یادداشت
تعداد بازدید : 12
دغدغههایی برای سبک زندگی در عصر شبکه های اجتماعی
نویسنده : دکتر مجید ابهری عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
شبکه های اجتماعی پدیده نوظهوری است که به موازات توسعه فناوری اطلاعات در دنیا مطرح شده و گستره وسیعی از مخاطبان را جذب کرده است.
جایگاهی که امروز شبکههای اجتماعی در جوامع و در میان اقشار مختلف دارد، قابل تامل است و از این منظر باید آن را یک عامل بسیار موثر بر سبک زندگی افراد دانست.
در واقع جذابیت شبکه های اجتماعی از یک سو و سهولت دسترسی و ارتباط با آن، نوعی وابستگی را در میان کاربران این فضا ایجاد کرده است که اگر آن را در قیاس با تغییرات سبک زندگی جوانان قرار دهیم، دغدغههایی جدی شکل میگیرند. پژوهشگران عرصه فرهنگ و ارتباطات، مدتهاست که بر سر این موضوع به بحث و بررسی مشغول هستند.
اما برای ورود به این مبحث نخست باید تعریف مختصری از «سبک زندگی» ارائه کنیم. این مفهوم مجموعه ای کم و بیش منسجم از عملکردهای روزمره یک فرد است که از الگوهای فرهنگی، رفتاری و عادات تاثیر می گیرد.
به بیان دیگر سبک زندگی نقشه راه و چراغ هدایت گر سلیقه، روابط فردی و اجتماعی هر فرد است که تحت تاثیر فرهنگ، باورهای دینی، آداب و رسوم و شرایط محیطی هدایت می شود.
متاسفانه به دلیل فقدان مدیریت متمرکز در آموزش های مهارت مربوط به این حوزه، سبک زندگی ما تحت تاثیر شبکه های اجتماعی و فضای مجازی قرار گرفته و حتی در بعضی شئون به بحران دچار شده است. اما بعضی عوامل محیطی موثر بر سبک زندگی عبارت اند از تربیت اجتماعی، قوانین محیطی، رسانه های تصویری و نوشتاری و... که هم اکنون گسترش شبکه های اجتماعی و توسعه فضای مجازی باعث تغییراتی منفی در سبک و سیاق حیات افراد شده است.
البته نباید به واسطه پارهای مشکلات از امتیازات، محاسن و ظرفیتهای فضای مجازی و شبکه های اجتماعی چشم پوشید اما در کنار آن نیاز است تا به ایجاد امکان دسترسی به اطلاعات گسترده و متنوع، برقراری ارتباط و ایجاد سهولت در دسترسیها، عوارض و آسیب ها نیز توجه کنیم. متاسفانه به دلیل نبود آموزش و فرهنگ سازی صحیح و کاربردی، امروز شاهدیم که عوارض منفی این حوزه بر محاسن و امتیازات آن چیره شده است و کارکردها و کاربردهای این فناوری، به رغم نفحات آن، آسیبهایی را برای جامعه رقم زده است.
جعل هویت در فضای مجازی اولین آسیب این فناوری است که تهدیدی جدی برای امنیت افراد در این محیط به شمار میآید.
در کنار آن شاهد اتلاف وقت فرزندان مان هستیم، چنان که روزانه و به طور میانگین 4 تا 9 ساعت از وقت جوانان در این فضا مصرف می شود.
آسیبهای نوظهور و مخرب این فضا در کنار القای شبهات دینی و تضعیف باورها نیز دیگر آسیب ها و تهدیدهایی هستند که نوجوانان و جوانان در این عرصه با آن مواجه اند.
حال از آن جایی که برخی از خانواده ها بر رفتارهای فرزندانشان دقت و نظارت ندارند و نهادهای متولی نیز به فکر مقابله و پیشگیری نیستند، متاسفانه عوامل مخرب در این شبکه ها توانسته اند در توسعه القائات و تاثیرات منفی خود تا حدودی پیشرفت کنند. البته با تمام این اوصاف سیاست های سلبی و فیلترکردن شبکه های اجتماعی پیشنهاد نمی شود، چرا که حرکات سلبی تاثیری باقی نمیگذارد و نوعی عطش در مصرف ایجاد میکند.
بنابراین توصیه می شود والدین ابتدا کار کردن با این سیستم را فرا بگیرند تا بتوانند با فرزندان شان در این فضاها همراه شوند و در حقیقت توانایی کنترل آن ها را به طور غیرمستقیم به دست گیرند. علاوه بر این آنان باید در خصوص چگونگی انتخاب و شرایط کار با این گونه شبکه ها، به فرزندانشان آموزش های لازم را ارائه دهند، چرا که امروزه سن استفاده از تلفن همراه به هشت سال تقلیل یافته است و به سادگی می توان از طریق تلفن های همراه به اینترنت متصل شد. بنابراین ایجاد شبکه های مشابه برای رقابت با شبکه های یاد شده و آموزش به جوانان در این زمینه یکی از بهترین اهرم های پیشگیری و مقابله با تهدیدهای احتمالی است.
چنان که کشورهای ژاپن، مالزی و چین با دارا بودن بیشترین کاربران اینترنتی با قدرت تمام در مقابل شبکه های بدآموز و فاسد ایستادگی و در مقابل، نیازهای فکری، تفریحی و آموزشی نوجوانان و جوانان شان را بهتر از بیگانگان فراهم و عرضه می کنند.
باید اذعان کرد، نظر به این که سهولت دسترسی به گوشی های هوشمند و اینترنت برای طیف وسیعی از جوانان و عضویت طیف گستردهای از آنان در شبکه های اجتماعی امکان پذیر است، باید پیامدهای منفی این فضا را به جامعه منتقل و نوعی آگاه سازی ایجاد کرد تا افراد در این حوزه به خسران دچار نشوند.
هر چند نهادهای مربوط در این حوزه و در حد اختیارات، امکانات و توانایی های علمی و فنی خود بسیار خوب عمل کردهاند اما این میزان از تلاش کفایت نمی کند. بنابراین پیشنهاد می شود نهادها و سازمان های دیگری مثل آموزش و پرورش، وزارت علوم و دانشگاه ها، وزارت ورزش و جوانان، نیروی انتظامی و نهادهای مربوط امکانات خود را با این شورا یکدست و یک کاسه و در چهارچوب یک رویه واحد و منسجم عمل کنند.