بررسی راهکارهای مقابله با آلودگی هوا در شرایطی که مسئولان فقط هشدار میدهند
تعداد بازدید : 55
آلودگی هوای مشهد؛ تنها هشدار و دیگر هیچ
خبیری / «وضعیت هوای امروز مشهد در حالت هشدار» این خبر را این روزها کمتر کسی است که در رسانهها نخوانده و یا نشنیده باشد؛ زیرا چند سالی است که با گسترش شهر،ساخت و سازهای بیضابطه در ارتفاعات، افزایش جمعیت شهر و افزایش تعداد خودروها و افزایش دیگر آلاینده ها، روز به روز برآلایندههای هوا افزوده شده و در مقابل مسئولان گویی تنها به دادن اخطار و اعلام میزان آلایندهها و ارائه برنامههای کوتاه مدت مانند اجرای طرح زوج و فرد خودرو، تعطیلی فعالیتهای ورزشی و... اقدام کردهاند و از برنامههای بلند مدت برای جلوگیری از افزایش آلودگی هوا و کاهش آن خبری نیست در حالی که هوا یکی از پنج عنصر ضروری (هوا، آب، غذا، گرما و نور)برای ادامه حیات انسان است. به گفته کارشناسان هر فرد روزانه نزدیک 22هزاربار تنفس میکند و تقریبا به 15 کیلوگرم هوا در روز نیاز دارد. معمولا انسان میتواند به مدت 5 هفته بدون غذا و مدت 5 روز بدون آب زنده بماند، اما نمیتواند بدون هوا حتی5دقیقه زنده بماند. متاسفانه امروزه با توجه به گسترش شهرها و افزایش منابع آلایندههای هوا، هوای اغلب شهرهای بزرگ و صنعتی از جمله شهر مشهدآلوده است و با توجه به خطراتی که این آلودگی برای سلامت افراد ساکن در مناطق آلوده دارد شناخت و آگاهی نسبت به جوانب مختلف این مسئله از اهمیت بسزایی برخوردار است و تنها با آگاهی و شناخت از این مسئله امکان جلوگیری یا کاهش خطرات آن وجود دارد.
کیفیت هوای مشهد؛ 5 ایستگاه در وضعیت هشدار
خبیری/ کیفیت هوای مشهد روز گذشته با قرار گرفتن 5 ایستگاه دروضعیت هشدار و 7 ایستگاه سالم و با میانگین شاخص 97در مرز هشدار قرار داشت.به گزارش خراسان وبراساس آمار ایستگاههای سنجش آلودگی هوای مرکز پایش آلایندههای زیست محیطی شهرداری مشهد کیفیت هوای مشهد در ایستگاههای سمزقند با شاخص 148، ایستگاه کریمی با شاخص 143، ایستگاه سرافرازان با شاخص 136،خیام جنوبی با شاخص 116و سجاد با شاخص 111روز گذشته در وضعیت هشدار قرارداشت.همچنین کیفیت هوای روزگذشته مشهد در ایستگاههای صدف با شاخص 54، لشکر و ویلا با شاخص 68، نخریسی با شاخص 70،تقی آباد با شاخص 82،حرم مطهر با شاخص 83 و آوینی با شاخص 90در وضعیت سالم متوسط بود. براساس همین گزارش پیش آگاهی کیفیت هوای مشهد امروز سه شنبه سالم متوسط اعلام شده است.
طبقه بندی منابع عمده آلودگی هوا
سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا منابع عمده آلودگی هوا را به صورت زیر طبقهبندی کرده است:
الف: حمل و نقل شامل، هواپیماها، قطارها و اتومبیل ها
ب: احتراق سوخت از منابع ثابت مانند نیروگاههای برق و غیره
ج: فرآیندهای صنعتی شامل فعالیت کارخانههای فولادسازی، نساجی و کاغذسازی
د: دفع نادرست مواد زائد مانند سوزاندن زباله درفضای باز اگر چه مسئولان برای کاهش آلودگی هوا باید برنامه ریزی کنند اما گویی این موضوع در شهرهایی که با آلودگی هوا مواجه هستند از جمله مشهد مورد توجه جدی قرار نگرفته است.
تاثیر آلودگی هوا بر روی گیاهان تولید کننده اکسیژن
آلودگی هوا نه تنها بر روی انسان بلکه بر متابولیسم (سوخت و ساز) گیاهان که تامین کننده اکسیژن و کاهش آلودگی هستند نیز تأثیر سوء داشته و ضمن ضعیف کردن گیاه، موجب پدید آمدن امراض و آفات مختلف در آنها میشود.
