بدرود میراث دار قنات قصبه

  استاد حاج غلامرضا نبی پور یکی از برترین ناجیان آب کشور و  فردی که نام وی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مقنیان ایران ثبت و همین قدمت باعث شده است تا در فهرست مفاخرملی قرار بگیرد و اسم و رسمش، به عنوان میراث ناملموس کشور در سال 93 به ثبت برسد، دعوت حق را لبیک گفت و چهره در نقاب خاک کشیدو پیکر پاکش دیروزدر قصبه گناباد تشییع و درزادگاهش قصبه به خاک سپرده شد.به گزارش خراسان رضوی،  استاد حاج غلامرضا نبی پور قنات دار نمونه کشورو مقنی کهنه کار گنابادی، یار دیرین آب و  قنات قصبه که  بیش از 80 سال تجربه کاری در زمینه قنات داشت در 95 سالگی درگذشت.مرحوم استاد حاج غلامرضا نبی پور قنات را بافرهنگ وتمدن کشور ما آمیخته می دانست و همواره از آن به عنوان نمادی از هویت فرهنگی کشور یاد می کرد. مرحوم استاد حاج غلامرضا نبی پور متولد 10 مرداد ماه 1302 در گناباد و از استادان  بنام کشور در فنون بومی و سنتی و دانش پایش قنات است. وی سراسر عمر خود را برای یادگیری مهارت‌های حفر قنات از استادان و بعدها برای به کار بردن این دانش‌ صرف کرد و این دانش بومی را به نسل‌های آینده انتقال داد و همواره دانسته‌ها و تجربیات خود را در اختیار جوان ترها قرار می‌داد. این مقنی کهنه کار گنابادی از نوادر استادان قنات کار بود که از دوران نوجوانی با شاگردی نزد استادکاران قدیم این دانش بومی و باستانی را آموخت و برای حفر و پایش قنات در گناباد به کار گرفت و ثبت نام این استادکار قنات در فهرست مفاخر حامل میراث ناملموس کشور و نشانگر غنای تاریخی و فرهنگی گناباد در عرصه ملی است. مرحوم نبی پور از اطلاعات بسیار ارزشمندی در حفر قنات برخوردار بود و بدون هیچ گونه تجهیزات همه مراحل حفر قنات را به صورت تجربی انجام می داد. معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی استان در پیام تسلیتی به مناسبت درگذشت این استاد عالی مقام آورده است: وی در شناسایی، حفاظت، معرفی و در فرایند آماده سازی پرونده میراث جهانی قنات قصبه گناباد زحمات بسیاری را بر دوش کشید و با غیرت و همت بی نظیری به دفاع از این فرهنگ و هویت منطقه گناباد پرداخت.محمدحسن طالبیان در این پیام با اشاره به این که نام استاد نبی پور همیشه در تاریخ ایران زمین جاودان است، درگذشت این بزرگمرد عرصه قنات و پدر قنات های گناباد را به خانواده وی، اهالی فرهنگ و دوستداران قنات تسلیت گفت.دربخش دیگری از این پیام آمده است، انتقال این دانش بومی به نسل های آینده از مهم ترین دغدغه های استاد نبی پور بود. او خود را مسئول می دانست و همواره دانسته ها و تجربیاتش را در اختیار جوانان علاقه مند قرار می داد.درادامه پیام آمده است: پرونده «دانش بومی حفر قنات در گناباد» بر پایه مصاحبه با استاد نبی پور و علی صدیقی از سوی دفتر ثبت آثار ملی خراسان رضوی تهیه و پس از ارائه در شورای سیاست گذاری ثبت، به شماره 80 در تاریخ 11 اسفند 1393 در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است.به مناسبت درگذشت این استاد کهنه کار عرصه قنات گفت و گویی را که با وی به عنوان  قدیمی‌ترین مقنی ایران درمهر سال95 انجام دادیم ودرصفحه 8  روزنامه خراسان رضوی  چاپ شده بود، بازنشر می کنیم .
ناجی «آب»
 در این سال‌هایی که بر او گذشته، میراث‌دار یکی از مهم‌ترین میراث‌های تاریخی کشور بوده است؛«قنات قصبه».غلامرضا نبی پور، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مقنی‌کاران ایران شناخته می‌شود و همین قدمت باعث شده است تا در فهرست مفاخرملی قرار بگیرد و اسم و رسمش به عنوان میراث ناملموس کشور در سال 93 به ثبت برسد.این مرد آن قدر سرزنده است که برایمان از لااقل بخشی از تاریخ این قنات، روزگاری که بر او رفته و حرفه‌ای که او به مدت 85 سال به آن مشغول بوده است، بگوید.
