یادداشت
تعداد بازدید : 18
بازار جهانی گلهای زینتی؛ بستری برای کمک به تولید داخلی
نویسنده : غلامرضا تقوی مدیر کل دفتر امور گلخانه ها، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی
گردش مالی میلیاردی گل و گیاهان زینتی در جهان باعث شده تا پرورش گل در مقیاس تجاری در کشورهای فراوانی مورد توجه قرار گیرد. در ایران نیز تنوع آب و هوایی، نور کافی، رطوبت مطلوب هوا در بعضی نقاط کشور، نزدیکی به بازارهای مصرف و از همه مهم تر نیروی انسانی جوان، تحصیل کرده و فعال، باعث شده است، تولید این محصول توجیه اقتصادی داشته باشد.
هم اکنون سالانه بیش از2.5 میلیارد شاخه گل و گلدان در کشور تولید می شود و بیش از 30 هزار نفر در این حوزه مشغول کار هستند. آمارها نیز حاکی از آن است که در سال 95، صادرات گل و گیاه زینتی معادل 24 میلیون دلار بوده است.
خراسان رضوی، یکی از استان هایی به شمار میآید که با توجه به ظرفیتهای اقلیمیاش باید ورودی جدیتر به این عرصه داشته باشد.
هم اکنون 280 هکتار گلخانه در این استان، 17هکتار تحت کشت گل و گیاه شاخه بریده و گلدانی هستند. همچنین به دلیل شرایط اقلیمی مناسب، موقعیت استراتژیکی و جغرافیایی خاص، 15 میلیون شاخه بریده در این استان تولید می شود. البته نباید از یاد برد که خراسان رضوی به دلیل مرزی بودن، می تواند بستر مناسبی برای صادرات این محصولات نیز باشد. بنابراین به نظر می رسد این استان از ظرفیت لازم برای سرمایه گذاری شرکت هایی که قصد ایجاد کنسرسیوم در این حوزه را دارند، برخوردار است و میتواند ظرفیت سودآوری را در این بخش فراهم کند.
هم اکنون در این حوزه بازارهای هدف ما را روسیه، آذربایجان، کشورهای حاشیه خلیج فارس و... تشکیل می دهند که قابلیت تولید را از نظر شرایط اقلیمی و تامین هزینه های انرژی ندارند، اما با این حال در شرایط فعلی به این بازارها نگاهی نداریم بلکه بلوک شرق اروپا، هدف جدید ما به شما میآید و تلاش می کنیم به این بازار پرسود نفوذ کنیم. در این زمینه، با هلند به عنوان کشوری که مرکز تولید، ترانزیت و واسطه گری محصولات این بخش است، میز صادراتی تشکیل داده ایم و ضوابط، مقررات و تفاهم نامه های لازم در حال انعقاد هستند. با این اوصاف هر چند که بسیاری از تولیدات گیاهان زینتی به ویژه گیاهانی که منشاء بومی دارند، همچون گل نرگس، لاله واژگون، سوسن چلچراغ، گل مریم و برخی از اقلام گلایل در کشور ما مزیت نسبی فوق العاده ای دارند اما سهم ایران در تولید و تجارت جهانی انواع گل و گیاهان زینتی آن طور که باید و شاید مطلوب ارزیابی نمی شود.
در واقع بالا بودن هزینه های تولید یکی از مسائلی است که صادرات گل و گیاهان زینتی را در ایران با دشواری روبه رو کرده است، چرا که در شماری از موارد، تولیدات ما مبتنی بر اقلیم صورت نگرفته است و احداث سازه برای حفظ و نگهداری از گل ها و گیاهان زینتی هزینه بسیاری را در پی خواهد داشت. علاوه بر این بسیاری از تولیدات چه در فضای باز و چه در فضای گلخانه ای، تولید انبوه ندارند، از این رو باید با برنامه ریزی صحیح به سمت تجمیع اراضی و تولید انبوه حرکت کنیم. البته ناگفته نماند تطبیق نیافتن تولیدات داخلی با استانداردهای جهانی، ضعف تجهیزات و فناوری، به کار نگرفتن نیروی متخصص و کارآمد، بالا بودن هزینه های حمل و نقل و... نیز افزایش قیمت تمام شده محصول را به دنبال داشته است.
از سوی دیگر، شماری از عوامل، بازاریابی داخلی و خارجی را با تهدید مواجه ساخته اند، به طور مثال هر چند که ایران تنها کشوری است که با سه تقویم شمسی، قمری و میلادی سر و کار دارد و مناسبت های درج شده در این تقویم ها بسیار هستند، با این حال بازار داخلی، بحران 156روزه ای را که شامل تعطیلات تابستانه یا بدون مناسبت است، تجربه می کند. این بحث زمانی ملموستر و محسوس تر خواهد بود که سرانه مصرف گل در کشور ما با دیگر کشورها قیاس شود. پژوهش ها حاکی از آن است که در کشور ما میانگین سرانه مصرف گل و گیاهان زینتی 15 تا 18 شاخه و در دیگر کشورها بیش از 150 شاخه است. بر همین اساس باید تعریف مصرف گل و گیاه از استفاده صِرف در جشن و شادی خارج و به یک فرهنگ عامه تبدیل و به نوعی مصرف بیشتر گل و گیاه در کشور فرهنگسازی شود. البته صادرات گل و گیاه زینتی نیز در بازارهای خارجی با سه تهدید فقدان تولید انبوه و مستمر و در نتیجه قیمت بالای تمام شده محصول مواجه است.
علاوه بر مسائل گفته شده در برخی از فصول نیز با پدیده قاچاق در حوزه تولیدات گلخانه ای مواجه هستیم، یکی از این حوزه های قاچاق اندام های گیاهی و تکثیری است که بعضا به صورت غیرقانونی به دست تولیدکنندگان می رسد و مسائل و پیامدهایی همچون شیوع آفات، بیماری و مسائل قرنطینه ای را در پی خواهد داشت. دیگر آن که شاهد واردات برخی از گل های شاخه بریده به دلیل تقاضای زیاد و در نتیجه افزایش قیمت در بعضی از مناسبت ها هستیم. بنابراین باید از طریق کنترل مبادی ورودی، صدور بخشنامه های موثر و کاهش قیمت تمام شده برای رفع مشکلات این بخش کوشید.
در پایان باید اذعان کرد، ایران با داشتن تنوع اقلیمی و استعداد پرورش انواع گیاهان زینتی، ظرفیت بسیار قوی در این حوزه دارد که باید هم متولیان و مسئولان و هم تولیدکنندگان و از همه مهمتر مصرفکنندگان داخلی به آن توجه داشته باشند.