سفری به دیار کویر و تاریخ
حمیدرضا حلاجیان/ یکی از کهن ترین شهرها در شرق ایران را می توان سبزوار دانست؛ به طوری که بعضی از باستان شناسان با کشف ابزار سنگی متعلق به انسان ابزار ساز، قدمت سبزوار را که پیش از این تنها ۶ هزار سال تخمین زده می‌شد، ۱۲ هزارسال دانسته اند. خبرگزاری میراث فرهنگی در سال1384 در مطلبی نوشت: بررسی‌های دوتن از دیرینه شناسان به نام علی آریایی از ایران و کلود سیبلت از فرانسه طی دو فصل در این حوزه، به کشف تعداد ۸۰ ابزار ساطور در این حوزه منجر شد. آنان در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیدند که قدیمی‌ترین ردپای انسان ابزارساز در آسیای جنوب‌غربی، در این محل شناسایی شده است که قدمتی حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار سال دارد. اما شاید شهرت سبزوار را باید بیشتر مربوط به دوران حکومت سربداران دانست. نام شهر سبزوار در گذشته «بیهق» بوده است.
این شهر که در دوران حکومت سربداران اولین حکومت شیعی دوازده امامی در ایران بود، جزو حوزه هایی است که نامداران زیادی را در خود پرورش داده است. از حاج ملاهادی سبزواری که می توان آن را یکی از مهم ترین افراد در فلسفه اسلامی دانست تا دبیر چیره دست و نامی ابوالفضل بیهقی، مورخ نامدار ابوالحسن علی بن زید بیهقی صاحب تاریخ بیهقی، مرجع عالی قدر عالم تشیع سیدعبدالاعلی موسوی سبزواری، مفسر قرآن و دین پژوه بزرگ استاد محمدتقی شریعتی، دکتر علی شریعتی که به گفته برخی می توان او را پدر روشنفکری ایران دانست تا هنرمندانی چون محمود دولت آبادی که رمان فارسی را با شکوه هرچه تمام تر، با داستان «کلیدر» به همگان معرفی کرده است. سبزوار با ۹۰۰ اثر تاریخی و فرهنگی شناسایی شده، ده ها بقعه متبرک و دیگر جاذبه های گردشگری، شکوه شب و آسمان کویر را بر بلندای سقف آسمانی شب های خود به نمایش می گذارد.
همه این خصوصیات می تواند تک به تک دلیل کافی برای سفر به سبزوار و مشاهده آثار و مکان های ویژه این شهر باشد.
آرامگاه اسرار
یکی از این ابنیه که احتمالا اوقات خوشی را برای گردشگران فراهم خواهد کرد، آرامگاه حکیم و فیلسوف، حاج ملاهادی سبزواری است که به شیوه همه باغ های ایرانی در دوره قاجار طراحی شده، فضای داخلی آرامگاه شامل طرحی چلیپایی شکل بوده که در آن حجره‌ها و اتاق‌هایی تعبیه شده است، بنای اولیه آرامگاه کمی پس از وفات حاج ملاهادی سبزواری توسط میرزا یوسف مستوفی الممالک ساخته و بعد از آن در دوره های دیگر مرمت و تزیین شد. درخت های کاج و گنبد فیروزه ای آن با اشعاری از «اسرار» که فضا را مزین کرده، روح را به فرحناکی به بالا سوق می دهد.
مسجد جامع
بنای مسجد جامع سبزوار که قدمت آن به حدود نیمه دوم قرن هشتم هجری می رسد، به دست «خواجه علی موید»، حاکم سربداری ساخته شده است.مساحت این مسجد، 4هزار مترمربع شامل ۲ هزار و ۸۳۵ مترمربع زیربنا و هزار و ۱۶۵ مترمربع فضا و محوطه است. قرار گرفتن در این مسجد که دو ایوان شمالی و جنوبی دارد و نظر به مناره های آجری آن، یادآور شکوه کویر است.ایوان جنوبی از بناهای دیگر مسجد زیباتر و مهم تر است. این ایوان با ۲ مناره آجری در ضلع غربی و شرقی محوطه شبستان مسجد واقع شده است، ایوان شمالی نیز آجری است و ۱۴ متر ارتفاع دارد و ۲ مناره کوتاه و کوچک بر بالای آن دیده می شود.
مصلای تاریخی سبزوار
مصلای تاریخی سبزوار یکی از زیباترین ابنیه به جا مانده از دوران حکومت سربداران است. مردم سبزوار در این مکان که قدیمی ترین مصلای تاریخی در خطه خراسان بوده است، از دیرزمان نمازهای عید و جمعه و نیز نماز استسقا را به پا می داشته اند. بنای کنونی مصلی، از ابنیه عهد صفوی با زیربنای ۲۴۲ متر است. سقف ۱۱ متری مصلی بسیار عالی و ماهرانه ساخته شده و ظرافت و مهارتی که در زدن ضربی جناغی این بنا به کار رفته، در سایر ابنیه خراسان کمتر دیده می شود. یکی از عناصری که هنگام مشاهده این بنا بیننده را مسحور خود می کند، افق دید است که بیننده وقتی درست روبه روی ایوان قرار می گیرد، در پشت آن کوه های سرافراز جنوب چنان به جلوه گری مشغول می شوند که آدمی را حیران از تماشا می کنند.
بازارچه سنتی سبزوار
شهر سبزوار به دلیل تجاری بودن دارای بازارهای متعددی است که هم اینک از آن ها تنها ۲ بازار «سرپوش» و «حاج زمان» باقی مانده است.بازار سرپوش حدود ۱۴۰ متر طول و در مجموع ۹ مسیر ورودی و خروجی دارد که چهار خروجی آن مربوط به خیابان اسرار و سه خروجی مربوط به سراهای دودر، پنبه ای ها و هاشم آبادی، یک خروجی به راسته قنادها و خروجی آخر که در واقع مسیر اصلی بازار است، به خیابان بیهق که قدیمی ترین خیابان شهر است، باز می شود. گام برداشتن در این بازار تداعی کننده صفا و خلوص گذشتگان است و گویی راهروی تاریخی در دل شهر کهن سبزوار است که واگویه های مردمانش را با آن لهجه شیرین دری در گوش آدم نجوا می کند.
روستای هدف گردشگری طبس
اگر چه سبزوار شهری واقع در حاشیه کویر است اما مناطق ییلاقی آن در روستاهای اطراف شما را از گرمای خورشید در امان نگاه خواهد داشت.روستای گردشگری طبس واقع در ۲۰ کیلومتری شهر سبزوار، دارای آب و هوایی ییلاقی بوده و در بین کوه های شمالی این شهر قرار گرفته است. این روستا که نسبت به سبزوار در نقطه مرتفع تری قرار دارد، به دلیل بارش های فراوان باران و برف، در تابستان آب و هوایی معتدل و خنک دارد و با داشتن دره های سرسبز، آبشارها، کوه های بلند، رودخانه و مناظر چشم نواز پیرامونی، گردشگران و مسافران بسیاری را به خود جذب می کند، به گونه ای که مردم شهر سبزوار نیز بخش زیادی از اوقات فراغت خود را در این منطقه سپری می کنند.