عاشق مقنی کاری بودم چون به گنج «آب» می رسیدیم
آقای نبی‌پور می‌گوید: فقط هشت سال داشتم که کار حفر، نگهداری و...قنات‌ها را کنار دست پدربزرگم آموختم. خاطرم هست آن زمان، رتق و فتق امور قنات قصبه به پدربزرگم سپرده شده بود. اجازه بدهید بگویم که او برای شش دهه این مسئولیت را بر عهده داشت و من هم برای مدت زیادی در کنارش به عنوان کارشناس مشغول به کار بودم. اگرچه اصل کار ما زراعت بود اما من به کار حفر قنات علاقه ویژه‌ای داشتم، شاید چون نهایت کار به گنجی به نام «آب» می‌رسیدیم. این تقلا برای یافتن این گنج، برایم ارزشمند بود.او برایمان توضیح می‌دهد که«در گذشته کار حفر قنات بسیار دشوار و زمانبر بود و حتی مقنی‌ها چندین سال را صرف این کار می‌کردند اما حالا به مدد فناوری، قنات‌ها یک‌ساله حفر می‌شود، هر چند دیگر کمتر کسی مشتری ایجاد قنات است و این حرفه تقریبا نفس‌های آخر خود را می‌کشد.»او برایمان توضیح می‌دهد: قنات قصبه 40سال است که کار نکرده، اگرچه حالا در فهرست یونسکو قرار گرفته است اما نیازمند توجه و رسیدگی جدی است. چنین میراثی را باید مردم جهان بشناسند.او درباره این قنات تصریح می‌کند: در برهه‌ای بررسی‌هایی از این قنات به عمل آمد که نشان می‌داد، «قصبه» دو هزار و 500 سال عمر دارد و در دوره هخامنشیان حفر شده است، بنابراین حرفه مقنی‌گری و حفاری از آن زمان وجود داشته است و عملا یکی از مشاغل تاریخی جهان به شمار می‌آید.
او که خودش با 85سال سابقه، قدیمی‌ترین مقنی‌کار گناباد است، می گوید:رسم بود که این حرفه سینه به سینه و نسل به نسل به میراث برسد، چنان که با همین شیوه من نیز از پدربزرگم مقنی‌گری را آموختم. در سال‌های گذشته تلاش زیادی کردم با توجه به محدود شدن ظرفیت‌های این کار، آن را به جوان ترها بیاموزم تا آن چه به دشواری به دست آمده است، به سادگی از یادها محو نشود.
احساس مسئولیت نسل‌های مختلف در قبال قنات‌ها
این چهره‌ ماندگار تاریخی، قنات‌ها را بخشی از هویت زندگی تاریخی مردمان این سرزمین می‌داند و می‌گوید: فکرش را بکنید، همین قنات قصبه 33کیلومتر طول دارد و می‌گویند که 400 سال حفر آن به طول انجامیده است، این یعنی هر بار نسلی احساس مسئولیت کرده است تا این مسیر را جلوتر ببرد و بر طول آن بیفزاید. در نهایت آن چه حاصل آمده، افتخار تاریخی و جهانی نسل حاضر است.وی ادامه می‌دهد: کار مقنی‌گری ساده نیست، در طول هشت دهه‌ای که به این کار مشغول بودم، آدم‌های زیادی را سراغ دارم که حین انجام این کار جان خود را از دست دادند.
ماجرای زلزله گناباد و تخریب قصبه
اما حرف را می‌بریم سمت خانواده آقای نبی‌پور، او می‌گوید که صاحب شش فرزند است که همه آن‌ها تحصیلات دانشگاهی دارند و توفیقات خوبی در زندگی کسب کرده‌اند. خودش اما تحصیلات مکتبی‌ دارد با وجود این با هر دشواری که شده تلاش می‌کند کتاب‌های مورد علاقه‌اش را مطالعه کند.وی می‌گوید: ذهنم برای مرور خاطرات گذشته، یاری نمی‌کند اما یک خاطره در ذهنم خوب ثبت شده است و آن تلخ کامی تخریب قنات قصبه بر اثر زلزله بود. تا چند وقت بعد هم منطقه اطراف آن به متروکه بدل شده بود. بعد از چندین سال مالکان برای بازسازی آن اقدام کردند و در این راه موفق شدند.در واقع اگر همت آن روزشان نبود، امروز از «قصبه» نشانی باقی نمانده بود.آقای نبی‌پور تاکید می‌کند همه قنات‌هایی را که در این سال‌ها حفر کرده یا مسئول نگهداری‌شان بوده است، دوست دارد چرا که لب‌های تشنه زیادی را سیراب کرده است؛«من تقریبا یک قرن عمر کرده‌ام و نمی‌دانم تا کی می‌توانم از قصبه و قنات های گناباد دفاع کنم، امیدوارم نسل جوان این راه را ادامه دهند چرا که آب وابسته به قنات است و این میراث ارزشمند نیاکان ما نباید از دست برود.»