وحید تفریحی / در این که خراسان رضوی و مشهد در شاخص های بهداشتی و درمانی و زیرساخت های مرتبط با آن دچار فقر شدید هستند شکی نیست؛ قطعا مسئولان و متولیان هم به این موضوع اذعان دارند و در گفت‌وگوها و مطالبه های خود رشد این شاخص ها را طلب کرده اند اما این که همه چیز روی کاغذ و براساس آمار سنجیده شود، قطعا تصویری دقیق‌تر و روشن‌تر را از وضعیت زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی استان پیش روی تصمیم گیران و متولیان قرار خواهد داد. از همین رو به بررسی و تحلیل داده های 5 ساله مرکز آمار ایران از شاخص های بهداشتی و درمانی خراسان رضوی یعنی طی سال های 1396 تا 1400 پرداختیم تا آینه ای شفاف پیش روی متولیان قرار گیرد. وضعیت اما اصلا خوب نیست، زیرساخت های بهداشتی و درمانی ما در مشهد و استان پاسخگوی جمعیت خود نیست چه برسد به این که سالانه باید پذیرای خیل عظیم زائران از سراسر کشور باشد و از سوی دیگر از بیماران دیگر استان‌های هم‌جوار و حتی کشورهای همسایه هم میزبانی کند. از همین روست که مطالبه کمک به توسعه زیرساخت های بهداشتی و درمانی مشهد و استان بلندتر از همیشه به سمت دولتی‌ها روانه می شود که مشهد را به چشم مرکز استان های دیگر نبینند بلکه به عنوان پایتخت معنوی ایران و شهری بنگرند که سالانه باید پذیرای بیش از 30 میلیون زائر باشد و در تصمیم‌گیری‌ها، بودجه ریزی ها و تخصیص اعتبارات با همین دیدگاه اقدام کنند.
وضعیت اورژانسی زیرساخت های بهداشت و درمان استان
اولین شاخص از داده های آماری مرکز آمار ایران، «نسبت تعداد بیمارستان فعال به جمعیت» است؛ شاخصی که استان خراسان رضوی در آن به شدت فقیر است! این نسبت در سال های 95 تا 1400 به ترتیب 0.99، 0.99، 1.03، 0.99 و 1.03 بوده و در تمام این 5 سال استان خراسان رضوی جزو قعرنشینان جدول بوده است و نشان می دهد جدای از جمعیت میلیونی زائران داخلی و خارجی که به مشهد سفر می کنند ، زیرساخت های درمانی استان باید پاسخگوی آن ها هم باشد، این زیرساخت ها حتی برای جمعیت خود استان نیز کافی نیست و به توسعه نیاز دارد. در سال 1400 خراسان رضوی رتبه 28 را در بین 31 استان کشور در زمینه نسبت تعداد بیمارستان فعال به جمعیت داشته و همراه سیستان و بلوچستان، قم و البرز 4 استان قعرنشین جدول را تشکیل داده است. در این سال نسبت تعداد بیمارستان به جمعیت استان خراسان رضوی حتی از میانگین کل کشور یعنی 1.21 هم کمتر بوده است.
در حوزه تخت های بیمارستانی هم که وضعیت گویا و مشخص است؛ سال‌هاست رسانه ها و به خصوص روزنامه «خراسان» درباره کمبود شدید تخت های بیمارستانی در استان به ویژه مشهد مطالبه گری و پیگیری کرده اند آن هم با توجه به میزبانی سالانه بیش از 30 میلیون زائر در سال ولی هنوز هم وضعیت مطلوب و مناسب برای جمعیت خود استان نیست. آمارها هم همین را می گویند. بر اساس بررسی داده های مرکز آمار ایران، در بازه 5 ساله بین سال های 1396 تا 1400، خراسان رضوی در شاخص نسبت تعداد تخت های فعال بیمارستانی به جمعیت، وضعیت مطلوبی ندارد. سال 96 این شاخص 13.9 بوده است یعنی به ازای هر 10 هزار نفر فقط 13.9 تخت فعال در استان موجود بوده است. این درحالی است که وضعیت مطلوب در این زمینه بر اساس متوسط جهانی 50 تخت برای هر 10 هزار نفر است و این شاخص فاصله جدی این زیرساخت مهم درمانی در استان را نشان می دهد. در سال های 97، 98 و 99 نیز این نسبت به ترتیب 14.7 ، 15.8 و 15 بوده است. در سال 1400 با وجود افزایش این نسبت، رتبه استان در کشور تنزل یافته است. در این سال به ازای هر 10 هزار نفر، 15.8 تخت فعال موجود بوده است که نسبت به سال 96، 1.9 و نسبت به سال قبلش هم 0.8 رشد داشته است اما جایگاه خراسان رضوی در میان استان های کشور در این شاخص طی سال 1400، 25 بوده است و مقایسه آن با جایگاه سال 96 (بیستم کشور) نشان می دهد که استان ما به اندازه استان های دیگر در این شاخص رشد نکرده است.