این مسئله به خصوص با گسترش روزافزون شهرها و تبدیل مناطق روستایی و کشاورزی به مناطق صنعتی بیشتر هم شده است که نشانههای آن را نیز میتوان در درختان و فضای سبز شهرها مانند زردی برگها ،کم رنگ شدن رنگ برگ درختان و...مشاهده کرد.
آلودگی هوا برای گیاهان خطری جدی محسوب شده و فضاهای سبز را تهدید به نابودی میکند ،بنابراین دادن آگاهی به مردم و انجام اقدامات جدی و سریع برای جلوگیری از تخریب بیش از پیش جنگلها و منابع طبیعی و ایجاد فضاهای سبز امر حیاتی است.
راهکارهای کاهش آلودگی هوا دربرخی کشورهای جهان
چین
چینیها برای مقابله با آلودگی هوا عجیبترین راه حلهای دنیا را برای مقابله با آلودگیمورد استفاده قرار داده اند.از جمله راه حلهای چینیها برای مهار آلودگی هوا، پرتاب "ین نقره" به ابرها برای تولید کریستالهای یخ و ایجاد بارندگی به شکل برف یا باران است، دولت چین در نظر دارد که موشکهایی را برای این منظور به آلمان پرتاب نماید. یکی دیگراز اقدامهای گسترده چین کنترل شدیدتر صنایعی است که به میزان زیادی مواد زائد و آلاینده تولید میکنند. بر اساس این تصمیم جدید، میزان گازهای آلاینده خروجی از صنایع تا پایان سال 2017 باید حداقل 30 درصد کاهش یابد. سایر اقدامهای در حال اجرا شامل تنظیم ساختار انرژی کشور، افزایش در دسترس قرار دادن سوختهای پاک مانند گاز طبیعی و متان، افزایش کیفیت سوخت خودروها و از رده خارج کردن خودروهای قدیمیتر آلودهکننده است.
فرانسه
شهرداری پاریس عزم جدی دارد برای مقابله با آلودگی هوا در پنج سال آینده مسیرهای ویژه دوچرخه در شهر را گسترش دهد و ۱۰ هزار پارکینگ دوچرخه بسازد. برای این منظور ۱۵۰ میلیون یورو هزینه خواهدشد. شهردار پاریس مصمم است این کلانشهر را تا سال ۲۰۲۰ به "پایتخت دوچرخه" تبدیل کند.
مکزیک
کلانشهر مکزیکوسیتی پایتخت مکزیک که اکنون به عنوان یکی از موفقترین شهرهای دنیا در مقابله با آلودگی هوا شناخته میشود، درحالی که سال ۱۹۹۲ سازمان ملل این شهر را به عنوان آلودهترین شهر جهان معرفی کرده و مشهور بود که در این شهر به خاطر آلودگی هوا پرندهها در هنگام پرواز میمردند و روی زمین میافتادند. در سال 1990،در این شهر 330روز شاخص آلایندهها بالاتر از حد استاندارد بود. امروز اما با اجرای برنامههای منسجم مقابله با آلودگی دیگر نام این شهر حتی در میان ۱۰ شهر اول آلوده جهان به چشم نمیخورد. کیفیت نامطلوب سوخت و خودروهای فرسوده یکی از مهمترین دلایل آلودگی هوای مکزیکوسیتی بود. دولت مکزیک با سرمایه ۳/۹ میلیارد دلار پالایشگاههایی برای تولید سوخت مناسب(با میزان گوگرد پایین) راهاندازی کرد همچنین اصلاح کیفیت بنزین را میتوان مهمترین سیاست دولت مکزیک در مهار آلودگی هوای مکزیکوسیتی دانست.
مقامهای شهری با الگو گرفتن از اتوبوسرانی سریع در پایتخت کلمبیا،نوعی سیستم اتوبوسرانی به نام «متروباس» راه انداختهاند که علاوه بر افزایش حجم مسافران در اتوبوس، آلودگی بسیار کمتری دارد.
با توجه به تاثیرات منفی بسیار زیاد آلودگی هوا بر زندگی انسان و محیط زیست اطرافش برای کاهش آلودگی هوای شهرها به ویژه کلان شهر مشهد که این روزها نفسش به دلیل آلودگی هوا هرازگاهی تنگ میشود اقدامی انجام نشده است.
