مسعود حمیدی- وقتی دهم بهمن‌ 1389 هیئت دولت «کارگروه ملی زیارت» را به استناد اصول یک‌صد و بیست و هفتم و یک‌صد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب و ذیل آن طرح‌های مشخص و به وزارتخانه‌ها ابلاغ کرد که ذیل آن توسعه زیرساخت‌های ارتباطی مشهد الرضا مانند توسعه فرودگاه، آزادراه، برقی سازی خط آهن مشهد تهران، BRT و امثال آن دارای بودجه‌ای مشخص شد، انتظار می‌رفت بعد از گذشت 10 سال کلان‌شهر مشهد که سالانه میزبان 40 میلیون زائر به‌خصوص در مناسبت‌های خاص مانند دهه آخر صفر و تعطیلات نوروز است کمبودی به لحاظ زیرساختی نداشته باشد، اما 15 سال گذشت، نه فرودگاه توسعه پیدا کرد، نه خط آهن برقی شد، نه آزادراه حرم تا حرم به مشهد رسید، نه خبری از BRT شد و امروز وضعیت بدتر هم شده! تعداد زائران محب اهل‌بیت دو برابر شده‌اند و زیرساخت‌های مشهد مستهلک‌تر. با روی کار آمدن دولت یازدهم اعتبارات بودجه زیارت طبق روال پیش نرفت، سال‌به‌سال آب رفت تا این که در سال 95 ردیف بودجه زیارت از قانون بودجه حذف شد و در سال‌های بعد کارگروه بدون بودجه بود. نهایتاً سال 98 کارگروه ملی زیارت به‌کلی تعطیل و توسعه زیرساخت مشهد الرضا به فراموشی سپرده شد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم توجه به مقوله زیارت بازهم در اولویت کاری دولت قرار گرفت و بعد از دو سال وقفه  در دی‌ 1400 کارگروه ملی زیارت در حرم مطهر رضوی تشکیل جلسه داد و 12 مصوبه را برای تسهیل زیارت گزارند کارگروه ملی زیارت به شورای ملی زیارت ارتقا پیدا کرد و بنا شد این شورای از شورای ملی به شورای عالی تغییر نام پیدا کند که هنوز به سرانجام نرسیده! همان‌طور که مصوبات 1400 رئیس‌جمهور و شورای ملی زیارت هنوز عایدی برای مشهد الرضا نداشته‌اند و تنها یک نام پررنگ و لعاب و شورای ملی را یدک می‌کشد، ما وقتی به نحوه اختصاص و تخصیص اعتبارات عمرانی و زیرساختی مشهد در بودجه‌های 1401 و 1401 می‌کنیم، می‌بینیم که تغییری در رویه سال‌های گذشته رخ نداده و این شورا تنها جلساتی تشکیل داده و اما اعتباری از آن خارج نشده یا اگر هم بوده در مقایسه به خدماتی که مجاوران حریم حرم رضوی خاک‌پای محبان امام هشتم(ع) می‌کنند چه به لحاظ زیرساخت‌های خدماتی و بهداشتی تا ترافیکی و آلودگی و امثال آن بسیار ناچیز است.

 

اگر تمام اعتبار زیارت به مشهد داده شود، سهم هر زائر 8 هزار تومان می‌شود

رئیس‌جمهور از ابتدای تشکیل ملی زیارت مصمم بودن خود را برای جبران عقب‌ماندگی‌ها برای خدمت‌رسانی به زائران علی بن موسی‌الرضا(ع) که خود او مدت‌زمانی خادم و تولیت آستان قدس رضوی‌اش را بر عهده داشت، نشان داد. به ‌هرحال وقتی شورای ملی در یک حوزه به میان می‌آید یعنی تصمیمات و اعتبارات در ملی است و هدف آن هم ملی است. وقتی معاون اول رئیس‌جمهور در صدر این شورای ملی به جانشینی رئیس دولت می‌نشیند و می‌گوید مشهد در دهه آخر صفر میزبان سوگواران اربعین است و باید حمایت ملی شود و دستورها و مصوبات چندگانه صادر می‌شود، انتظار می‌رود به نسبت حجم اعتبارات هم ملی باشد. اما وقتی لایحه بودجه 1403 به مجلس ارائه می‌شود کل اعتبارات برای توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی آن هم برای سه کلان‌شهر زیارتی مشهد، قم  و شیراز به‌علاوه شهرری، 350 میلیارد تومان است. تصور کنید برای 4 شهر زیارتی و برای کلان‌شهر مشهد که سالانه بیش از 40 میلیون زائر را خدمت‌رسانی می‌کند تنها 350 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته‌شده است. حال تصور کنیم دولت تمام این اعتبارات را به مشهد اختصاص دهد که البته غیرممکن است اما برفرض این که 350 میلیارد به مشهد داده شود با احتساب 40 میلیون زائر در سال سهم هر زائر برای زیارت مضجع شریف امام هشتم(ع) حدود 8750 تومان می‌شود که با این اعتبار تأمین یک بطری آب‌معدنی هم سخت خواهد بود. حال تصور کنید باید اسکان، خدمات شهری، بهداشت و درمان و دیگر خدمات را مشهدی‌ها با 8750 تومان برای هر زائر تأمین کنند؛ طبیعی است که باید هرسال زیرساخت‌های مشهد مستهلک‌تر و خدمت‌رسانی به مجاوران دشوارتر   و باید از جیب هزینه شود.

