صنایع فولاد در آن جا مستقر میشد نیز گفت: اگرچه مسئولیت صنایع مستقر در سبزوار با بنده نیست اما در حالت کلی در سبزوار که با مشکل آبی مواجه هستیم، نباید بدون مطالعه طرحهای توسعه را اجرایی کرد و نباید پروژهها را باحالتهای سیاسی به مناطقی ببریم که تولید بحران شود؛ در هرحال این سرمایهگذاری انجامشده است. ولی کنار گذاشتن میزان 60 لیتر در ثانیه آب برای فولاد در سبزوار در کنار چند هزار حلقه چاه غیرمجازی که در این دشت وجود دارد، قابل توجه نیست. وی با بیان این که 90 درصد آب استان در بخش کشاورزی مصرف و در برخی نقاط استان هنوز آبیاری به صورت غرقابی انجام می شود، افزود: به جای این که اینهمه بر سر سهم 2 و 3 درصدی صنعت در مصرف آب بکوبیم باید به نحوه مصرف آب در بخش کشاورزی هم توجه شود.احمدی با اشاره به راهاندازی پروژه تولید 2.5 میلیون تن کنسانتره در سنگان خواف افزود: با به تملک در آوردن یک واحد کشت و صنعت با پنج حلقه چاه عمیق و حقابه این مجموعه از سد سلامه با هماهنگی آب منطقهای و جهاد کشاورزی، مشکل آب موردنیاز این واحد برطرف شد. از سویی با اجرای این طرح و تغییر کشت و اجرای روشهای نوین آبیاری، میزان مصرف آب در این واحد کشت و صنعت با وسعت 450 هکتار به یکسوم کاهش یافته است و مازاد آب برای مصارف واحد فولاد استفاده می شود. فولاد خراسان همچنین این آمادگی را دارد تا طرحهای اینچنینی را در نیشابور اجرا کند. رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی استان بابیان این که طرحهای توسعه سنگان خواف تا سه سال آینده به بهرهبرداری می رسد، اظهار کرد: کل نیاز آبی این طرحها بین 900 تا 1000 لیتر در ثانیه، یعنی حدود 30 میلیون مترمکعب در سال است. مدیرعامل فولاد خراسان در پایان تصریح کرد: مجموعه فولاد خراسان اگر تعهد جدیدی برای نیاز آبی داشته باشد، با توجه به همه ملاحظات و استفاده از سیستم بازچرخانی آب خواهد بود.
نیاز آبی 21 میلیون متری توسعه فولاد خواف
مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقهای استان هم درباره میزان آب موردنیاز طرحهای توسعه فولاد استان به خراسان رضوی گفت: کل میزان آب موردنیاز طرحهای توسعه فولاد استان در سنگان خواف، 21 میلیون مترمکعب در سال است. از این میزان نیاز تاکنون حدود هشت میلیون مترمکعب تأمینشده است که این میزان از طریق کنترل آبهای شور که از کشور خارج میشود و خرید چاههای کشاورزی منطقه، تأمین میشود. احمد قندهاری درباره آب موردنیاز فولاد نیشابور نیز گفت: تقریباً همه آب پشت سد بار در نیشابور در اختیار فولاد خراسان قرارگرفته است البته در نظر داریم بخشی از سهم این صنایع از سد بار در قالب طرح ایجاد تصفیهخانه فاضلاب نیشابور تأمین شود و آب سد برای مصارف آب شرب این شهرستان به کارگرفته شود. وی درباره تأمین آب موردنیاز صنایع فولاد سبزوار نیز اظهار کرد: تنها راه تأمین آب موردنیاز فولاد سبزوار، خرید چاههای کشاورزی است. قندهاری بابیان این که استان با بحران آب مواجه است و شرکت آب منطقهای نمیتواند تخصیص جدیدی برای منابع آبی در نظر بگیرد، افزود: اگر تخصیصی هم انجام شود برای جلوگیری از خروج آب از کشور و با توجه به تمام ملاحظات به خصوص ملاحظات زیستمحیطی خواهد بود.