اولین راهکاردر مشهد تهیه فهرست منابع آلایندههای هواست
برای بررسی راهکارهای کاهش آلودگی هوای شهر مشهد به سراغ کارشناسان محیط زیست میرویم."محمدپذیرا" مدیرستاد محیط زیست و توسعه پایدارمعاونت خدمات و محیط زیست شهری در این خصوص میگوید: آلودگی هوای شهر مشهد یک روزه به وجود نیامده که یک روزه نیز برطرف شود بلکه باید برای کاهش آلودگی هوا طرح جامع آلودگی هوای مشهد تدوین و اجرایی شود که اولین راهکار آن تهیه فهرست منابع و میزان آلایندههای هواست و تا این فهرست وجود نداشته باشد در کاهش آلودگی هوا راه به جایی نخواهیم برد. وی میافزاید:ما باید مشخص کنیم که منابع انتشارآلودگی هوا مانند خودروها، مسکونیها ،تجاری ها، کارخانجات و صنایع، فرودگاه ،راه آهن و سایر منابع چه میزان بر آلودگی هوا تاثیر دارند تا بتوانیم برای آن برنامه ریزی کنیم . وی اضافه میکند: درحال حاضر مسئولان نمیدانند خودروها به طور دقیق چه میزان آلودگی ایجاد میکنند به همین دلیل یک روز اعلام میشود 80درصد یک جا اعلام میشود 60درصد و یا برخی اوقات 70درصد.
قانون کم نداریم
وی با بیان این که باید مشخص شود که سیستم حمل و نقل و سایر منابع چند درصد بر آلودگی هوا تاثیر میگذارد، اظهار میکند: ما قانون در زمینه کاهش آلودگی هوا کم نداریم و مشخص است که هر دستگاه و سازمانی برابر قانون چه کارهایی در خصوص کاهش آلودگی هوا انجام میدهد اما این دستگاهها نیاز به اطلاعات و آمار دقیق دارند.
پذیرا میگوید: اما به این موضوع هم باید توجه داشته باشیم که کاهش آلودگی هوا تنها وظیفه یک دستگاه نیست بلکه باید تمام دستگاهها و در کنار آن خود مردم برای کاهش آلودگی هوا مشارکت داشته باشند که این نیاز به فرهنگ سازی دارد.
وظیفه شرکت نفت
وی میافزاید: به طور مثال شرکت نفت (پخش و پالایش) به عنوان یک بخش باید سوخت استاندارد از جمله بنزین یورو4و گازوئیل کم گوگرد رابرای مصرف خودروها تامین کند و یا معاینه فنی خودروها مورد تاکید قرار گرفته و مردم خود را موظف به انجام معاینه فنی خودروی خود بدانند نه این که هزارخودرو را بررسی کنیم و ببینیم 50درصد خودروها معاینه فنی نرفته اند.
وی با اشاره به تاثیر رانندگی درست بر کاهش آلودگی هوا اضافه میکند: رانندگی صحیح باید برای شهروندان به یک فرهنگ تبدیل شود و این آگاهی به آنها داده شود که رانندگی بین خطوط و زیگزاگ حرکت نکردن 5تا 7درصد کاهش مصرف سوخت را به دنبال دارد و یا در هنگام رانندگی با سرعت مناسب ترمزهای شدید نیز کاهش پیداکرده و با کم شدن ساییدگی لنت خودرو و لاستیکها آلودگی هوانیز کمتر میشود این مسائل نیاز به فرهنگ سازی دارد.
وی تصریح میکند: در فصل سرما برای کاهش آلودگی هوا باید موتورخانههای سیستمهای گرمایشی ساختمانها و ادارات تنظیم شود که برای توجه به این موضوع فرهنگ سازی انجام شده تا مردم در این زمینه مشارکت کنند.
وی بابیان این که تنها دولت و دستگاههای دولتی نمیتوانند آلودگی هوارا کاهش دهند میگوید: بدون کمک و مشارکت مردم کارهای انجام شده در راستای کاهش آلودگیها توسط دستگاههای دولتی عبث و بیهوده است پس اولین گام برای موفقیت در اجرای برنامههای کاهش آلودگی هوا مشارکت مردم است.
پذیرا میافزاید: دومین راهکار برای کاهش آلودگی هوا اجرای قوانین توسط سازمان هاست زیرا در این زمینه قانون زیاد است اما باید درست اجرا شود.
