تغییر مجدد در برنامه اجرایی طرح انتقال آب هزارمسجد به مشهد همگام با تغییر متولیان آب
تعداد بازدید : 4
آب هزار مسجد؛ نقطه سر خط!
نویسنده : مسعود حمیدی
طرح 10 ساله انتقال آب هزار مسجد به مشهد که بنا بود امسال به بهره برداری برسد مجدد اصلاح شد و این بار قرار است با حدود 6 هزار میلیارد سرمایه گذاری، آب از «ابیورد» به «کلات» و سپس به مشهد منتقل شود، گویی با هر تغییر در مدیران آب، طرحهای آبی هم تغییر میکند!
به گزارش خراسان رضوی، کسری 1.2 میلیارد مکعبی مخازن زیرزمینی و خالی بودن 80 درصد ظرفیت سدهای استان، شوری آبهای زیرزمینی به دلیل تغذیه کم، فرونشست، کم بارشترین سالها در پنج دهه گذشته، بحرانی بودن 34 دشت از 37 دشت استان، همه این گزارهها از تهدید جدی بحران آبی برای استان به ویژه کلانشهر مشهد حکایت دارد. چند دهه پیش وقتی سخن از لزوم احداث سد دوستی شد، مخالفتهای زیادی از سوی گروههای مختلف صورت گرفت، اما امروز کسی نمیتواند این موضوع را رد کند که سد دوستی ناجی بحران آب مشهد در دهههای گذشته بود و امروز ضرورت تأمین آب مشهد از «فراحوضه» موافقان و مخالفانی دارد و این مخالفتها شاید بهنوعی یادآور اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 زمان احداث سد دوستی است. یک دهه است که همگان از دولت تا کارشناسان آب درباره انتقال آب از فراحوضه به مشهد صحبت میکنند، طرح، ارائه و مطالعات انجام میشود و ردیف بودجه تخصیص مییابد، اما بهجرئت میتوان گفت طی یک دهه گذشته هیچ طرحی در مسئله مدیریت بحران آب مشهد از صرفهجویی گرفته تا بازچرخانی و انتقال آب به خروجی کاملی نرسیدهاند. یکی از گزینههایی که بیش از یک دهه از طرح آن میگذرد انتقال آب از کوههای هزار مسجد به مشهد است که با عنوان «بهرهبرداری بهینه از منابع آبهای هزار مسجد» شناخته میشود. بنا بر اذعان مسئولان، سالیانه بیش از 60 میلیون مترمکعب آب استان از مرزهای شمال شرقی کشور به خارج حوزه میرود که بناست در قالب طرح مدیریت آبهای مرزی کوههای هزار مسجد، جلوی آن گرفته شود، طرحی که روزنامه خراسان طی گزارشهای پیشین خود به آن پرداخت و حتی در دوره بحران آبی سال 97 برخی مدعی شدند آب هزار مسجد را بهصورت بستهبندی باید به مشهد انتقال داد، اما بعد از بارندگیهای سال 98 این طرح مسکوت ماند که البته نبود سرمایهگذار و مشکلات مالی دولت و همچنین مخالفتهای فعالان زیستمحیطی و بومی منطقه هم در مسکوت ماندن این طرح بیتأثیر نبود. سال گذشته با تشدید خشکسالی و کاهش نزولات جوی، مسئولان به تکاپو افتادند تا این طرح را اجرایی کنند. بنا شد این طرح توسط سرمایهگذار بخش خصوصی و در قبال اجرای بسته پساب مشهد اجرا شود، یعنی سرمایهگذار بخش خصوصی با اجرای پروژههای پساب مشهد 35 میلیون مترمکعب آب تصفیهشده در اختیار خواهد گرفت و در مقابل باید طرح انتقال آب از هزار مسجد به مشهد را اجرایی کند. تاکنون چندین بار وعده اجرایی شدن این طرح دادهشده که بنا بود خط لوله 120 کیلومتری از سد چهچهه و قرهتیکان تا مشهد با چهار ایستگاه پمپاژ با سرمایهگذاری 2300 میلیارد تومانی اجرایی شود.
