روایتی از جاذبه های دیدنی و گردشگری شهرستان تاریخی گناباد در جنوب استان
تعداد بازدید : 15
گناباد ؛ شهر قنات های چند هزار ساله
گناباد یکی از شهرهای تاریخی با میراثی جهانی است؛ چرا که یکی از باارزش ترین یادگارهای تاریخ جهان در این شهر قرار دارد. شهری تاریخی که حتی قدم زدن در کوچه ها و خیابان های آن نیز خاطره انگیز است. بناهای تاریخی در گوشه گوشه این شهر وجود دارند که واقعا ارزشمند و دیدنی هستند. گناباد بیش از 200 جاذبه تاریخی دارد که از این میان 130 اثر آن ثبت ملی شده اند.
گناباد، جنوبی ترین شهر در استان خراسان رضوی است. به دلیل واقع شدن در مسیر ارتباطی خراسان رضوی با خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان اهمیت خاصی دارد. این شهرستان از موقعیت مواصلاتی خوبی برخوردار است؛ زیرا راههای مواصلاتی مشهد به زابل و زاهدان، مشهد به کرمان و بندر عباس و مشهد به یزد و اصفهان از این شهر می گذرد. گناباد از سه منطقه جغرافیایی براکوه و منطقه دشت گناباد و پسکلوت تشکیل شده است. به طور کلی شهرستان گناباد در منطقه اقلیم خشک و نیمه صحرایی حاشیه کویر قرار دارد.
پوشش گیاهی و صنایع دستی
پوشش گیاهی در گناباد شامل انواع تاغ، درمنه،خارشتر و آویشن کوهی است. گیاهان دارویی چون آویشن،اسفرزه،بارهنگ،ترنجبین، سماق و ریواس و درختان میوه چون سیب، گلابی و انار در این منطقه وجود دارد. صنایع دستی این منطقه سفالگری، پارچه بافی،برک بافی، چاقو سازی و ابریشم بافی است. سفال مند گناباد به علت نقش ها و موتیف های ساده و ابتدایی و اصالت آن با استقبال خریداران خارجی مواجه شده است و بخش زیادی از سفال های صادراتی را تشکیل می دهد.قالی بافی از دیگر صنایع دستی مهم منطقه است. نمد مالی،گلیم بافی، جاجیم بافی و پلاس دوزی نیز از دیگر صنایع دستی مهم منطقه است.
انواع جاذبه های گردشگری
گناباد شهری ویژه و خاص با آثار تاریخی زیادی است که بیشتر آن ها ثبت ملی کشور شده اند. این شهرستان، جاذبه های دیدنی و گردشگری فراوانی را در خود جای داده است که سالانه جدای از مردم ایران ، گردشگران خارجی زیادی نیز به این منطقه سفر می کنند. فهرست مکانهای دیدنی گناباد، سلیقههای مختلف را پاسخ می دهد؛ از طبیعت گردی و حیات وحش بگیرید تا جاذبههای معماری و مردم شناسی، از پدیدههای طبیعی مانند آبشار تا تاریخچه تلاش و فعالیت مردم در دل کویر مثل قنات و یخدان و آسیاب، همچنین مکانهای زیارتی و مذهبی مثل امامزادهها که در این منطقه وجود دارد. گناباد یک منطقه ییلاقی است که میتواند قطب گردشگری باشد و ظرفیت های فراوانی برای دیده شدن دارد. قنات قصبه، آبشار کاخک، منزل شیخ محمدتقی بهلول گنابادی، منطقه ییلاقی سنو، روستای ریاب، آتشکده، سفال مند، منطقه حفاظت شده هنگام، مدرسه علمیه نجومیه،آرامگاه امامزاده سلطان محمد عابد، قدمگاه حضرت علی (ع) در روستای دلویی، مسجد و برج تاریخی سمویی، مزار سلطانی بیدخت، قلعه زیبد، محوطه قلعه شهاب، ارگ فرود، در صوفه زیبد، آرامگاه جغتای از خان های مغول و یکی از پسران چنگیزخان در روستای گیسور معروف به جغتین، یخدان کوثر بیدخت، موزه مردم شناسی، موزه آب، خانه شریعت، خانه خانیکی، مسجد جامع قدیم، قلعه دختر شوراب، بناهای تاریخی عمرانی، آسیابهای آبی کاخک، آسیاب های آبی تک میدان، قلعه فرود شاه تک میدان، دشت ریواس زیبد، سرو زیبد، موزه تاریخی باستانشناسی، قلعه دفاعی کاخک، چنارهای باستانی کاخک، مسجد جامع علیای کاخک، مسجد جامع بازار کاخک، غار طبیعی روستای سنو، آب انبار جواهری واقع در روستای قوژد و کویر روشناوند از مهم ترین مکان های دیدنی و گردشگری شهرستان گناباد محسوب می شود.
مسجد جامع گناباد
مسجد جامع گناباد، مسجدی تاریخی متعلق به دوره خوارزمشاهیان است. دو ایوان دارد که سر در آن ها دارای تزیینات زیبایی مانند نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی است. یک صحن، یک ایوان شمالی، ایوان جنوبی، رواق و در نهایت سه شبستان دارد. در این مسجد کتیبه های کوفی وجود دارد و آجرکاری های ایوان قبله آن بسیار شگفت انگیز است. در دوره ایلخانی، الحاقانی به مسجد جامع اضافه شده است.
