ذرهبیـــن «سرزده» بر 2 مرکز نگهداری سالخوردگان مشهد
تعداد بازدید : 56
سیمای خسته خانههای سالمندان
گزارش: محمدبهبودینیا
چه بخواهیم و چه نخواهیم، عدهای هستند که بنابر یکسری دلایل، مادر و پدر سالمند خود را به خانههای سالمندان میسپارند. «سرزده» امروز، بازدید بدون خبر قبلی از دو خانه سالمندان، یکی در نقطه برخوردار شهر و دیگری در نقطه کمبرخوردار، بههمراه معاون امور توان بخشی اداره کل بهزیستی استان برای رصد شرایــط این دو خانه که میتواند مشتی از خروارِ خانههای سالمندان شهر باشد، است. با ما همراه باشید.
چند نکته کلیــدی درباره خانههای سالمندان خراسانرضوی
41 مرکز شبانهروزی نگهداری سالمندان در استان وجود دارد که 21 مرکز آن، در مشهد واقــع شده است.
1453 سالمند در مراکز شبانهروزی استان نگهداری میشوند که از این تعداد، 616 سالمند در مراکز مشهد ساکن هستند.
تعداد مراکز نگهداری پارهوقت سالمندان در استان، چهار مرکز است که از 159 سالمند به صورت پاره وقت نگهداری میکنند.
تعرفه هزینه ماهانه تعیین شده توسط هیئتدولت که مورد تایید بهزیستی است، برای نگهداری هر سالمند در مراکز درجه1، یکمیلیون و 260 هزار تومان و در مراکز درجه2، یک میلیون و 160 هزار تومان.
مراکز درجه1، شامل اتاقهایی با تختهای محدود و خدماتی مثل خدمات پزشکی، روان شناسی، مراقبتی، بهداشتی و تفریحی است. مراکز درجه2، شامل اتاقهای 6تخته با خدمات معمولی است. هرچه تعداد تختهای اتاقها کمتر شود و خدمات افزایش یابد، هزینه ماهانه بیشتر میشود.
کفِ هزینه ماهانه مراکز نگهداری سالمند در مشهد یکمیلیون و 160 هزار تومان و سقفِ هزینه ماهانه، یک میلیون و 800 هزار تومان است. منتها در برخی مراکز که سوئیتهای خصوصی و خدمات ویژهای توسط خانواده درخواست میشود، مبالغ بالاتری تا چهار میلیون تومان هم، دریافت میشود.
همه مراکز نگهداریِ سالمندان، توسط بهزیستی موظف به ارائه خدمات به تعداد مشخصی سالمندِ مجهولالهویه به شکل رایگان هستند. کمکهزینه پرداختی بهزیستی به مراکز سالمندان برای هر سالمند مجهول الهویه، در مراکز درجه1، 924 هزار تومان و در مراکز درجه2، 855 هزار تومان است.
کمک هزینه پرداختی بهزیستی برای نگهداری سالمندانِ خانوادههای دارای شرایط خاص (واجد شرایط دریافت یارانه، نداشتن خانواده موثر، تحت پوشش سازمانهای حمایتی) در مراکز درجه1، 770 هزارتومان و در مراکز درجه2، 700 هزارتومان است و بقیه هزینه ماهانه تا قیمت تعیین شده را خانواده باید پرداخت کند.
تعداد شکایاتی که از خانههای سالمندان، توسط خانوادهها در سامانه بهزیستی ثبت شده، در شش ماه اول سال98
15 مورد بوده است. شایعترین شکایات هم مربوط به افزایش هزینه ها، بهواسطه افزایش هزینه پوشک و داروی مصرفی سالمندان است که نتیجه تورمهای اخیر است.
ادارهکل بهزیستی استان، 42 بازرس و کارشناس ناظر برای نظارت بر عملکرد خانههای سالمندان دارد که در شش ماه اول سال 98
110 بازرسی انجام دادهاند که برخی به تذکر و برخورد منجر شده است.
خانه سالمندان، بدون رمپ و آسانسور و تهویــه مناسب!