پروژهای که بنا بود امسال به بهرهبرداری برسد
اما بعد از گذشت یک سال از این وعده، با تغییر متولی اجرای این پروژه، صحبتهای جدیدی مطرح میشود. عبداللهی مجری اجرای پروژههای تأمین آب مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی درباره این پروژه اظهار کرد: این پروژه همان پروژهای است که در قالب آن، آب از «ابیورد» و «لایین» به کلات و از کلات به مشهد منتقل میشود. سال 90 این طرح توسط وزارت نیرو مصوب شد و بنا بود طبق طرح مصوب در سال 1401 آب این پروژه به مشهد برسد. طبق آخرین برآوردها و بر اساس شرایط خشکسالی و کمبارشی منطقه بیش از 80 میلیون مترمکعب آب از یال شمالی کوههای هزار مسجد از کشور خارج میشود که وزارت نیرو با در نظر گرفتن تمامی محدودیتهای کمآبی و نهایت سختگیریها با انتقال 36.4 میلیون مترمکعب به مشهد موافقت کرد.
وی توضیح داد: در دولت قبل پروژهای به نام سازگاری باکم آبی مطرح شد و در قالب این پروژه طرح انتقال آب از «قره تیکان» و «چهچهه» به مشهد مطرح و مطالعه شد که کل تخصیص آن پنج میلیون مترمکعب بود که صرفه اجرایی نداشت و سرانجام پروژه رد شد و هیچ مجوزی هم برای آن صادر نشد و شرایط به حالت قبل بازگشت. با تشدید شرایط خشکسالی و این که این نگرانی به وجود آمد که تأمین آب از سد دوستی در حجم 130 میلیون مترمکعب از دسترس خارج خواهد شد، مجدد تأمین آب مشهد از دو طریق مطرح شد؛ طرح اول، تأمین آب از غرب مشهد و چناران که از طریق مدیریت چاههای آب به صورت اضطراری انجام خواهد شد و طرح بعدی تأمین آب مشهد به میزان 40 میلیون مترمکعب از کوههای هزار مسجد.
تغییرات در طرح و مبالغ طرح
مجری طرح تأمین آب مشهد گفت: طرح انتقال آب هزار مسجد به طول 198 کیلومتر و با اعتباری بیش از 5900 میلیارد تومان اجرایی خواهد شد که 40 درصد منابع مورد نیاز آن توسط سرمایهگذار بخش خصوصی و بقیه آن از طریق منابع دولتی تأمین میشود.
دلیل افزایش مسافت و سرمایهگذاری چیست؟
این اظهارات در حالی است که سال گذشته مدیرعامل آب منطقهای بیان کرده بود که پروژه انتقال آب هزار مسجد به مشهد با اجرای خط 120 کیلومتری و سرمایهگذاری بخش خصوصی به میزان 2300 میلیارد تومان انجام خواهد شد. عبداللهی درباره تفاوت برآوردها گفت: طرح قبلی انتقال آب از قره تیکان و چهچهه بود که آب را به ایستگاه شماره 3 مشهد میآورد، اما با اجرای این طرح، آب از «ابیورد» به کلات و از آن جا به مشهد خواهد آمد.
مشخصات طرح فعلی
وی افزود: این طرح با کسر همه حقابه مرزی و منطقه به میزان 36 تا 40 میلیون مترمکعب اجرا میشود که در طول مسیر 198 کیلومتری، پنج ایستگاه پمپاژ و یک تونل از «حمام قلعه» کلات تا تصفیهخانه شماره 3 مشهد به صورت ثقلی اجرا خواهد شد تا نیاز به ایستگاه پمپاژ در مسیر نباشد و عملاً سه ایستگاه پمپاژ حذف خواهد شد.
