در گفت وگو با تعدادی از خانواده های عشایر کلات و مسئولان مطرح شد
تعداد بازدید : 23
عشایر کلات پنجه در پنجه مشکلات
نویسنده : بهبودی
عشایر به عنوان یکی از زحمتکش ترین قشرهای جامعه نقش قابل توجهی در توسعه دامپروری و تولید گوشت قرمز دارند. بخشی از عشایر شهرستان کلات به دلیل مشکلاتی در گذشته از کد عشایری برخوردار نشدند و از مزایا و کمک هایی که به این قشر زحمتکش شده است محروم مانده اند. در این گزارش در گفت وگو با خانواده های عشایری کلات و مسئولان به مشکلات این قشر زحمتکش می پردازیم.
به گزارش خراسان رضوی ، اردیبهشت جای جای کوه ها و تپه های شهرستان کلات تبدیل به منظره ای زیبا و بی بدیل می شود فقط کافی است یک سفر به کلات بروید تا مخمل سبز بهار و عطر علفزار از یک سو و طعم و بوی فطیر مسکه و قورمه و لبنیات عشایری از سویی دیگر خاطرهای برایتان بسازد که هر وقت به یادش می افتید لبخند بر لبانتان بنشیند.
سال هاست که منطقه کلات به داشتن محصولات مرغوبی نظیر گردو ، برنج ، روغن زرد عشایری ، کره ، پنیر و لبنیات شهرت یافته است.
کلات تنها شهرستانی است که ۸۰ درصد از جمعیت ۴۰ هزار نفری آن را دامداران تشکیل می دهند اما به جز ۷۵ خانوار از عشایر، بقیه آن ها کد عشایری ندارند.
هیچ خدماتی دریافت نمی کنیم
"حاج پولاد قره خانی" بزرگ طایفه قره خان دربند است که همه عمر ۸۳ ساله خود را صرف دامداری کرده و به پسرانش نیز آموخته است و از همین راه کسب روزی حلال می کند.
او می گوید: کردهای منطقه دربند کلات، حدود ۲۰۰ خانوار هستند که عشیره شان به ایلات زعفرانلو، صوفیانلو، براوانلو و قراخانلو بر می گردد. ریش سفید دانای عشایر تشریح میکند که هر سال از اواخر شهریور و مهر به منطقه مرزی معروف به چلاق که خوش آب و علف است کوچ و تا اردیبهشت سال بعد در همان جا اتراق میکنند و مجدد آخر خرداد به اطراف کوه های قره سو که منطقه ای معروف به امبیزک یا دمانه(دامنه) و سر سبز است نقل مکان می کنند. طایفه وی ۲۰ خانوار از آن ۲۰۰ خانوار را شامل می شوند. حاج پولاد با بیان این که ۲۰۰ خانوار دربندی حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار دام سبک شهرستان را پرورش میدهند، می افزاید: به این دلیل که تحت پوشش اداره عشایری نیستیم، هیچ گونه خدماتی چه از نظر دام پزشکی و چه تامین علوفه دامی و آب آشامیدنی و امکانات اولیه زندگی را دریافت نمیکنیم.
"حاج حسن پروانه "نیز که از دامداران بزرگ کلات است، میگوید: طایفه ما از صوفیانلوها هستند که فصل سرد را در قشلاق به سر میبرند و تابستان به محله های دامداری قره سو، بیسمات، امبیزک و دمانه کوچ می کنند و در بعضی از سال ها که خشکسالی می شود به اطراف کوه های سرخس و هزار مسجد که علف بهتری دارد نقل مکان می کنند. او توضیح می دهد :عشایر کلاتی معمولاً هشت ماه از سال را در رفت و آمد و کوچ هستند و فقط دو تا سه ماه را که زایش و جمعآوری لبنیات در کار نیست برای جمع آوری آذوقه و مایحتاح بقیه سال در کلات می گذرانند که البته همین سه ماه را نیز دام هایشان توسط چوپان ها مدام در حال کوچ و بیابان گردی هستند.
معضل ترک تحصیل
حاج حسن بیشترین مشکل عشایر را تحصیلات فرزندان آن ها به خصوص در مقطع ابتدایی، آذوقه دام، آب شرب، سهمیه آرد و نفت و جاده مواصلاتی میداند و تشریح میکند که چون هشت ماه از سال را در بیرون شهرستان و در دامن طبیعت به سر میبریم، ۹۹ درصد از دخترانمان به اجبار از تحصیل محروم میشوند و تقریبا ۷۵درصد پسرها نیز اگر قوم و خویش یا آشنایی در شهر نداشته باشند که پیش آن ها بمانند مجبورند ترک تحصیل کنند.
