یادداشت
تعداد بازدید : 34
ضرورت اعمال مدیریتی یکپارچه در بازار سوغات زیارتی
نویسنده : محمد حسن واحدی معاون هماهنگی و مدیریت امور زائران استانداری خراسان رضوی
مشهد مقدس به عنوان پایتخت معنوی ایران و پایتخت فرهنگ اسلامی، سالانه میزبان حضور میلیونی زائران از اقصی نقاط کشور و جهان است، رفتوآمد این حجم زائر در سال اگر در قالب مدیریتی صحیح انجام گیرد، میتواند ضمن شکوفایی اقتصاد این شهر، اشتغال زایی و رونق تولید را نیز سبب شود.
این شهر با وجود برخورداری از ظرفیت قابل توجه در حوزه تولید، صنعت و صنایع دستی تاکنون نتوانسته در به کارگیری این ظرفیتها آن گونه که باید و شاید توفیقی کسب کند، به گونهای که بر اساس برآوردها سهم تولیدات داخلی و صنایع دستی خراسان رضوی از گردش مالی هزار و 500 تا هزار و 700 میلیارد تومانی سوغات زیارت بسیاراندک است که این خود نشاندهنده غفلت از ظرفیتهای موجود و بهرهگیری از سازوکارهای نادرست در این حوزه است.
متاسفانه در سالهای اخیر به دفعات دغدغههایی از سوی مسئولان و چهرههای فرهنگی درباره از دست رفتن این بازار به نفع کالاهای خارجی مطرح شده است. موضوعی که تلاش کردیم تا آن را در چارچوبهای مختلف از جمله تشکیل کمیته سوغات و پیگیری برای ایجاد مدیریت یکپارچه بازار سوغات استان، ساماندهی کنیم. بحث ایجاد شهرک صنعتی سوغات نیز هم اکنون در مرحله امکان سنجی است.
مطالعات نشان میدهد که بیشترین سوغاتی که توسط زائران ایرانی خریداری میشود، شامل لباس و پوشاک و سوغات مذهبی مثل سجاده، مهر و تسبیح، جانماز و... است اما زائران غیر ایرانی عمدتا به خرید انگشتر و سنگهای قیمتی علاقه نشان میدهند.
برهمین اساس هم، انگشتر و سنگهای قیمتی، آجیل، زعفران، پوشاک، مهر، تسبیح، سجاده، نبات، وسایل تزئینی، عطر و قالیچه به ترتیب بیشترین عرضه و مشتری را در بازار سوغات مشهد دارند. صنایع دستی هم به عنوان سوغات، طی 3 سال گذشته، جایگاه بهتری در بازار به خود اختصاص داده است. اما در این رابطه نیازمند همت بیشتر اداره کل میراث فرهنگی استان هستیم.
اما دغدغه دیگری که در این حوزه وجود دارد، متوجه بخش عرضه است. متاسفانه در سالهای اخیر بازار سوغات مشهد دستخوش تغییراتی شده و پای اجناس بی کیفیت از کشورهایی نظیر چین به این بازار معنوی باز شده است. چنان که حدود 60 تا 70 درصد از این بخش را چینیها به انحصار خود درآوردهاند که این امر از غفلت تولیدکنندگان و متولیان امر و نبود برنامه در این حوزه نشات میگیرد.
تشکیل کمیته سوغات براساس طرح جامع زیارت از جمله برنامههایی بوده که به منظور مدیریت بازار سوغات استان انجام گرفته است. تدوین راهبرد و برنامه برای افزایش سهم سوغات ایرانی در بازار مشهد، فرهنگسازی برای زائران در خصوص اهمیت مصرف کالای ایرانی به لحاظ کیفی و کمک به اقتصاد کشور، جلب مشارکت بخش خصوصی و توسعه زیرساختهای لازم در تولید و عرضه سوغات، از مهمترین راهبردهای این کمیته است.
علاوه بر اینها، دبیرخانه دائمی سوغات زیارت کشور نیز در مشهد ایجاد شده و شهر ما به عنوان محور عمل در این حوزه اقدام خواهد کرد. به اینها، تدوین بسته اجرایی سوغات در راستای ساماندهی بازار را نیز بیفزایید. در این بسته؛ سیاست ها، برنامهها و اقدامات اجرایی به صورت شفاف مشخص شده و ساختارهای مربوطه به اجرای سهم خود برای قوام بخشیدن به بازار سوغات ملزم شدهاند.
در حال حاضر اقلام سوغات و بانک اطلاعات تولیدکنندگان سوغات نیز در حال تهیه است.
اما دغدغه جدی دیگری که در این حوزه وجود دارد، موضوع تهیه سوغات فرهنگی است. محصولی که به عنوان یک هدیه، در ترویج فرهنگ رضوی ایفای نقش میکند. برای تحقق این مهم نیازمند همفکری با جامعه فرهنگی و هنری هستیم.
برگزاری نمایشگاه سوغات زیارت، صرف نظر از فروش محصولات و برندسازی برای محصولات این بخش، از دیگر برنامههایی است که در دستور کار قرار دارد.
اما در حاشیه این اقدامات، در سامانه طرح مبدا تا مبدا نیز بخش ویژهای را تعریف کردیم که به خرید سوغات به صورت آنلاین اختصاص دارد و حتی برای افرادی که خارج از کشور هستند نیز این امکان را فراهم میکند.
بررسیهای ما نشان میدهد، ارزانی محصولات چینی موجود در بازار قاچاق باعث شده تا رغبت به خرید آنها بیشتر باشد؛ این همه در حالی است که اگر در بخش تولید سوغات، بستر رقابت پذیری فراهم شود، واحدهای تولیدی نیزاندکاندک به سمت کاهش بهای محصول خود حرکت میکنند و بازاری مساعدتر برای زائران فراهم میآورند.
در پایان نیز از تمامی فروشندگان مشهد مقدس نیز تقاضا داریم تا حد امکان به منظور حمایت از تولید ملی کالاهای قاچاق خرید و فروش نکنند تا از کالاهای بومی استفاده شود. از مردم هم تقاضا داریم برای خرید سوغات زیارت به سراغ کالاهای خارجی نروند و محصولات تولید داخل بخرند چرا که این امر ضامن مشاغل زیادی در عرصه اقتصاد کشورمان است.
امیدواریم در سال 96، شاهد ساماندهی هرچه بیشتر بحث سوغات در استان و کشورمان باشیم. باور داریم که گام نخست در این مسیر با اعمال مدیریتی یکپارچه، برداشته خواهد شد. به هر روی، قدم اول ما حفظ بازارهای داخلی است و امیدواریم در گامهای بعدی در زمینه صادرات سوغات زیارت ورود پیدا کنیم چرا که باور داریم محصولات ایرانی در این بخش توان آن را دارند که بازارهای جهانی را تسخیر کنند.