درجا زدن زیرساخت ها در مراکز مراقبت های اولیه بهداشتی
شاخص دیگری که به بررسی آن پرداختیم، نسبت تعداد مراکز ارائه دهنده مراقبت های اولیه بهداشتی به جمعیت است. بررسی و تحلیل این آمار نشان می دهد که خراسان رضوی در طول سال های 97 تا 1400 در رشد و توسعه این زیرساخت درجا زده و توسعه چندانی نداشته است. در سال های 97، 98، 99 و 1400 این شاخص به ترتیب 34.3، 34.9، 33.3 و 35.1 بوده است. یعنی در سال 1400 به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت استان 35.1 مرکز ارائه دهنده مراقبت های اولیه بهداشتی وجود داشته است. برای این که درک دقیقی از وضعیت استان در این شاخص داشته باشیم، بد نیست جایگاه استان در کشور را طی این سال ها بررسی کنیم که آن هم نشان از درجا زدن وضعیت استان در این شاخص دارد. در سال های 97 تا 1400 استان خراسان رضوی به ترتیب رتبه های 26، 23، 26 و 23 کشور را در نسبت تعداد مراکز ارائه دهنده مراقبت های اولیه بهداشتی به جمعیت داشته است و این اصلا وضعیت خوبی نیست، چرا که بر اساس سرشماری سال 95، استان خراسان رضوی بعد از تهران پرجمعیت ترین استان ایران است و این نشان می دهد که وضعیت این شاخص اصلا متناسب با جمعیت استان و شهر مشهد نیست. بررسی این آمار در جمعیت روستایی استان هم حاکی از همین وضعیت است؛ نسبت تعداد مراکز بهداشتی و درمانی روستایی به جمعیت روستایی استان طی سال های 96 تا 1400 به ترتیب 1.21، 1.21، 1.27، 1.25 و 1.37 بوده است، یعنی به طور مثال در سال 1400 به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت روستایی در استان، فقط 1.37 مرکز بهداشتی و درمانی داشته ایم که بازهم با توجه به جمعیت روستایی استان و جایگاه خراسان رضوی در این شاخص (بین 20 تا 23 کشور) در این بخش هم ضعف جدی داریم.
غنی در تعداد داروخانه ها!
شاخص های خراسان رضوی در نسبت تعداد داروخانه ها به جمعیت اما وضعیت مطلوبی را نشان می دهد. طی این 5 سال نسبت تعداد داروخانه ها به جمعیت استان به ترتیب 1.38، 1.53، 1.57، 1.58 و 1.65 به ازای هر 10 هزار نفر و جایگاه استان در کشور هم بین رتبه های پنجم تا نهم کشور بوده است. یکی دیگر از شاخص هایی که بررسی آن نگران کننده است و بر ضرورت توسعه آن تاکید می شود، نسبت تعداد پایگاه های اورژانس پیش بیمارستانی 115 نسبت به مساحت استان است که به ترتیب در این 5 سال 1.75، 1.89، 1.81، 1.94 و 2.20 در هر هزارمتر مربع از مساحت استان بوده و جایگاه ما در بین استان های دیگر نیز بیستم و بیست و یکم کشور بوده است. در این شاخص هرچند نسبت به میانگین کشوری وضعیت بهتری داشته ایم اما هنوز تا نقطه مطلوب فاصله داریم.
تحلیل داده های 5 ساله مرکز آمار ایران از شاخص های بهداشتی و درمانی خراسان رضوی نشان داد
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
استاد فرج ا... اقبالی پژوهشگر، تاریخ پژوه و نویسنده درگزی پس از تحمل یک دوره بیماری درگذشت. وی معلم بازنشسته و از جمله پژوهشگران در حوزه جغرافیا و تاریخ درگز بود که 50 سال از عمرش را صرف تحقیق و جمع آوری تاریخ منطقه برای چاپ کتابی در این زمینه کرده بود. او کتاب های دیگری را نیز در این زمینه چاپ کرد یا آماده چاپ داشت.
