ضرورت آشناسازی جامعه با حقوق کودکان دارای نیازهای ویژه

توجه جدی به نیازهای جسمی و روحی کودکان و حمایت از حقوق آن‌ها، یکی از مسائل مهم در عمده کشورهای توسعه یافته جهان به شمار می آید و ناظران اجتماعی و دولتی این جوامع، تحقق مباحث مذکور را مجدانه پیگیری می کنند. به باور کارشناسان و صاحب نظران، توجه به حقوق کودک برای تعالی مادی و معنوی نسل آینده یک ضرورت مهم به شمار می آید. در این بین توجه به حقوق کودکان استثنایی و دارای نیازهای خاص از اهمیتی دو چندان برخوردار است، چرا که آن‌ها مستحق دریافت حمایت‌های بیشتری برای تامین نیازهایشان هستند و ظرفیت‌های آموزشی ویژه‌ای باید برای آن‌ها تعریف شود تا مهارت های اجتماعی لازم را کسب کنند.متاسفانه ضعف مهارت های اجتماعی در دانش آموزان استثنایی زمینه‌ساز چالش‌های بسیاری در آینده این کودکان است. بر همین اساس آموزش این مهارت‌ها می تواند به کاهش اختلالات رفتاری و بهبود کیفیت زندگی آنان منجر شود و توامان بستری را فراهم کند تا آن‌ها در آینده با استقلال بیشتری در جامعه حضور پیدا کنند.اکتساب مهارت های اجتماعی، محور اصلی رشد اجتماعی، شکل گیری روابط این حوزه، ارتقای کیفیت تعاملات، سازگاری اجتماعی و سلامت روان فرد به شمار می آید. در واقع آموزش مهارت های اجتماعی به انتقال مجموعه ای از راهبرد منجر می شود که هدفش کمک به دانش‌آموزان برای برقراری و حفظ ارتباطات مثبت با دیگران است. معمولا دانش آموزان دارای نیازهای خاص در مهارت‌های اجتماعی پایه که به موفقیت در جامعه و تسهیل امور ارتباطی منجر می شود، دچار مشکل هستند. این در حالی است که آموزش مهارت های اجتماعی باعث کاهش انزوای اجتماعی، حواس پرتی، بی ثباتی هیجانی، بی نظمی، اختلالات بیرونی و درونی، مشکلات رفتاری- عاطفی و توامان ارتقای رفتارهای پسندیده اجتماعی و خودکنترلی، آغازگری گفت و گو در زمان مناسب، سازگاری اجتماعی و بهبود عملکرد تحصیلی می‌شود. اگر آموزش مهارت های اجتماعی با برنامه منظم و به طور مستمر در طول دوران تحصیلی این دانش آموزان رخ دهد، موجب رشد همه جانبه دانش آموزان و همکاری و مشارکت میان خانواده‌ها و معلمان خواهد شد. آموزش مهارت های اجتماعی مناسب و فراهم کردن فرصت ها و تجاربی که تعاملات اجتماعی را افزایش دهد، موجب می شود دانش آموزان با نیازهای ویژه بتوانند راهبردها و مهارت‌های اجتماعی را در تمام محیط ها و موقعیت های واقعی زندگی تمرین کنند و به کار بندند. مهارت های اجتماعی باید تا جایی که ممکن است در موقعیت های طبیعی  آموزش داده شود و از خانواده ها نیز برای این مهم کمک گرفته شود.نکته قابل تامل آن است که یکی از عوامل موثر در تامین حقوق این کودکان، نوع نگرش مردم و جامعه به آن‌هاست. بدیهی‌ است که هر چه جامعه نگرش و شناخت بهتری از افراد دارای نیازهای خاص داشته باشد، در نیل به حقوق مذکور تلاش بیشتری خواهد کرد. در این زمینه آشنا کردن جامعه و مردم با حقوق افراد استثنایی می تواند به تلاش برای احقاق حق و تامین بهتر نیازهای آنان کمک کند. هر چند طرز برخوردها و نگرش ها به افراد دارای نیازهای خاص طی دهه های اخیر دستخوش تحولات چشمگیری شده اما با این حال نباید از یاد برد که جامعه ما از لحاظ نحوه نگرش به قشر معلول در میانه راه است و متاسفانه هنوز رویکردها و عملکردهای منفی مردم و بعضا مسئولان به افراد استثنایی تداوم دارد.از سویی باید تاکید کنیم که آگاهی مردم درباره حقوق کودکان استثنایی و معلول از اهمیت دو چندان برخوردار است، چرا که این دسته از کودکان علاوه بر نیازهای همسالان خود، الزامات ویژه دیگری نیز دارند. نیازهای آموزشی، نیاز به کسب مهارت های اجتماعی، نیاز به دستیابی به خدمات اجتماعی و نیاز به روابط با دیگران از جمله آن‌هاست. توامان آن‌ها آسیب‌پذیرتر هستند و باید در بحث نگهداری و تعلیم‌شان دقت و حمایت بیشتری صورت گیرد. واقعیت این است که در شرایط فعلی در زمینه رفع چالش های پیش روی این قشر در مدارس و همچنین اجرای برنامه های فوق العاده برای آن‌ها، با محدودیت امکانات و اعتبارات مواجه هستیم. اگر چه مشارکت سازمان هایی که می توانند در این زمینه به ما کمک کنند مانند شهرداری‌ها و همین طور خیران بسیار مهم است، اما امیدواریم با تخصیص اعتبارات کافی بتوانیم بیش از پیش در زمینه آموزش و ارتقای مهارت های اجتماعی دانش آموزان با نیازهای ویژه گام های مثبت برداریم. در همین زمینه مسئولان مربوط باید ضمن حمایت از خانواده کودکان استثنایی، برای حفظ منزلت و افزایش اعتماد به نفس آنان بکوشند و حقوق این قشر را به مردم معرفی کنند. البته در این میان نمی توان از نقش سازمان های مردم نهاد و  تلاش های خالصانه آنان در آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان استثنایی و تغییر نگرش مردم درباره این قشر غافل شد.در جمع بندی این بحث باید تاکید کنیم؛ تحقق حقوق کودکان استثنایی مستلزم تلاش همگانی و همیاری است. در این زمینه تغییر و ارتقای نگرش جامعه به کودکان استثنایی با همکاری موسسه های مختلف اجتماعی راهکار موثری برای توجه به حقوق آنان است. بدیهی است که به رسمیت شناختن این حقوق از سوی آحاد افراد جامعه و اهتمام آنان به رعایت حقوق مذکور در گرو شناختن دقیق کودکان استثنایی و حقوق آنان است، زیرا نگرش مردم به افراد استثنایی، به میزان اطلاعات و شناخت آن ها از این دسته افراد و حتی داشتن تجربه تماس و تعامل اجتماعی با آنان بستگی دارد. امیدواریم جامعه ما هوشیارانه در زمینه تحقق این رویکردها، گام های جدی‌تر بردارد.