قنات قصبه
قنات قصبه یکی از رشته قنات های متعدد گناباد و البته متفاوت ترین آن هاست.این قنات از حیرت انگیزترین پدیدههای ساخت بشر و نمادی از هم نوایی بشر با طبیعت است که از مکان های دیدنی گناباد به شمار میآید.این قنات در حاشیه جنوب غربی شهر و کیلومتر یک مسیر گناباد به کاخک و در فاصله ۲۷۱ کیلومتری جنوب شهر مشهد واقع شده است. قنات قصبه که مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش است در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز قرار گرفته است.این قنات به طول ۳۳ کیلومتر، از دو رشته اصلی به نام قصبه و دولاب تشکیل شده است که درمجموع ۴۲۷ میله چاه دارد. حفر کانالی به این عظمت با ژرفای مادر چاه ۳۴۰ متر و حجم افزون بر ۷۳ میلیون متر مکعب خاک برداری در عمق ۳۰۰ متری، آن هم بدون کمترین خطا در مسیر با شیببندی از زمان هخامنشیان، یک شاهکار بینظیر در سراسر جهان است. این قنات شگفت انگیز یکی از پر آب ترین قناتهای ایران است و دبی آب آن که حدود ۱۵۰ لیتر بر ثانیه است، تقریبا در تمام طول سال ثابت است. این قنات 500 حلقه چاه دارد و آب آن در گذشته تا ۳۴ کیلومتری شمال مظهر آن منتقل می شده و سطح وسیعی از اراضی کشاورزی را سیراب میکرده است. اکنون تصور کنید که هزاران سال پیش و با امکاناتی بسیار محدود کدام مغز هوشمندی با محاسباتی دقیق آب را از عمق زمین به سطح رسانده است.
روستای ریاب
روستای ریاب در ۵ کیلومتری جنوب غربی گناباد واقع شده است. به لحاظ تاریخی قدمت آن به دوره های قاجاریه و صفویه برمی گردد. این روستا دارای مجموعهای از خانههای قدیمی دارای بادگیر، حوض خانه، قلعه، حمام، مسجد و آب انبار با معماری بسیار زیباست و یکی از بافتهای باقی مانده در شهرستان به شمار میرود که ارزش تاریخی خود را حفظ کرده است. روستای ریاب هم اکنون به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری در ایران مطرح است که تعدادی از آثار آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از سوی دیگر مقبره ابومنصور ریابی از وزیران طغرل موسس دولت سلجوقیان در این روستا واقع است.
سفال مند
سفال روستای «مند» با مصالح و تزیینات متفاوت بهشکل پدیدهای نوظهور از اواخر قرن یازدهم هجری در مند به لحاظ نوع مواد سازنده به دو گروه جسمی و چینی تقسیم میشود. ماده اولیه سفال جسمی، خاک رس و سفال چینی ترکیبی از پودر سنگ و گل سرشور است. سفال مند معمولا لعاب دار است و مهم ترین مشخصه آن عناصر تزیینی برگرفته از طبیعت است. این عناصر شامل چهار گروه انسانی، حیوانی، گیاهی و هندسی هستند.از جمله نقش های مشهور سفال مند «نقش ماهی» است که جایگاه والایی در روایت های اسطورهای دارد. نقش های خورشید خانم، پرنده، پروانه، بته جقه، گل و مرغ، گل و پروانه، گل کدو، کتیبه، ابرو گل، محرمات، خونه کی و انواع اسلیمی از دیگر نقش های به کار رفته بر بدنه سفالینههای مند گناباد هستند.
منزل شیخ بهلول
یکی از مناطق دیدنی گناباد منزل شیخ محمدتقی بهلول گنابادی است. بنایی مستطیل شکل با ابعاد ۲۵ در ۱۵ متر که در راستای شمال شرقی و جنوب غربی ساخته شده است. ارتفاع آن از سطح زمین 3.5 متر و شامل دو بخش تابستان نشین و زمستان نشین است. از جمله فضاهای اصلی این بنا میتوان به حوض خانه اشاره کرد که در ضلع شرق خانه قرار دارد و دارای ۸ ضلعی در وسط است.
روستای درصوفه
روستای درصوفه در جنوب گناباد واقع شده و دارای طبیعت بسیار زیبایی است و با کوه های بلند محصور شده است. در دیواره یکی از کوه های انتهای روستا به نام کوه زیبد، یک فرورفتگی با عمق 10 متر وجود دارد. این اعتقاد وجود دارد که این فرورفتگی مانند ایوان های نقش رستم و بیستون دوره ساسانی است. در نزدیکی این فرورفتگی، قبر پیران ویسه قرار دارد.
منطقه حفاظت شده هنگام
منطقه حفاظت شده هنگام نیز در گناباد دیدنی است. این منطقه شکار ممنوع با 274 هزار هکتار مساحت، دارای پوشش گیاهی از نوع گون، تاغ، درمنه و کلپوره است. حیواناتی که در این منطقه زندگی می کنند قوچ و میش، کل و بز، روباه، آهو، گرگ، کفتار، کبک، سار، کرکس، تیهو و دلیجه هستند.