اولین مرکزی که به همراه «مسعود فیروزی» معاون امور توان بخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی به آن سر میزنیم، یک ساختمان دوطبقه با مساحتِ بالا، در یک نقطه برخوردار شهر است. هرچند به دنبال گپ و گفت با خانوادههای سالمندانِ حاضر در این مرکز هستیم تا گلایههای احتمالی شان را بشنویم؛ اما با چند سالمندی که در یکی از طبقات هستند، همکلام میشویم. یکی از سالمندان که روی ویلچر نشسته و از نظر تکلم و هوشیاری، وضعیت بهتری دارد میگوید: «در این طبقه نور آفتاب از چند پنجره که همسطح حیاط است، به داخل میتابد و فضای مناسبی برای نشستن و راه رفتن وجود دارد اما حیف که هیچ رمپ و گذرگاهی برای این که بتوانیم خودمان را راحت و بیمشکل به حیاط برسانیم، وجود ندارد. تنها مسیر دسترسی، چند پله است که باید با سختی خودمان را بالا یا پایین بکشیم. ضمن این که کل ساختمان هم آسانسور ندارد و دیگر دوستان برای بالا و پایین رفتن، اذیت میشوند.» جالب این که تنها رمپی که برای رفت و آمد از طبقه بالا هم در نظر گرفته شده، چوبی و سست است و یکی از تختههایش کاملا جدا شده و هر لحظه امکان وقوع حادثهای میرود. رمپی که سالمندان میگویند دوهفته است این شکلی است و فکری برایش نشده است. سالمندِ دیگری، آرام گلایه میکند: «همان طور که خودتــان هم الان متوجه هستید، آشپزخانه مرکز، تهویه مناسبی ندارد و مدام همهجا بوی غذا میپیچد و آزارمان میدهد...»
وقتی دلیل بیتوجهی به استانداردسازی ساختمان را از مسئول مرکز میپرسم، میگوید: «این مرکز دو طبقه دارد و در طبقه پایین مردان و در طبقه بالا، زنان سالخورده نگهداری میشوند و به دلیل این که سالمندان بین طبقات رفت و آمد زیادی ندارند، نیاز به وجود آسانسور احساس نمیشود. زمانی هم که سالمندان بخواهند از فضای حیاط استفاده کنند، پرستاران ما آنها را تا رسیدن به حیاط همراهی میکنند و امکان ایجاد رمپ هم، در این بخش از ساختمان، نیست.» وی درباره ایجاد آشپزخانه به دلیل کمبود فضــا در همان فضایی که سالمندان نگهداری میشوند نیز میگوید: «آشپزخانه ما، سیستم تهویه دارد، منتها به نظر من بوی غذا باعث تحریک سیستم عصبی سالمندان میشود و به همین دلیل رغبتشان به خوردن غذا بیشتر میشود.»
معاون امور توان بخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی درباره استانداردسازی این مراکز، توضیح میدهد: «زمانی که افراد قصد ایجاد مرکز نگهداری از سالمندان را دارند، کارشناسان ما ضمن بررسی موضوع، مدارک مربوط به استحکام بنا و تاییدیه نظام مهندسی را از مسئولان مرکز درخواست میکنند و ساختمان به لحاظ دارا بودنِ تمامی استانداردها بررسی میشود. در عینحال، یک سال است که قوانینی در زمینه مناسبسازی ساختمان مراکز در دستور کار قرار داده ایم و مهم است مراکز، دستورالعمل جدید فعلی را اجرا کنند. درباره این مرکز هم اصلاحات لازم انجام شده و موارد باقی مانده نیز در آینده نزدیک باید انجام شود. ما طی امسال، بهرغم این که تعطیلی یک مرکز چندان آسان نیست، اما چون هیچ تعارفی با متخلفان نداریم، سه مرکز را به دلیل تخلفات اینچنینی تعطیل کردیم.»
به دلیل تورمهای اخیر، کیفیت غذای خانههای سالمندان کاهش یافته؟
خانوادهای که سالمندشان در یکی از خانههای سالمندان مشهد نگهداری میشود، ادعــا میکنند: «به دلیل تورم و گرانیهای اخیر، برخی از مراکز نگهداری سالمندان مشهد، گوشت را از برنامه غذایی شان حذف کرده و کیفیت غذا را تا حدی پایین آوردهاند که سالمندان دیگر تمایلی به خوردن غذا ندارند. ما خواستار بررسی دقیق این مسئله، توسط مسئولان بهزیستی هستیم.»
مسئول مرکزِ برخورداری که در آن هستیم، در پاسخ به این ادعا میگوید: «ما بهرغم تمام مشکلات مالی، تغییری در کیفیت غذایی مان نداشته ایم و خانواده من که کنارم مشغول به کارند، روزانه از همین غذایی میخورند که سالمندان میل میکنند. ضمن این که ما حتی منوی غذایی مان را هم تغییر نداده ایم و طبق روال قبل در حال ارائه خدمات هستیم. طبیعتا در چنین شرایطی، دیگر سود و منفعتی متوجه ما و دیگر خانههای سالمندان نیست اما گاهی سود مالی اولویت اول نیست. ما حاضریم از سود خودمان صرف نظر کنیم اما کیفیت غذا و رضایت سالمندان حفظ شود.»
«مسعود فیروزی» معاون امور توان بخشی اداره کل بهزیستی استان هم در این باره میگوید: «در هر مرکز یک مسئول فنی حضور دارد که روزانه موارد این چنینی را بررسی و رصد و گزارش آن را به ما اعلام میکند. و طبیعتا در صورت وجود هرگونه تخلف، با متخلفان برخورد میشود. منتها تا امروز، خبر و گزارش و گلایهای در این زمینه نداشتیم.»
