یادداشت
تعداد بازدید : 20
رویکرد تک بعدی؛ آفت تولید و صادرات
نویسنده : علی شریعتی عضو هیئت مدیره کانون صنایع غذایی ایران
صنایع غذایی علاوه بر تامین امنیت غذایی و توسعه بخش کشاورزی، می تواند نقش موثری در توسعه صادرات صنعتی ایفا کند و از آن جایی که اقتصاد ایران بیش از پیش، نیاز به تولیداتی دارد که ضمن بهبود وضع اقتصاد داخلی سبب افزایش صادرات غیر نفتی هم شود، صنایع غذایی می تواند تاثیر به سزایی در تحقق این مهم نیز داشته باشد.
به طور کلی این صنعت به محصولات کشاورزی وابسته است، بنابراین راهبرد حاکم بر صنایع غذایی جدا از راهبرد حوزه مادر یعنی بخش کشاورزی نیست، حال اگر در بخش کشاورزی برنامه ریزی وجود داشته باشد، در دیگر زیر حوزه ها نیز موفق عمل کرده ایم. به بیان دیگر از جمله راه های شکوفایی بخش کشاورزی، توسعه صنایع غذایی و دیگر صنایع وابسته به این حوزه است که هم زنجیره ارزش را تکمیل می کند و هم به کاهش واردات در هر دو بخش میانجامد.
خراسان رضوی نیز به عنوان یکی از استان های پیشروی کشور در این صنعت مطرح است و علاوه بر داشتن مزیت های فراوان در حوزه تولید محصولات کشاورزی، واحدهای فعال و توانمندی در بخش مواد غذایی در اختیار دارد. اما باید اذعان کرد که رکود و مشکلات اقتصادی هم اکنون گریبان گیر این بخش از صنعت نیز شده است.
متاسفانه از 12 هزار و 400 واحد صنایع غذایی موجود در کشور، حدود 40 درصد ظرفیت این صنایع بلااستفاده است. در سال های اخیر هم واحدهای تازه تاسیس بسیاری به وجود آمده است، حال اگر رویکرد صادرات محور، اساس فعالیت های این بخش قرار گیرد، طبعا از حجم مشکلات کاسته خواهد شد و ظرفیت تولید به اتکای بازاری مناسب، تضمین می شود.
ضعف در حوزههای صادراتی باعث شده است تا بخشی از منابع موجود در این حوزه تلف شود.
بنابراین در کشور ما این صنعت به علل مختلف، از جمله تفاوت های مالکیتی، تکنولوژیکی و ظرفیتی، پراکندگی آن در شهرها و روستاها، سیاست های نادرست و تعدد وزارتخانه های سیاست گذار و مرتبط، موجب شده است از دیدگاه کلان شناخت کاملی از آن وجود نداشته باشد.
شاهد این مدعا آن است که اکنون صادرات غیرنفتی ما معادل 42 میلیارد دلار است که اگر از این مبلغ سهم میعانات و محصولات پتروشیمی را کم کنیم، سهم حوزه کشاورزی و صنایع غذایی تنها چهار میلیارد دلار خواهد بود که بسیار ناچیز به شمار می آید.
بنابراین دلیل ناموفق بودن کشور ما در حوزه صنایع غذایی رویکرد تک بعدی در توجه به ظرفیتهای اقتصادی مختلف کشور است. در حالی که کسب توفیق در بخش صادرات نیازمند سه حلقه اصلی است، محور نخست بنگاه ها و شرکت هایی هستند که باید در حوزه بسته بندی مناسب، برندسازی، ارتقای کیفی و فرهنگ صادراتی به خوبی عمل کنند اما متاسفانه واحدهای تولیدی ما با مشکلات بسیاری از قبیل مسائل بانکی، مالیاتی و ... مواجه هستند و نمی توانند یا حتی اعتبار کافی در اختیار ندارند تا بر مبحث صادرات متمرکز شوند.
حلقه دوم دولت است که باید از واحدهای تولیدی حمایت کند البته نه در شعار بلکه در عمل. اصلاح رویکردها و بهبود فضای کسب و کار و از همه مهمتر تشویق و کمک به بخش صادرات میتواند این حلقه را تکمیل کند.
حلقه سوم مباحث مرتبط با حوزه بین الملل است که موفقیت در این عرصه بستگی به کیفیت محصول دارد. اما نباید از این مهم غافل شد که متاسفانه 90 درصد مشکلات ما در عرصه بین الملل ناشی از مباحث سیاسی است که در بسیاری از موارد به دلیل رویکرد خصمانه دولت آمریکا و عربستان سعودی با چالش ها و مشکلات عدیده ای مواجه هستیم. با وجود این تلاشهای مخرب، تولیدکنندگان ایرانی کوشیدهاند مسیر خود را به بازارهای جهانی هموار کنند. اما حفظ بازار موجود ماموریت خطیر دیگری است که باید در قالب همگرایی دولت و بخش خصوصی محقق شود. در این حوزه نیز اکنون با چالشهایی روبه رو هستیم.
بر این نکته نیز باید تاکید کرد که نجات صنایع غذایی در گرو صادرات و شناسایی بازارهای جدید است، برای تحقق این مهم دولت باید اختیارات بیشتری به بخش خصوصی بدهد تا این بخش بتواند با تعامل خود مشکلات و مسائل این حوزه را حل و فصل کند و مسیر خودش را بیابد و دولت صرفا باید در نقش ناظر ظاهر شود.
در پایان باید اذعان کرد، توسعه صادرات، کار سهل و آسانی نیست و زمان و حفظ بازار در آن از اهمیت به سزایی برخوردار است. فرصتهایی که به مثابه برق و باد از دست میروند، شاید فردا تکرار نشوند. از این منظر اتخاذ یک راهبرد بلندمدت و تمرکز ویژه دولت بر حصول نتیجه از اندک فرصتهای موجود، ضرورتی مهم به شمار میآید.
اما در مسیر تحقق این مهم، در گام اول باید برای حفظ بازار مجدانه کوشید و اجازه نداد تا سهم ایران در عرصه تجارت جهانی تنزل پیدا کند.همچنین توسعه فرهنگ صادرات مقوله مهم دیگری است که باید برای آحاد جامعه تبیین شود و قطعا داشتن این نگاه، در بلند مدت ما را به اهداف مان نزدیکتر میکند.