راز مـزار

چند برگ دیگر تقویم که ورق بخورد، این تابستان داغ جای خودش را به پادشاه فصل ها «پاییز» می‌دهد. اگرچه رنگ و رخسار طبیعت اندک اندک این تغییر را نوید می‌دهند اما هوا همچنان گرم است. این روزهای باقی مانده از تعطیلات را باید مغتنم بدانیم و فرمان خودرو را سمت یکی از جاذبه‌های تاریخی، گردشگری، سیاحتی و... استان مان کج کنیم. چه بهتر که انتخاب، تلفیقی از چند جاذبه مختلف گردشگری باشد، مثل روستای مزار که در پنج و نیم کیلومتری جنوب غربی شهرستان بجستان قرار دارد و تلفیقی ا‌ست از جلوه‌های تاریخی و طبیعی. با «راه بلد» همراه شوید تا از راز جذابیت این روستای هدف گردشگری برایتان بگوییم.

کجا بریم؟
شهرت این روستا به دلیل تاریخی بودن آن و داشتن پیشینه ای کهن است. بافت تاریخی روستای مزار شامل خانه های اهالی آن، صومعه، حسینیه، آسیاب و... است. آبادی کوچک مزار ترکیبی است از معابر پُر پیچ و خم و کم عرض با دیواره های سنگ‌چین و خشتی با سایه‌های دلپذیر و ساباط هایی که بر روی آن ها اتاق ایجاد شده است. خانه های گِلی و آجری این روستا دارای اتاق های به هم پیوسته با نورگیر های گچی هندسی شکل، رشته پلکان‌های ارتباطی و حیاط مرکزی است که بر بالای پوشش گنبدی آن ها، بادگیرهای زیبا از نوع یک طرفه با دو دهانه قرار دارد. در این بافت، خانه ها متصل به هم ساخته شده و پیرامون آن ها فاقد سازه ای به عنوان حصار است؛ بلکه به گونه‌ای است که جداره بیرونی به عنوان حصار عمل می کند.
چی داره؟
این روستا دیدنی های خاص خودش را هم دارد:
خانه عباسی: این خانه خشتی و آجری در انتهای یکی از ساباط های بافت قدیم روستای مزار واقع شده و ساختار معماری آن شامل سه ایوان پیرامون حیاط در یک طبقه دالان ورودی، چهار اتاق نشیمن ، فضای نگهداری شیره انگور، مطبخ، فضای نگهداری احشام در دالان ورودی، اتاق آذوقه دام، بالاخانه و دیگر فضاهای کاربردی است. همچنین دست‌کند بودن بعضی از فضاها در آن، زیبایی خاصی به بنا بخشیده خانه عباسی از سوی ورثه آن مرحوم به اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی اهدا شده است.
مقبره «آصف برخیا»: واقع در ضلع جنوبی روستا و در کنار آن گورستان منسوب به «آصف برخیا»، وزیر حضرت سلیمان قرار دارد. برخی معتقدند «آصف» از القاب «خواجه قوام الدین نظام الملک»(مشرف دیوان) خراسان  در دوره تیموری بوده که به نقل از مولف «روضات الجنات»، بند نزدیک به روستای مزار، از ابنیه خیریه است.
قلعه تاریخی مزار: واقع بر روی تپه ای مشرف به مسجد قدیمی و بر بالای صومعه قرار دارد و مردم روستا برای تامین امنیت خود از تهاجم دزدها و ترکمن ها و دیگر غارتگران به آن جا پناه می‌بردند. قدمت این بنا به دوره قاجار برمی‌گردد.
صومعه مزار: دست‌کندی است به وسعت ۱۸۰متر مربع شامل تعدادی ستون چهار ضلعی و مستحکم به اتاق‌ها و فضاهای وسیع در دل طبیعت که گویا با قلعه دختر مزار در ارتباط است. همچنین مواقعی این مکان به عنوان سردابه و پناهگاه می توانسته برای ساکنان آن استفاده شود. به احتمال زیاد این اثر در دوران اسلامی به عنوان زاویه و  صومعه به کار رفته است و می تواند به زمان هخامنشیان و حتی پیش از آن مربوط باشد.
 قلعه دختر مزار:  واقع در  پنج کیلومتری جنوب غربی روستای مزار، بر فراز کوهی مشترک بر باغات باغ سلیمه، این بنا را مشاهده می کنید که متعلق به دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی است.
حسینیه مزار: این مجموعه واقع در داخل بافت قدیمی روستا قرار گرفته و وسعت تقریبی آن ۲۴۶ مترمربع گفته می شود و میراث قجرهاست.
قبرستان تاریخی: این آرامستان قدیمی در منتهی الیه جنوبی روستا قرار دارد و متعلق به دوره اسماعیلیه است.
 اهالی چه می کنند؟
اما اهالی این روستا فن و هنر سبدبافی (ترکه بافی) را خوب می دانند و با آن برای مهمانان شان، سوغات های خوبی تهیه می کنند. جالب است بدانید این فن و هنر در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است. سبدهایی که می بافند از شاخه بید مجنون، بیدمشک و اندکی ارغوان است و خودشان برای حمل میوه، پخت نان، حمل بار و... از این سبدها استفاده می کنند.
اما یکی دیگر از فنونی که اهالی این روستا به آن شُهره هستند، «شیره گیری انگور» است. در واقع این نوع شیره یکی از فراورده‌های سنتی منطقه مزار از گذشته تا به امروز است. وجود باغات انگور و محصولات پُر و پیمان آن ها، این منطقه را به شهرت رسانده و جالب است بدانید، در متون کهن از جمله سفرنامه ناصرخسرو به این موضوع اشاره شده است.
دیگه باید منتظر چی باشیم؟
طبیعت پیرامون این روستا در نوع خود دیدنی است و زیبایی‌اش را مدیون وجود پارک جنگلی بهاآباد است  که در یک کیلومتری مزار واقع شده است. این مکان دارای پوشش گیاهی زیبایی از جمله درختان بید مجنون، توت، بیدمشک، انجیر کوهی و بُنه بوده و زیستگاه کبک، تیهو، هدهد، قرقی، عقاب و... است. در سمت غرب این مکان، کوه بلند و زیبایی است که دیوارهای بسیار خوبی برای سنگ نوردی گروه‌های ورزشی دارد.منطقه تفریحی ژرف و باغ سلیمه نیز یکی دیگر از جاذبه های این منطقه به شمار می آید. طبیعت زیبای «جرف» یا «ژرف» در سه کیلومتری غرب روستای مزار واقع شده و دارای قناتی با آبی گوارا و باغ های باطراوت است. همچنین بعد از چهار کیلومتر، راه به مناظر طبیعی باغ سلیمه منتهی می‌شود. این مکان تفریحی باغستانی است که از چشمه ای در پای کوه سیراب می شود. آب گوارایی دارد  که از پای کوه می جوشد و به باغ سلیمه می‌رسد. این روستا یک اقامتگاه بوم گردی نیز دارد که با محیط زیبایش پذیرای مسافران است.