تنها راه تأمین آب صنعت، چاه کشاورزی است
وی با تأکید بر این که میزان بهرهوری آب مصرفشده در بخش صنعت نسبت به بخش کشاورزی بسیار بالاتر است، به تغییر کاربریها از کشاورزی به صنعت در استان اشاره کرد و گفت: البته این بدان معنی نیست که اراضی را که تا دیروز زیر کشت بودهاند، یکباره خشک کنیم و آب آنها را در اختیار بخش صنعت قرار دهیم؛ اما هم اکنون با توجه به ظرفیتهای قانونی موجود، تنها راه باقیمانده برای تأمین آب موردنیاز صنعت، خرید چاههای کشاورزی است.مدیرکل امور اقتصادی استانداری، وجود رویکرد توسعه صنعت و کاهش سهم کشاورزی در اقتصاد استان را منتفی دانست و در گفت وگو با خراسان رضوی اظهار کرد: انجام طرحهای اقتصادی در استان با توجه به سند آمایش انجام میشود. علی رسولیان بابیان این که رویکرد استان در منطقه سنگان توسعه بخش معدن است، افزود: البته این رویکرد بدین معنا نیست که دیگر ظرفیتها و کشاورزی در این منطقه در نظر گرفته نشود. درواقع رویکرد استان، افزایش بهرهوری در بخش کشاورزی و جلوگیری از هدر رفت منابع آبی است. وی ادامه داد: در شهرستان خواف بیشتر روی تأمین آب صنایع فولاد از طریق مدیریت آبهای شور که از مرز خارج میشود، برنامه ریزی شده است. در واقع واحدهای فولادی با خریداری اراضی کشاورزی بدون این که اراضی زیر کشت را کاهش دهند، با مدیریت آب مصرفی، مازاد آب را برای نیاز واحدهای فولادی استفاده میکنند. مدیرکل امور اقتصادی استانداری درباره مشکلات تأمین آب موردنیاز صنایع فولاد در شرایط کنونی نیز گفت: بنا نیست هر زمان با بحران آب مواجه شدیم، در واحدهای صنعتی را ببندیم؛ بههرحال با توجه به میزان مصرف پایین این صنایع باید به نحوی آب موردنیازشان را تأمین کنیم.وی درباره خرید چاههای کشاورزی برای تأمین آب صنایع نیز اظهار کرد: شرط ما برای واگذاری چاههای کشاورزی این است که این واگذاری منجر به حذف و کاهش اراضی کشاورزی نشود؛ بلکه باصرفه جویی و بهکارگیری روشهای نوین آبیاری بتوان از مازاد آب استفاده کرد. از سوی دیگر در این واگذاریها باید جهاد کشاورزی هم رضایت داشته باشد.
ناچار به پذیرش هستیم
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان نیز در خصوص واگذاری چاههای کشاورزی به صنایع فولادی در استان به خراسان رضوی گفت: متأسفانه ما در شرایط کنونی در مقابل کار انجامشده قرار گرفتیم و ناچاریم برای تأمین آب این صنایع چاههای کشاورزی را بهصورت اجارهای در اختیار واحدهای تولیدی قرار دهیم.مجتبی مزروعی افزود: درواقع با واگذاری و اجاره نیمی از سهم آب چاه کشاورزی درصدد تأمین منابع مالی موردنیاز برای ارتقای بهرهوری در بخش کشاورزی هستیم. وی تأکید کرد: سازمان جهاد کشاورزی با تغییر کاربری کشاورزی استان با توجه به ظرفیتهای موجود مخالف است، زیرا اعتقادداردروستاهای دارای کشاورزی ستونهای امنیت غذایی و اجتماعی جامعه هستند و واگذاری چاههای کشاورزی به صنعت، چرخه طبیعت و دانشهای بومی روستاییان را تهدید خواهد کرد.
اگرچه میزان بهره وری آب در بخش کشاورزی استان تا حدی قابل قبول نیست اما باید به این نکته توجه داشت که معیشت مردم در بیشتر نقاط روستایی استان با کشاورزی عجین شده و ممکن است واگذاری چاههای کشاورزی به بخش صنعت و کاهش سهم بخش کشاورزی استان باعث سرازیر شدن سیل عظیم جمعیت کشاورزان به سوی شهرهای بزرگ استان و رشد حاشیهنشینی شود.