printlogo


یادداشت
بایدها و نبایدهای توسعه دانش‌محوری با هدف توسعه  کسب و کار پایدار
داوود تفضلی معاون پارک علم و فناوری خراسان رضوی

توسعه پایدار یکی از دغدغه‌های جدی در جامعه جهانی ا‌ست و به باور صاحب نظران ، نوآوری محرک اصلی برای تحقق این مفهوم است. نوآوری باعث افزایش بهره وری و رضایتمندی و توامان کاهش هدررفت منابع و اثرات زیست محیطی می شود، بنابراین ایجاد بستری برای توسعه نوآوری ضروری است. از طرفی با عنایت به میزان انبوه فارغ التحصیلان دانشگاهی متقاضی کار، رشد علمی کشور در سال های اخیر ، لزوم بهره برداری از دستاوردهای تحقیقاتی و همچنین فرصت های جدید برای ایجاد کسب و کار، توجه به توسعه کارآفرینی مبتنی بر دانش بیش از پیش ملموس و محسوس است. حمایت از دانش آموختگان، کارآفرینان و متخصصان برای تامین منابع، تسهیل فرایندها و ارائه خدمات توسط پارک‌های علم و فناوری و توسعه کارآفرینی و تبدیل دانش به ثروت امکان پذیر است. ذکر این نکته ضروری است که در این بستر، کارآفرین تنها فرصت شغلی ایجاد نمی کند؛ بلکه تفکر، تحرک و فرهنگ خلاقیت و نوآوری را به وجود می آورد و باعث تغییر محیط کسب و کار خواهد شد. برای پایداری کسب و کار و امکان رقابت در بازار پیچیده فعلی، باید توجه ویژه ای به نوآوری صورت گیرد.
خوشبختانه در شرایط فعلی بیش از 40 پارک علم و فناوری و در حدود 200 مرکز رشد در سرتاسر کشور فعال هستند که هرچند گردش مالی ایجاد شده در شرکت های فناور و دانش‌بنیان مستقر در آن ها، نسبت به اقتصاد کشور قابل توجه نیست؛ ولی با درنظر گرفتن نقش پارک ها در ایجاد کارآفرینی و اشتغال مبتنی بر دانش، می توان نسبت به اثرات بلندمدت فعالیت آن ها امیدوار بود.
از سویی، هزینه تمام شده ایجاد کسب و کار پایدار نسبت به متوسط سرمایه مورد نیاز در دیگر بخش ها بسیار پایین است که نشان می دهد در صورت حمایت های موثرتر، نقش پررنگ تری در توسعه اقتصاد دانش بنیان خواهند داشت. خدمات پارک ها و مراکز رشد در حوزه های مالی و تسهیلاتی، استقرار، آموزش، مشاوره، جذب سرمایه، بازاریابی، شبکه سازی و هم افزایی توان شرکت ها (از طریق حضور در محیط فعال و شبکه های ایجاد شده) و برقراری ارتباط پایدار با صنعت و بازار تعریف می شود. از مزایای حضور شرکت ها در پارک ها استفاده از برخی مزایای قانونی از جمله معافیت مالیاتی در محصولات فناورانه و هزینه های پایین ارائه خدمات در پارک هاست.
پارک علم وفناوری خراسان تا کنون از بیش از 700 طرح فناورانه حمایت کرده است. هم اکنون بیش از 300 شرکت در حوزه های مختلف در این پارک عضویت دارند.  هشت مرکز رشد شامل مراکز رشد جامع، فناوری اطلاعات و ارتباطات، انرژی، کشاورزی و فناوری های فرهنگی و زیارت در مشهد و سه مرکز رشد در شهرستان های نیشابور، گناباد و تربت حیدریه برای پذیرش طرح های فناورانه و ارائه خدمات به شرکت ها مشغول به فعالیتند. فاصله نسبتا زیاد پارک خراسان از مراکز دانشگاهی و مرکز شهر یکی از مشکلات عمده، به ویژه برای شرکت های حوزه فناوری های نرم و ITC است که در صورت مشارکت دیگر سازمان ها در خصوص تامین فضای استقرار آن‌ها، بخشی از مشکلات مرتفع خواهد شد .
نباید فراموش کنیم که، در اکوسیستم نوآوری هر یک از سازمان های دولتی از طریق سیاست گذاری و حمایت از تحقیق و توسعه تاثیرگذار هستند. هر کدام از نهادها به عنوان بخشی از این اکوسیستم نوآوری با هم در ارتباطند. تراکم جغرافیایی کارآفرینان، سرمایه گذاران و استعدادها در شکل گیری اکوسیستم نوآوری موثر است. پارک های علم و فناوری به عنوان یک اکوسیستم کوچک، الگویی برای توسعه پایدار در شهرها به شمار می آیند. آن‌ها جریان دانش و فناوری را میان دانشگاه ها، موسسه های تحقیق و توسعه، شرکت های خصوصی و بازار به حرکت انداخته و مدیریت می کنند و ارتقای شرکت های متکی بر نوآوری را از طریق مراکز رشد تسهیل می کنند. پُر کردن فاصله بین بخش های آموزش و تحقیقات با تولید، خدمات و بازار از رسالت های پارک های علم و فناوری است. شرکت های کوچک و متوسط نتایج تحقیقات و دانش را به محصول و خدمات قابل ارائه به بازار تبدیل می کنند. دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و پارک های علم و فناوری انواع مختلفی از زیرساخت ها را برای آموزش، پژوهش، تولید دانش، حمایت از تجاری سازی و ... مهیا می سازند.
در مجموع باید اعلام کرد که توسعه و افزایش شانس پیشرفت و بقای شرکت ها، از طریق مراکز رشد و پارک ها صورت می پذیرد. مراکز رشد مشوق شکل گیری و تجاری سازی ایده های خلاق و نوآور و ابزاری مناسب برای جذب کارآفرینان هستند.
تفکر دولتی حاکم بر سازمان هایی که طبق استانداردهای جهانی باید بسیار چابک و حرفه ای باشند و محدودیت بودجه با توجه به شرایط اقتصادی حاکم، مانع از دستیابی به تمامی اهداف مدنظر پارک های علم وفناوری می شود . از طرفی برخی قوانین و مقررات مانع استقلال مالی، جذب سرمایه، افزایش درآمد و... این مسیر را کندتر می کند. هر چند با توجه به این محدودیت ها، شکل گیری شتاب دهنده ها و پارک ها و مراکز رشد خصوصی به عنوان دیگر محرک های حوزه فناوری و نوآوری می تواند کمک شایانی به تکمیل زنجیره اقتصاد دانش بنیان کند ولی اگر از طرفی پارک ها و مراکز رشد دولتی تدبیری برای پویایی بیشتر نداشته باشند، در بلند مدت جذابیت را برای  استقرار و عضویت نوآوران و شرکت های نوپا از دست می دهند.