ساکنان خانههای سالمندان، از خدمات روانشناسی و تفریحی برخوردارند؟
صحبت کردن، وقت گذاشتن و برقراری ارتباط عاطفی با افراد مسن در کنار بهرهمند بودن مداوم از خدمات پزشکی و روان شناسی، خیلی مهم است اما مشغلههای کاری و شخصی، ممکن است باعث شود خیلی هایمان نتوانیم برای سالمند خانواده مان وقت کافی بگذاریم و تنهایی و بی همزبانی و بیماریهای گوناگون، باعث بروز علایم افسردگی در شخص شود. روی همین حساب، به فکر میافتیم فرد سالخورده را به خانههای سالمندان بسپاریــم تا از چنین شرایطی برخوردار شود. اما آیا این اتفاق میافتد؟
مسئول مرکزی که در آن حضور داریــم، میگوید: «ما در این مرکز روان شناس، کاردرمانگر، فیزیوتراپ، پزشک متخصص اعصاب و روان و پزشک متخصص و عمومی داریم که بر سلامت جسمانی و روانی سالمندان ساکن در این جا نظارت دارند. ضمن این که همه مراکز، بسته به میزان امکاناتی که دارند، برنامههای سرگرمی و تفریحی متنوعی به مناسبتهای مختلف برای سالمندان اجرا میکنند که شامل برنامههای مذهبی، زیارت حرم مطهر امام رضا(ع)، طبیعت گردی و گشت و گذار خارج از مرکز است. خیلی وقت ها، دانشجویان و هنرمندان و مدیرکل بهزیستی استان هم در برگزاری این برنامهها حضوری فعال دارند.»
شایعه قرصهای آرامبخش اجباری، واقعیت دارد؟
خانواده دیگری ادعا و گلایه میکنند: «مسئولان مراکز نگهداری سالمندان برای راحتتر بودن خودشان، دایم به سالمندان قرص خواب و آرام بخش به شکل اجباری میدهند تا بخوابند و تجویز این قرصها بدون هیچ نظارتی و بیتوجه به عواقب و تبعاتش انجام میشود. چه کسی پاسخ گوست؟»
فیروزی در این باره میگوید: «ما منکر تخلفات اینچنینی نیستیم و ممکن است تخلفی دور از چشم ما در این مراکز اتفاق بیفتد، اما تاکید میکنم در تمامی خانههای سالمندان، تیم پزشکی حضور دارند و داروهای تجویزی به تایید پزشک میرسد. ضمن این که بعضی خانوادهها در آخرین مراحل بیماری و از کارافتادگی، سالمندان شان را به این مراکز میآورند و باید شرایطشان مدیریت شود. منتها از همه خانوادهها میخواهم در صورت مشاهده شرایط غیرطبیعی در وضعیت جسمی سالمندشان، شکایت شان را با بازرسی بهزیستی مطرح کنند تا به شکل دقیق پیگیری شود.»
اما و اگرهای نگهداری از سالمندان مجهولالهویه
در دومین مقصدمان که یک خانه سالمندان در منطقه کمبرخوردار شهر است، متوجه میشوم تعداد زیادی سالمند مجهولالهویه در این جا نگهداری میشوند.
فیروزی در این باره توضیح میدهد: «مجهول الهویهها، سالمندانی هستند که به دلایل و شکلهای مختلف، رهــا شدهاند و برای نگهداری و مراقبت، در مراکز مختلف شهر، تقسیم میشوند. طبق مقررات سازمان بهزیستی کشور، هر مرکز باید برابر با 10 درصد ظرفیت اش از سالمندان مجهولالهویه پذیرایی کند اما در حال حاضر به دلیل افزایش تعداد این عزیزان، برخی مراکز خیلی بیشتر از 10 درصدِ ظرفیت شان را پذیرفتهاند. سالهای قبل، در عوض نگهداری رایگان از این افراد، خانههای سالمندان از معافیت مالیاتی برخوردار میشدند اما سال 85 مجلس شورای اسلامی این معافیت را حذف کرد و این سالها، مراکز براساس تعامل با بهزیستی، از سالمندان مجهول الهویه نگهداری میکند.»
مسئول مرکز هم ادامه میدهد: «بهزیستی بابت نگهداری از هر سالمند مجهول الهویه، ماهانه 926 هزار تومان به ما کمک هزینه میدهد. از این پول، 400هزارتومان ماهانه خرج پوشک میشود و میماند 500هزارتومان برای هزینه اجاره و بهداشت و غذا و دارو و... حالا ما چطور باید با این مبالغ کنار بیاییم و مدیریت کنیم، خدا میداند. همه اینها هم به دلیل کمبود بودجه بهزیستی است.»