مجری طرح تأمین آب مشهد درباره این که «پیش از این بنا بود در قبال پساب تصفیه شده، بخش خصوصی طرح انتقال آب هزار مسجد را اجرایی کند و الان تنها 40 درصد پروژه را متقبل شده است» گفت: پسابی که به سرمایهگذار بخش خصوصی داده میشود، حدود 35 میلیون مترمکعب است که 11 میلیون آن از ظرفیت موجود پساب و 25 میلیون دیگر از خروجی تصفیهخانه «طبرسی شمالی» خواهد بود. در پروژه قبلی که از حدفاصل قره تیکان تا تصفیهخانه شماره 3 مشهد به طول 120 کیلومتر بود به عنوان بخش اول پروژه انتقال آب هزار مسجد شناخته میشد و الان بخش دوم یعنی انتقال آب از «ابیورد» به کلات هم اضافهشده که طول مسیر به حدود 200 کیلومتر(198) رسیده است.
یک پروژه میانی
عبداللهی افزود: به دلیل اضطرار تأمین آب مشهد، «پروژه انتقال آب غرب» در اولویت قرار گرفت، آبفا چاههایی در غرب مشهد داشته، اما زیرساخت لازم (خط لوله) برای انتقال فراهم نبوده است. از طرفی این نگرانی جدی بود که اگر سد دوستی نتواند آب تأمین کند چه باید کرد؟ یعنی پیش از وقوع بحران باید اقدام میکردیم، به همین دلیل قبل از اجرای پروژه هزار مسجد، خط انتقال آب چاههای غرب مشهد به مسافت 48 کیلومتر را عملیاتی کردیم، قرار بود از سرمایه مازاد حاصل از فروش پساب به سرمایهگذار بخش خصوصی که بنا بود طرح انتقال آب هزار مسجد را اجرایی کند، تأمین مالی شود. از این پروژه هزارمیلیاردی هم اکنون 10 کیلومتر اجرایی شده و تا شش ماه آینده باید تحویل شود. وی گفت: طرح انتقال آب از ابیورد به مشهد هم اکنون در دستور کار دریافت مجوز ماده 23 است (مجوزی که دستگاهها برای اجرای طرحهای عمرانی خود مکلف به دریافت آن از سوی سازمان برنامه و بودجه هستند تا تأمین مالی آن بر اساس مجوزهای قانونی صورت بگیرد) تا بتوانیم از ظرفیتهای قانونی تأمین مالی مانند تهاتر نفت، ماده 56 و ردیف اعتبارات تنش آبی استفاده کنیم. تمام تلاش ما این است که مجوز ماده 23 زودتر صادر شود تا بتوانیم این پروژه را در لایحه بودجه 1402 بگنجانیم، اما سختگیریهایی مانند تمدید مجوز پدافند غیرعامل و مجوز محیطزیست وجود دارد، در حالی که این مجوزها پیش از این صادر شده بود و تاریخ انقضا ندارد، اما سازمان برنامه میگوید بهتر است با توجه به گذشت زمان این مجوزها تمدید شود.
وعده 2 سال آینده
مجری طرح تأمین آب مشهد تأکید کرد: برنامه ما این است که پروژه انتقال آب هزار مسجد را طی دو سال وارد مدار کنیم، زیرا این پروژه با تأخیر مواجه است. سرمایهگذار سهم 40 درصدی خود را آورده است و از ظرفیت قرارگاه خاتم الانبیا(ص) نیز استفاده خواهیم کرد. این پروژه در چهار قطعه تعریف شده که به صورت همزمان قرار است اجرایی شود. باید توجه داشت که وزارت نیرو بدترین حالت ممکن را در نظر گرفته و سهمیه 36 میلیونی را تخصیص داده است در حالی که ما ظرفیت 56 میلیون مترمکعبی برای انتقال آب از هزار مسجد به مشهد داریم.