گفتوگو با کارگردان «ویلاییها»، فیلم تحسین شده جشنواره سی و پنجم فیلم فجر
تعداد بازدید : 56
سینما پشت پردههای پیچیدهای دارد
نویسنده : صالحی
حدود 20 سال از عمر حرفهای خود را در عرصههای مختلف هنری گذرانده است. در کارنامه پُر و پیمان او میتوان از نقش آفرینی در جایگاه منشی صحنه تا برنامهریزی و دستیاری کارگردان را دید.تاکید دارد که پلههای هنر را یکی یکی و با پشتکار خودش طی کرده است، تا امروز که به جایگاه نویسندگی و کارگردانی رسیده و در این عرصه نیز خوش درخشیده است. «منیر قیدی»، با داشتن کارنامهای قابل قبول، هدف خود را از فیلم سازی طرح دغدغههای فرهنگی و آشتی دوباره خانوادههای ایرانی با سینما میخواند.
به بهانه حضور وی در مشهد و اکران فیلم «ویلاییها» برای خانواده معظم شهدا در سینما آفریقای این شهر، با این کارگردان موفق، فراز و فرودهای زندگی حرفهای اش را مرور کردیم:
روایت یک بانوی فیلم ساز
متولد سال 1351 و فرزند چهارم خانوادهای از طبقه متوسط در منطقه شمیرانات تهران است. هیچ یک از اعضای خانواده وی به امور هنری اشتغال ندارند اما اولین جرقه هنر در زندگی او به روزگار کودکی اش برمی گردد و خودش در این باره میگوید: ایام کودکی من در دهه 60 با تجربیات تلخ و شیرین آن دوران گذشت. از منزل ما تا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان 20 دقیقه بیشتر راه نبود. آن مرکز، دوره بازیگری نداشت پس با شرکت در کلاس تئاتر و عضویت در کتابخانه از فضای فرهنگی کانون استفاده میکردم. بعدها با دیدن فیلمهای سینمایی مانند «محمد رسولا...(ص)» و «گل های داوودی» بیشتر به عرصه هنر و سینما علاقهمند شدم. وی در ادامه تعریف میکند که پای ثابت گروههای تئاتر مدرسه بوده و به هر مناسبتی به خصوص ایاما... دهه فجر نمایشهایی را به قدر بضاعت دانشآموزی روی صحنه میبرده است. گاه در قامت کارگردانی نمایشها و گاهی هم در نقش یک بازیگر ظاهر میشده و یکی از نخستین کارهایش با نام «حصیر خونین» ماجرای خانوادهای جنگزده از جنوب کشور را روایت میکرده است. کاری که سنگ بنای کارگردانی فیلم سینمایی «ویلاییها» در سالهای بعد می شود.
حرکت از بازیگری تا فیلم سازی
او نخستین سالهای فعالیت هنری خویش را چنین تشریح میکند: بعد از اخذ مدرک دیپلم وارد بازار کار شدم و از سال 1368 بعد از بازی در چند نقش کوتاه از جمله اثر اصغر هاشمی با عنوان «زیر بام های شهر» و سریال «این خانه دور است» بیژن بیرنگ و مسعود رسام، متوجه شدم توانایی من به حوزه های دیگری به جز بازیگری تعلق دارد. لذا کار را در پشت دوربین در زمینههای منشی صحنه، دستیار کارگردان و برنامهریز دنبال کردم. 20 سال از عمر حرفهای خود را در گروه کارگردانی سپری کردم و در اثنای کار و تشکیل خانواده هم در رشته مدیریت فرهنگی ادامه تحصیل دادم.
نگارش و ساخت فیلم کوتاه، مستند و تله فیلم؛ دیگر عرصههای فعالیت قیدی را تشکیل میدهد. وی مشوق اصلی خود را برای ورود به حوزه فیلم سازی ابراهیم حاتمی کیا معرفی میکند. او در جریان ساخت فیلم سینمایی «ارتفاع پست» در مقام دستیار و برنامهریز با حاتمیکیا همکاری میکند. خودش می گوید: برای آقای حاتمی کیا خاطره ای را تعریف کردم و اتفاقاً او برای تولید فیلم کوتاهی از آن موضوع، مرا حمایت و تشویق کرد. کمی بعد با کمک برخی از دوستانم موفق به ساخت اولین فیلم کوتاهم با عنوان «پسر، دختر، پیرمرد» شدم.