وی با اشاره به فوت افراد بر اثر آلودگی هوا اظهار میکند: بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت یک میلیون و 800هزار نفر بر اثر آلودگی در شهرها جان خود را ازدست دادهاند که این موضوع درکنار ضربه زدن به سرمایههای اجتماعی و انسانی خسارتهای بسیاری از لحاظ اقتصادی دارد به همین دلیل کاهش آلودگی هوا باید دغدغه همه مردم و مسئولان باشد.
ما فقط میگوییم آلودگی هوا دروضعیت هشدار است
همچنین "رضا اسماعیلی" مدیر مرکز پایش آلایندههای زیست محیطی شهرداری مشهد در این باره میگوید: ما در خصوص کاهش آلودگی هوا تنها میگوییم کیفیت هوا در وضعیت هشدار قرار دارد اما عملا کاری انجام نمیدهیم که این درست نیست.
وی میافزاید: در هنگام آلودگی هوا و وضعیت هشدار تنها انجام راهکارهای کوتاه مدت مانند اجرای طرح زوج و فرد ،تعطیلی مدارس و فعالیتهای ورزشی پاسخگو خواهد بود اما در بلند مدت این اقدامات کافی نخواهند بود.
وی اضافه میکند: برای کاهش آلودگی هوای شهر به یک برنامه جامع کاهش آلودگی مبتنی بر آمار دقیق نیاز داریم تا براساس آن وظایف دستگاههای مختلف به طور دقیق مشخص شود.
وی با اشاره به این که کیفیت سوخت مصرفی سیستم حمل و نقل باید ارتقا یافته و استاندارد شود میگوید: برای سوخت سیستم حمل و نقل باید سوخت استاندارد مانند بنزین یورو4و گازوئیل کم گوگرد تامین شده و سوخت نیروگاهها نیز سوخت پاک دارای استانداردهای روز جهان باشد.
نمی شود هرنفر یک خودرو به خیابان بیاورد و بگوید هوای پاک میخواهم
"حمیدرضا صالحی" مدیرکل محیط زیست و دبیر کارگروه کاهش آلودگی هوای استان نیز در این باره میگوید: طرح جامع کاهش آلودگی هوای مشهد در مراحل نهایی است اما قرار نیست طرح جامع پس از تصویب یکروزه آلودگی هوارا کاهش دهد. وی تصریح میکند: یکی از علتهای مهم آلودگی هوا خودروها هستند که باید برای کاهش آلودگی هوا خودروها استانداردبوده و سوخت مصرفی نیز از کیفیت مناسب برخوردار باشدو مردم با استفاده از حمل و نقل عمومی از خودروی شخصی کمتر استفاده کنند. وی اضافه میکند: البته برای تشویق شهروندان در استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی باید حمل و نقل عمومی مانند خطوط قطار شهری توسعه پیدا کرده و از اتوبوسها و تاکسیهای استاندارد نیزاستفاده شود تا شاهد کاهش آلودگی هوا باشیم. صالحی میافزاید: درطرح جامع آلودگی هوای شهر مشهد هم چنین برنامههایی دیده شده اما برای انجام آن زمانبندی تعیین شده است. وی با بیان این که نمیشود هر شهروند یک خودرو به خیابان آورده و بعد بگوید هوای پاک میخواهم مردم باید برای کاهش آلودگی هوا از وسایل نقلیه شخصی کمتر استفاده کنند . دبیرکارگروه ویژه آلودگی هوای استان اضافه میکند: یکی دیگر از دلایل عمده آلودگی هوای مشهد موتورسیکلتها هستند که در حال حاضر 300 تا 400 هزار موتورسیکلت در مشهد وجود دارد که آلودگی آنها از خودرو بیشتر است . وی تصریح میکند: برای رفع این مشکل موتورسیکلتها باید یا هیبریدی (دوگانه سوز بنزین و برق) و یا برقی باشند تا دربرخی ازمناطق از برق به جای بنزین استفاده کنند تا شاهد کاهش آلودگی هوا باشیم. مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی میافزاید: برای برقی کردن موتورسیکلتها شرکت برق طرحی را ارائه داده است که مراحل آزمایشی آن آغاز شده که برای به ثمر رسیدن آن همه دستگاهها باید کمک کنند.
