یادداشت
تعداد بازدید : 20
آسیب های اجتماعی؛ مواجهه مستقیم یا بسترسازی فرهنگی؟
نویسنده : سیدکمال الدین حسینی مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی
آسیب های اجتماعی در همه جوامع به عنوان یک دغدغه مطرح هستند چرا که حیات و سیر عملکرد آن را دستخوش نابه سامانی میکنند و تبعات آنها میتواند برای نسلها گریبانگیر این حوزه باشد. به هر رو این مقوله انکارناپذیر است و هیچ جامعهای نیز از تبعات این بحث در امان نیست.
جوامع پیشرفته، این جنس پدیدهها را انکار نمیکنند بلکه در تلاش اند تا با آسیبشناسی و مهار آنها در کنار تقویت همبستگی اجتماعی و ارتقای باورهای اخلاقی اعضای جامعه خود، نگذارند دامنه این مسئله گسترش یابد.
بررسیها نشان میدهد، رو به فزونی گذاشتن آسیبها، نشان از آن دارد که عملکرد نهادهای فرهنگی و موثر اجتماعی دچار اختلال شده و هنجارهای رسمی و غیر رسمی رو به تضعیف است.
متاسفانه یکی از اشتباهات استراتژیک در مقابله با آسیب های اجتماعی آن است که تصور می کنیم باید به طور مستقیم بر این پدیدهها تمرکز کنیم و به مقابله با آنها در قالب امر و نهی بپردازیم. حال آن که در وهله نخست، باید شرایط و مقتضیات ایجاد کننده آن آسیب، شناسایی شود. چرا که این نوع پدیدهها، به اقتضای زمان و متاثر از گفتمان های غالب و حاکم بر جامعه، در برهههای کوتاهمدت به وجود می آیند.
می توان اذعان کرد، اساسا آسیب های اجتماعی ناشی از روابط انسانی اشتباهی است که جامعه را به طور جدی تهدید می کند.
تحقیقات نشان می دهد، رابطه نزدیکی بین بی ثباتی محیط زندگی خانواده و اجتماع کودک با بزهکاری و آسیب های اجتماعی وجود دارد. به بیان دیگر می توان این گونه اذعان کرد که مجموعه ای از آسیب های اجتماعی، از سردی روابط برمی خیزد و تقویت می شود. از این رو خانواده به عنوان نخستین کانون تجربه زندگی مشترک و جامعه پذیری کودکان، همانگونه که می تواند در کنترل انحرافات اجتماعی نقش موثری داشته باشد، متقابلا میتواند خود بسترساز این پدیدهها شود. اگر کانونی به آسیب دچار باشد، حتما اعضای آن درگیر میشوند و به انحای مختلف تبعات آسیب، گریبان گیرشان می شود.
بنابراین امیدواری و نشاط اجتماعی در زندگی، شکل گیری ارتباطات اجتماعی موثر و موفق، سلامت و پویایی و رمز موفقیت یک جامعه، در گرو سلامت و استحکام خانواده است. خانواده سالم در زمینه کاهش آسیب های اجتماعی و جلوگیری از بروز و شیوع این آسیب ها در جامعه نقش بسیار حیاتی دارد، مقولهای که بر آن به دفعات تاکید شده است اما در مسیر آسیبشناسی معضلات اجتماعی، به جایگاه این کانون مهم، کمتر با نگاه عملیاتی توجه می شود.
حال اگر بخواهیم جامعه ای سالم، پویا، متعالی و بالنده داشته باشیم، توجه به این نهاد ضروری است. همچنین نباید از این مهم غافل شدکه مبانی و اصول فرهنگی جامعه اسلامی ما از استحکام لازم برای در امان ماندن از آسیب های اجتماعی و فرهنگی برخوردار است. بنابراین با تقویت باور به داشته ها و سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی و سرمایه نمادین، گسترش مشارکت اجتماعی و ارج نهادن به بعد فرهنگی در توسعه و ارتقای هویت ملی و فرهنگی با هدف کاهش آسیب های اجتماعی، می توان گام های بسیار موثری برداشت.
در همین زمینه دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری، تفاهم نامه هایی را به منظور افزایش میزان تعامل سازمانهای موثر با خانواده ها منعقد کرده است و هدف آن ارتقای هویت ملی و فرهنگی است که از جمله می توان به انعقاد تفاهم نامه ای با اداره ورزش و جوانان با هدف ارتقای میزان تعامل میان اعضای خانواده در عرصه های ورزشی و تفاهم نامه ای با آموزش و پرورش با هدف آموزش مهارت های اجتماعی و کنترل خشم دانش آموزان اشاره کرد. همچنین برگزاری هفته های فرهنگی به منظور ارتقای هویت فرهنگی هر شهر و تقویت سرمایه اجتماعی در دستور کار است که بر این اساس آداب و رسوم هر شهری در معرض نمایش قرار میگیرد. این قبیل اقدامات به طور غیر مستقیم می تواند سهم به سزایی در کاهش آسیب های اجتماعی داشته باشد.
البته در این میان نمی توان نقش سازمان های مردم نهاد را در پیشگیری از آسیب های اجتماعی انکار کرد. چنان که قریب به 90 درصد از 941 سازمان مردم نهاد موجود در استان، به طور مستقیم و غیر مستقیم در حوزه مقابله با آسیب های اجتماعی ورود کرده اند.
در پایان باید این گونه اذعان کرد که در پیشگیری و درمان آسیب های اجتماعی، لزوما نباید به طور مستقیم به آن حوزه ورود کرد و عملا می توان با اقدامات فرهنگی، بستر و شرایط بروز آسیب های اجتماعی را به حداقل رساند.
به طور مثال زمانی ایسلند از جمله کشورهایی بود که بیشترین تقاضای مصرف مواد مخدر را در میان جوانانش داشت اما مسئولان این کشور با اتخاذ سیاست جایگزینی فعالیت های ورزشی، هنری و موسیقی به جای مواد مخدر، در گفتمان غالب جوانان تغییر ایجاد کردند و مصرف مواد را به طور چشمگیری در میان این گروه کاهش دادند.