عشایر کلات متولی ندارند
"مهدی ناصری" فرماندار شهرستان کلات با بیان این که عشایر کلات متولی ندارند و از نداشتن کد عشایری رنج می برند،خاطر نشان می کند: زندگی مردم شهرستان کلات بر مبنای دامداری گذاشته شده یعنی عمده معیشت اقتصادی مردم این شهرستان بر پایه دامداری است و یکی از وجه تمایزات ما نسبت به دیگر شهرستان های استان همین معیشت ماست. وی با تاکید بر این که ۸۰ درصد مردم ما دامدار هستند، میگوید دامداران ما زمان های گذشته کوچ می کردند و این موضوع جدیدی نیست. وی می افزاید: متاسفانه به دلیل غفلتی که در گذشته در وقت مقرر آمارگیری صورت گرفته آماری از این عشایر به ثبت نرسیده و این موضوع امروز باعث تضییع حقوق عشایر کلاتی شده است. ناصری ادامه می دهد:هم اکنون در شهرستان ۶۰ محله دامداری داریم که این ها هیچ گونه متولی ندارند و تلاش ما این است که تکلیف این دامداریها مشخص شود، یعنی آن هایی که سه ویژگی کوچنشینی، طایفه و گذران معیشت بر اساس دام را دارند؛ عشایر شناخته شوند و دامدارانی که یکی از این شروط را ندارند روستایی شناخته شوند و متولی داشته باشند تا بتوانند خدمات روستایی را دریافت کنند.
۵ درصد از گوشت استان را تامین می کنیم
"وحید عطار"، رئیس جهاد کشاورزی شهرستان کلات با بیان این که هم اکنون 5 درصد گوشت استان را تامین میکنیم و در این زمینه دارای رتبه هستیم و حرفی برای گفتن داریم ،تصریح می کند: نه تنها امرار معاش مردم شهرستان کلات بر پایه دام است که حتی کشاورزی که در شهرستان انجام میشود از الگوی کشت گرفته تا برداشت محصول، برای تغذیه دام و استفاده در صنعت دامداری بوده است. وی با بیان این که کلات دارای توپوگرافی و اقلیم خاص و کم نظیری است ،میافزاید: ما در طول سال به دلیل اختلاف ارتفاع از ۴۵۰ متر تا ۳۱۰۰ متر از سطح دریا، در مناطق مختلف شهرستان هم منطقه ییلاقی داریم و هم آب و هوای قشلاقی. در نتیجه دامداران و عشایر ما مجبور نیستند برای کوچ همچون عشایر دیگر، مسیرهای چند صد کیلومتری و چند هزار کیلومتری را طی کنند و در همین شهرستان به ییلاق و قشلاق میپردازند. عطار تاکید میکند: از طرفی با این که شهرستان از آب فراوان برخوردار است اما به دلیل کمبود زمین های مسطح در این جا کشاورزی فقط به صورت دیم و محدود انجام میشود که جواب گوی تغذیه دام در طول سال نیست به همین دلیل روستاییان ما این ییلاق و قشلاق را برای تامین علوفه دام در تمام روستاها انجام میدهند.
رئیس جهاد کشاورزی کلات میگوید:به دلیل این که هیچ امکاناتی برای این دامدارها مهیا نبوده است به اجبار در روستاها ساکن شده اند، همانند روستای چنار که ۱۷ محله دامداری دارد اما مردم این روستا به اجبار برای استفاده از مراتع، دامشان در بیرون از روستا و در حال کوچ است و خودشان به دلیل نبود امکانات اولیه در محله ها، ساکن روستا هستند اما برای تهیه مایحتاج خود و دام هایشان دایم در حال رفت و آمد هستند. وی تاکید می کند: صرف نظر از هزینه و مشقت موجود، خطراتی که این دامداران و خانواده هایشان را در این رفت و آمدها تهدید میکند قابل توجه است و امیدواریم این عشایر زحمتکش در جامعه عشایری قرار بگیرند تا بتوانند حداقل از خدماتی که در این حوزه وجود دارد استفاده کنند.