60درصد بنزین و گازوئیل توزیع شده در مشهد یورو4است
"محمد مهدی قرائی " مدیر شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی خراسان رضوی نیز بابیان این که بر اساس مصوبه هیئت وزیران در خصوص توزیع بنزین و گازوئیل یورو4در کلان شهرهای کشور ازجمله مشهد برای کاهش آلودگی هوا از ابتدای سال جاری تاکنون 206میلیون و 767هزار لیتر بنزین با استاندارد یورو 4درپمپ بنزینهای مشهد توزیع شده است، اظهار میکند: درکنار این مقدار بنزین یورو4 بیش از 156میلیون و33هزار لیتر گازوئیل با استاندارد یورو4 نیز برای کاهش آلودگی هوا توزیع شده است. وی میافزاید: در دی ماه گذشته حدود40میلیون و664 هزار لیتربنزین یورو4 و از ابتدای بهمن تا 11بهمن ماه 18میلیون و475هزار لیتر بنزین یورو 4 درپمپ بنزینهای مشهد توزیع شده است. وی اضافه میکند: همچنین از ابتدای ماه جاری تا کنون 11میلیون و36هزار لیتر گازوئیل یورو4نیز توزیع شده است. وی با اشاره به این که بنزین و گازوئیل یورو 4 برای کاهش آلودگی هوا در نظر گرفته شده و دراستان تنها در شهر مشهد توزیع میشود میگوید: روزانه 2میلیون و 400تا 500هزار لیتر بنزین در مشهد توزیع میشود که از این میزان در دی ماه روزانه یک میلیون و 349هزارلیتر بنزین یورو 4 و دربهمن ماه روزانه یک میلیون و 684هزار لیتر بنزین یورو 4 بوده است یعنی 67درصد بنزین مصرفی خودروها یورو4بوده است. قرائی تصریح میکند: شرایط توزیع بنزین و گازوئیل یورو4از ابتدا بسیار بهتر شده و بر روی کاهش آلودگی هوا نیز تاثیر خواهد داشت اما دلیل آلودگی هوا تنها سوخت خودروها نیست بلکه باید در کنار سوخت استاندارد، خود خودروها نیز فرسوده نبوده و استاندارد باشد. وی در خصوص سوخت ناوگان سازمان اتوبوسرانی مشهد میافزاید: سوخت مصرفی تمام اتوبوسهای ناوگان اتوبوسرانی از گازوئیل یورو 4تامین میشود و اگر آلودگی از سوی اتوبوسها ایجاد میشود به مسائل فنی ارتباط دارد نه سوخت.
معاینه فنی خودروها باید استاندارد انجام شود
"حمید رضا گرایلی" رئیس پلیس راهور خراسان رضوی نیز در خصوص راهکارهای کاهش آلودگی هوا اظهار میکند: آلودگی هوای مشهد بیشتر در نیمه دوم سال و بر اساس نظر کارشناسان بیشتر از سوی خودروها ایجاد میشود.
وی اضافه میکند: هر روز بر تعداد خودروهای شخصی افزوده میشودکه 70تا80درصد این خودروها تک سرنشین هستند و باتردد درشهر بر آلودگی هوا میافزایند به همین دلیل باید برای استفاده شهروندان از سیستم حمل و نقل عمومی فرهنگ سازی انجام شود و شهروندان نیز برای حفظ سلامتی خودشان هم که شده از حمل و نقل عمومی استفاده کنند. وی میگوید: مسئولان باید به گسترش سیستم حمل و نقل عمومی از جمله قطار شهری و اتوبوس توجه بیشتری کرده و به گونهای عمل کنند که استفاده از حمل و نقل عمومی از نظر اقتصادی و زمان نسبت به استفاده از خودروی شخصی به صرفه باشد تا به استفاده از حمل و نقل عمومی تشویق شوند. وی با بیان این که برای کاهش آلودگی هوا خودروها باید فرسوده نبوده وسوخت هم استاندارد باشد تصریح میکند: متاسفانه گاهی خودرو فرسوده و سوخت استاندارد است و برخی اوقات برعکس سوخت استاندارد نبوده ولی خودرو استاندارد است در حالی که باید هردو باهم استاندارد باشند. گرایلی میگوید: بحث بعدی در کاهش آلودگی هوا انجام معاینه فنی خودروهاست البته معاینه فنی نیز باید در مراکز معتبر و استاندارد انجام شود نه فقط تنها برگه انجام معاینه فنی را داشته باشد زیرا خودروهایی هستند که دود میکنند اما وقتی متوقف شان میکنیم میبینیم برگه معاینه فنی دارند. وی به برخورد با خودروهای دود زا اشاره کرده و میافزاید: در این زمینه 3هزارو500خودرو جریمه و به هزارو927خودرو نیز پلاک تعمیری داده شده است.