«در راه ویلا» هم دومین کار کوتاه سینمای قیدی محسوب میشود و «تهران شهر چناران» هم تنها اثر مستند اوست. این بانوی هنرمند تهرانی از مشکلات اولین تجربه بلند سینمایی خود میگوید: 10 سال پیش طرح فیلم نامه «ویلاییها» را با مرکز گسترش سینما مستند و تجربی مطرح کردم و مورد اسقبال قرار گرفت اما بعد از نگارش آن در شورای مرکز مورد تایید واقع نشد. پس برای تامین اعتبار ساخت فیلم با دیگر موسسات و مراکز وارد رایزنی شدم که متاسفانه هیچ فرد یا نهادی حمایت نکرد. معاونت ارزشیابی ارشاد هم به بهانههای مختلف مجوز نمیداد و آن را در اولویتهای تعریف شده خود نمیدانستند. در این مدت، تله فیلم «حتی اگر شب باشد» را برای شبکه چهار تولید کردم. تا اینکه سال گذشته این فیلم به تهیهکنندگی سعید ملکان و حمایت بنیاد فارابی ساخته شد. این کارگردان فیلم اولی سینمای کشور با اشاره به ماجراهای گریبانگیر سینمای ایران و به تبع آن، فیلم «ویلاییها» در جریان جشنواره سی و پنجم فیلم فجر ادامه میدهد: مجموعهای از سوالات درباره چند و چون اتفاقات نامتعارف جشنواره اخیر مطرح است که تنها به فیلم من محدود نمیشود؛ «رگ خواب»، «خفه گی» و... نمونههایی از آثار دیده نشده این جشنواره هستند. حتی برخی از آثار ارزشمند در همان مراحل اولیه با ناداوری از گردونه رقابتها حذف شدند که فیلم «آپاندیس» حسن نمازی از جمله آن هاست.
وی با طرح دغدغههای کاری خود ابراز میکند: سوالاتی که با گذر زمان نه تنها کمرنگتر نشده، بلکه بیشتر شدهاند. یکی از مهم ترین سوالاتم از هیئت داوران جشنواره این است که چطور میشود فیلمی در بخش های مختلف کاندید نباشد اما حائز دریافت جایزه استعداد درخشان شود. فیلمی که در هیچ زمینهای نتوانسته درخشان ظاهر شود، به چه دلیل برای کار انجام نداده، جایزه دریافت کند؟! همه این ابهامات، دلیل نپذیرفتن جایزه مزبور از هیئت داوران بود. در جشنواره ما بخشی از کار داوری سلیقهای است و بخش دیگر هم پشت پرده میگذرد که ما از آن بیاطلاع هستیم. اگر هنر دیگری داشتم کلاً فیلم سازی را کنار میگذاشتم زیرا متاسفانه سینمای ما پشت پردههای نازیبا و پیچیدهای دارد. قیدی با ذکر دیگر مسائل پیش روی فیلم سازان اضافه کرد: از طرفی، برای اکران فیلم هم دچار مشکلات عدیدهای شدم. شورای صنفی در هفته سوم اکران، به دلیل پایین بودن کف فروش در حال پایین کشیدن فیلم از روی پرده نمایش بود که با تلاش بسیار توانستم شرایط اکران را برای یک هفته دیگر حفظ کنم. در شرایطی که یک فیلم ارزشی در تهران مجموعاً در 12 سالن و هر سالن سه سئانس نمایش داده میشد، فیلم کمدی دیگری به صورت همزمان در 170 سئانس در حال اکران بود. اگر مسئولان ما مدعی حمایت از آثار فاخر هستند، باید آن را درعمل اثبات کنند.