برای احقاق حق عشایر کلاتی تلاش می کنیم
حجتالاسلام نصرا... پژمانفر نماینده مردم کلات و مشهد در مجلس، در پاسخ به این سوال که تاکنون چه اقداماتی برای تحت پوشش سازمان عشایری قرار گرفتن دامداران کلات انجام شده است و چرا سازمان آمار برای ثبت این آمار مقاومت می کند، می گوید: متاسفانه کل جمعیت عشایری که در سال های گذشته از کلات ثبت شده بود ۷۵ خانوار بیشتر نبود و منطقه کلات که تقریباً عمده مناطق آن عشایرنشین اند؛ یعنی در واقع در حال کوچ هستند و ییلاق قشلاق می کنند و از همین راه زندگی خود را می گذرانند ، به دلیل کوتاهی های صورت گرفته تحت پوشش قرار نگرفتهاند. رئیس کمیسیون اصل ۹۰ در ادامه می افزاید:من چند سالی است که پیگیری های متعددی انجام داده و با استفاده از ظرفیت کمیسیون اصل ۹۰ موضوع را به صورت ویژه تری بررسی کردهام تا این به عنوان یک تخلف که باعث تضییع حقوق کسانی که از عشایر هستند اما در آمار عشایری قرار نگرفته اند، قرار بگیرد.
نماینده مردم کلات خاطر نشان می کند:جلسات متعددی با حضور رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ، رئیس عشایر استان و فرماندار کلات در سازمان آمار داشتیم که قرار شد این موضوع پیگیری شود و در اقدام اولیه ۷۵۰ خانوار با آن ۷۵ خانوار با عنوان عشایر قرار گرفته اند.
عضو کنفدراسیون عشایر کشور تصریح می کند:خدا را شکر تا به امروز بیش از دو هزار خانوار عشایر در مسیر ثبت قرار گرفته اند که جمعیت عشایر کلات را به دو هزار و ۷۰۰ خانوار خواهد رساند و طبیعتاً تحول بزرگی در زندگی این دامداران در فعالیتهای مختلفی که در حوزه دام سبک و ... دارند صورت خواهد گرفت.
رئیس کمیسیون اصل ۹۰ کشور با این توضیح که سابق بر این چون هیچ امتیازی به عشایر داده نمیشد، دامداران رغبتی برای تحت پوشش قرار گرفتن در این سازمان نداشتند، می گوید: قبلا در قانون برنامه پنجم یک جا عنوان عشایر وجود داشت اما در قانون برنامه ششم ما ۱۷ جا برای عشایر حکم گرفتیم و عنوان عشایر را ذکر کردیم که این باعث شد هم درخصوص تسهیلاتی که به عشایر داده می شود و هم امتیازات ویژه ای که خدمات بیشتری را به عشایر نسبت به ساکنان روستا می دهند ؛ ارزش افزوده داشته باشیم و در واقع همین موضوع دلیل مقاومت سازمان آمار برای ثبت آمار جدید عشایر است چرا که تاکید بر این است که این خدمات مجوز ورود افراد غیر عشایر به این سازمان نشود و خدمات محدود سازمان عشایر برای این قشر زحمتکش حفظ شود. وی تصریح می کند:ما هم به این موضوع معتقد هستیم و در سازمان آمار هم اعلام کردیم که راضی نیستیم حتی یک نفر که جزو عشایر نیست در این آمار قرار بگیرد همچنان که راضی نیستیم عشایر ما حتی یک نفر بیرون از این دایره قرار بگیرند.
نماینده مردم کلات در مجلس می افزاید:ما حتماً برنامههای زیادی را در خصوص فعالیت های عشایر داریم و من امید دارم و تلاشم به این سمت است که روزی تاخیر در رسیدن به خدمات عشایر کلات جبران شود. وی ادامه می دهد: از صنایع دستی عشایر حمایت خواهیم کرد و درخصوص دام های سبک و محصولاتشان، زمین های شیبداری که میتواند در اختیار عشایر قرار بگیرد تا آن ها بتوانند علاوه بر دامداری، در زمینه داروهای گیاهی و مشابه آن نیز فعالیت داشته باشند تمام تلاش خود را خواهیم کرد تا فرزندان عشایر در عین داشتن تحصیلات در مقاطع بالا اعم از کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در همین خانواده عشایر بمانند و افتخار کنند به این که خودشان و فرزندانشان راه آبا و اجدادشان را ادامه می دهند.
نماینده مردم کلات در مجلس خاطر نشان می کند: کلات، شهرستان مرزی با وسعت سه هزار و 500 و ۱۸ هزار کیلومتر مربع است که دسترسی به تمام نقاط آن با توجه به ارتفاعات و شکل جغرافیایی اش برای نیروهای نظامی و امنیتی مهیا نیست پس با وجود این عشایر غیور و دامدارهای ما هستند که در تمام سطح منطقه و گذرگاه های غیر قابل دسترس و غیر قابل تردد پخش شده اند و دلیل پایدار ماندن امنیت در اقصی نقاط این منطقه مرزی هستند و این میتواند مهم ترین دلیل ارج نهادن و حفظ جمعیت عشایری مان بوده و باشد.