 

چرا سهم زائران امام رضا(ع) از اعتبارات اربعین صفر است؟

دهه آخر صفر از روز بیستم تا پایان ماه صفر است. اربعینِ شهدای کربلا، سالروز وفات پیامبر اسلام(ص)، شهادت امام حسن(ع) و امام رضا(ع) در این دهه واقع‌شده است. این دهه یکی از مهم‌ترین و پرترافیک‌ترین ایام مناسبتی مشهد است که در این محبان اهل بین بعد از عزیمت به کربلا برای حضور در سوگواری اربعین حسینی در مسیر بازگشت به مشهد الرضا و برای عزاداری رحلت پیامبر(ص)، امام حسن(ع) و امام رضا(ع) در جوار حرم ملکوتی علی ابن موسی‌الرضا(ع) حضور پیدا می‌کنند. در بازه زمانی 3 روز انتهای دهه آخر صفر مشهد به‌طور کامل قفل می‌شود و خدمات‌رسانی به زائران و مجاوران دشوار، راه‌های ارتباطی به‌خصوص ورودی‌های مشهد شانه زیر پای زائران پیاده و کسانی که از اقصی نقاط کشور و جهان تشیع به مشهد مشرف می‌شوند خم می‌کنند. طبق آخرین آمارها در سه روز آخر ماه مبارک صفر سال گذشته بیش از 5 میلیون زائر به مشهد وارد شدند. یعنی مشهد با تمام کمبودها و کسری‌های زیرساختی چه در حوزه خدمات و بهداشتی و جاده‌ای باید منابع خود را با 5 میلیون زائر شریک شوند در عوض سهم این زائران از بودجه اربعین صفر است.

 

سهم 5 میلیون زائر آخر صفر مشهد داده شود

 درحالی‌که دولت در لایحه بودجه 1403 برای توسعه زیرساخت‌های استان‌های غربی برای خدمت‌رسانی به مراسم اربعین 380 میلیارد تومان در نظر گرفته که سال گذشته این اعتبار 400 میلیارد تومان بوده است. حال سؤال این جاست مگر برای مراسم اربعین حسینی موکب داران حریم رضوی و کلان‌شهر برای خدمت‌رسانی به استان‌های غربی نمی‌روند؟ مگر بخشی از بودجه شهرداری مشهد صرف خدمت‌رسانی به مراسم اربعین حسینی در استان‌های غربی نمی‌شود؟ البته که دیگر استان‌ها هم برای خدمت‌رسانی به عاشقان اهل‌ بیت هزینه می‌کنند و موکب‌داری می‌کنند و شاید کمترین هزینه را خود استان‌های غربی متحمل می‌شوند. اما این گفتار به معنی آن نیست که این استان‌ها نباید از اعتبار محروم شوند بلکه مطالبه به‌حق زائران و مجاوران علی بن موسی‌الرضا(ع) این است که بخشی از منابع و اعتبارات توسعه زیرساخت استان‌های خدمت رسان به مراسم اربعین به مشهد الرضا تخصیص پیدا کند زیرا در دهه آخر صفر حداقل 5 میلیون زائر برای مراسم سوگواری رحلت پیامبر(ص) و امام حسن(ع) و علی بن موسی‌الرضا(ع) به مشهد مشرف می‌شوند و تمام زیرساخت‌های فرسوده مشهد صرف خدمت‌رسانی به این عاشقان می‌شود.

البته دولت در لایحه بودجه سال جاری 504 میلیارد تومان برای تامین زیرساخت ها و هزینه پشتیبانی از سفرهای زیارتی اربعین در نظر گرفته است که این منابع بدون شک صرف خدمات در تمام استان های کشور و حتی در عتبات خواهد شد و سهم مشهد از این منابع بسیار ناچیز خواهد شد.

 

اعتبارات ملی را مکمل نگاه ملی کنیم

بودن شک وقتی شورای ملی در یک حوزه ایجاد می‌شود و نظر و دولت بر شورای عالی در آن حوزه است یعنی تصمیمات باید متناسب و در سطح ملی اتخاذ شود. یعنی اگر بناست برای خدمات رسان به زائران و زیارت آسان و ارزان عملیاتی شود لازم است اعتبارات زیرساختی برای این بخش‌ها هم در سطح ملی در نظر گرفته شود اما متأسفانه وقتی اعتبارات زیرساختی زیارت محور مانند اعتبارات پروژه حرم تا حرم، آزادراه مشهد چناران، بهداشت و درمان و آب و خدمات در لایحه بودجه 1403 نگاه را ارزیابی می‌کنیم، خروجی‌اش نگاه محلی به توسعه زیرساخت‌های زیارت محور برای مشهد الرضا و 40 میلیون زائر امام هشتم(ع) است. لازم است دولت با تجدیدنظر جدی در نحوه تخصیص اعتبارات زیرساختی برای کلان‌شهر مشهد، نگاه ملی را در شورای عالی و ملی زیارت را با تخصیص اعتبارات ملی تکمیل کند.