حرفی برای گفتن نداشته باشم؛ دست به دوربین نمی برم
وی یکی از مشکلات موجود بر سر راه فیلم سازی خاصه توسط بانوان را فقدان آگاهی و دخالت ها و پیش داوریها در کار میداند و در این باره عنوان میکند: در فرآیند تولید فیلمی در حوزه دفاع مقدس، به جز روبه رو شدن با مسائلی مانند سفر به نقاط جنوبی کشور، گرما، در اختیار نداشتن تجهیزات سختافزاری نظامی، اعتماد نداشتن به یک فیلم ساز که کار اولش را تولید می کرد، یکی از مهم ترین مشکلات بود. باید ثابت می کردم که موضوعی ارزشی را بدون قصد و غرض به تصویر میکشم، از سویی باید خودی تعریف می شدم و مورد تایید افراد سرشناس می بودم و از سویی نشان می دادم که توانایی دارم حرفی را در این ژانر مهم و حساس طرح کنم. اکنون پس از موفقیت در فیلم اولم، مدام با پیشنهاد فیلم نامههای دفاع مقدس مواجه هستم. این نویسنده و کارگردان سینما و تلویزیون با بیان اینکه هنوز خودش را کارگردان حرفهای نمیداند که بخواهد مرتباً فیلمهایی در ژانرهای مختلف بسازد، خاطرنشان میکند: تا موضوعی دغدغه من نشود و گریبانم را نگیرد، به دنبال نوشتن و یا ساخت فیلم برای آن نمیروم. چرا که اولویت اول من رسیدگی به امور خانوادگی و تربیت دو فرزندم است. بنا ندارم با سختی های تولید یک فیلم در کشورمان، هر ساله اقدام به فیلم سازی کنم. تا حرفی برای گفتن نداشته باشم دست به دوربین نمی برم. قیدی درباره آینده فیلم سازی خود نیز میگوید: هم اکنون سوژه یک خطی در گونه اجتماعی ذهنم را به خود مشغول ساخته است که قصه زندگی خانواده ای را طرح میکند و به پر و بال دادن و پرداخت نیاز دارد.
تقدیر از مادران و همسران شهدا با حضور کارگردان «ویلایی ها»
سهیلی- شامگاه دوشنبه، فیلم «ویلاییها» ساخته منیر قیدی با حضور همسران و مادران شهدا در سینما «آفریقای» مشهد اکران شد. به گزارش خراسان رضوی، کارگردان فیلم ویلایی ها در این مراسم با اشاره به سختی ها در روند ساخت فیلمش گفت: از ساخت فیلم پشیمان نیستم و خوشحالم که به برکت فیلم ویلایی ها برای بار دوم به مشهد مقدس دعوت شدم و سعادت زیارت امام رضا (ع ) نصیبم شد.
سوژه ناب دلیل ساختن ویلاییها بود
این کارگردان همچنین در گفت وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: ویلایی ها درباره کسانی است که در دوران جنگ هیچ آسیب فیزیکی ندیده اند اما دچار آسیب های شدید روحی شده اند اما جایگاه کافی را ندارند و کسی از آن ها حرف نمی زند.
وی در پاسخ به این که چه شد سراغ این سوژه خاص رفت، بیان کرد: من پیش از این چند فیلم کوتاه ساخته بودم اما سوژه خوب دلیل اصلی ساخت این فیلم بلند بود. یعنی پس از شنیدن خاطرات زنانی که پشت جبهه ها بودند فکر کردم باید حتما این فیلم رابسازم و چون راه دیگری غیر از فیلم سازی نمی دانستم این کار را انتخاب کردم. وی در پاسخ به این که «آیا به نظر شما کارگردان در تکرار نماهای جذاب از حمله های هوایی که به نوعی برای مخاطب دلزدگی ایجاد می کند، افراط نکرده است؟» نیز اظهار کرد: من احساس دلزدگی نداشتم و این سکانس از قبل در فیلم نامه نوشته شده بود یعنی این طور نبود که پس از گرفتن یک سکانس خوب بخواهم تعداد دیگری به آن اضافه کنم، از طرفی هم مفهوم تجاوز به وطن تنها ازطریق این نماهای حمله می توانست به نمایش در بیاید.وی تصریح کرد: درباره این فیلم نقدهای کارساز و فنی دریافت نکرده ام و بیشتر نقدهای حاشیه ای بوده ، اما اگر دوباره بخواهم این فیلم را بسازم قطعا تغییراتی در آن می دهم. کارگردان ویلایی ها درباره توجه هنرمندان به سوژه های ناب دفاع مقدس نیز عنوان کرد: این ها جرقه های پراکنده ای است که در ذهن کارگردان ها شکل می گیرد اما هدفمند نیست و جهت دهی و حمایت نمی شوند و تا حمایت نباشد، این جریان ها به سرانجام هدفمندی نمی رسد. در خور ذکر است؛ در انتهای این مراسم که بههمت فرهنگسرای «فناوری و رسانه» مشهد برگزار شده بود، از خانواده کارگردان ویلایی ها و خانواده چند شهید خراسانی تقدیر به عمل آمد، همچنین تابلوی نقاشی چهره سردار «ابوالفضل رفیعی» شهید گمنامی که به تازگی پیکر او شناسایی شده است، به فرزند وی اهدا شد.