نه به جداسازی مدارس دانش آموزان اتباع
مدیرکل اتباع جداسازی دانش آموزان را قاطعانه رد کرد و 2 جامعه شناس نیز در گفت و گو با خراسان از پیامدهای جداسازی احتمالی دانش آموزان ایرانی و اتباع گفتند
گروه جامعه/ «جان پدر، کجاستی؟» مرثیهای چند کلمه ای است که اگرچه جان فارسی زبانان را پس از حادثه ترورستی در کابل به آتش کشید اما عمق ادغام فرهنگی و همزیستی آنان و رسم مهمان نوازی و همسایگی به ویژه بین ایران و افغانستان را بیش از گذشته نشان داد، از دانشگاه کابل و آن غم بی پایانش حالا چند فرسنگ این طرف تر در مدارس مشهد، زمزمه های یک تصمیم عجیب به گوش رسیده و گویا قرار است به گسست اجتماعی دامن بزند. تصمیمی که به گزارش خبرگزاری مهر، مدیرکل اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی آن را اعلام و «از ارائه مجوز آموزش و پرورش برای راهاندازی شش مدرسه ویژه اتباع در مشهد خبر داد.» موضوعی که البته روز گذشته مدیرکل اتباع استان در گفت و گو با «خراسان رضوی» از برداشتی دیگر از آن گفت و بر ممنوعیت جداسازی دانش آموزان ایرانی و خارجی تاکید کرد.
خط قرمزی که باید جدی گرفته شود
به گزارش «خراسان رضوی»، یک شنبه جاری مدیرکل اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسانرضوی به مهر گفت: برای فراهم کردن زمینه تحصیل اتباع خارجی بهزودی شش مدرسه در مشهد راهاندازی میشود. برای ۱۰ هزار دانشآموز افغانستانی مجوز تحصیل صادر شده و پیشبینی میشود حدود ۱۴ هزار دانشآموز اتباع هنوز مراجعه نکرده باشند زیرا برآورد ما این بود که ۲۴ هزار دانشآموز اتباع داشته باشیم، این احتمال وجود دارد که پس از ۱۶ مهر، آموزش و پرورش دیگر مجوز تحصیلی برای دانشآموزان اتباع صادر نکند، ضمن این که آموزش وپرورش اعلام کرده به زودی مجوز راهاندازی شش مدرسه ویژه اتباع را دریافت میکند و در این صورت میتوانیم پوشش بیشتری برای تحصیل این دانشآموزان داشته باشیم.
این موضوع که زمزمه جداسازی دانش آموزان ایرانی از اتباع در مدارس از آن به گوش می رسد، اصلا سابقه روشن و مثبتی نداشته و مهم ترین واکنش به چنین اقداماتی، حکم مقام معظم رهبری در این زمینه در سال 94 بود که رهبر انقلاب در آن به صراحت اعلام کردند که «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرانی که به صورت غیرقانونی و بی مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آن ها باید در مدارس ایرانی ثبت نام شوند.»
یک بار دیگر نیز در سال 97-98 نوعی دیگر از این جداسازی در فضای آموزش و پرورش مطرح شده بود اما با واکنش های منفی بسیاری در این زمینه روبه رو شد و 2 تیرماه 98 در نهایت معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزشوپرورش خبر ممنوعیت جداسازی دانشآموزان اتباع از دانشآموزان ایرانی در مدارس را اعلام کرد. او همچنین به تسنیم گفته بود که «اجرای این شیوهنامه شکاف اجتماعی و تبعیضهای نژادی را از بین میبرد.» پس از این نیز در تاریخ 26 تیرماه 1401 پایگاه اطلاع رسانی دولت خبر ابلاغ شیوهنامه اجرایی ثبتنام دانش آموزان اتباع خارجی در مدارس جمهوری اسلامی ایران در سال تحصیلی ۱۴۰۱- ۱۴۰۲ را از سوی مرکز امور بینالملل و مدارس خارج اعلام کرد. در این گزارش نیز به صراحت اعلام شده بود که «از اهداف این شیوهنامه؛ فراهم کردن امکان دسترسی به آموزش پایه برای کودکان لازم التعلیم اتباع خارجی دارای مدرک قانونی اقامت، اجرای منویات مقام معظم رهبری مدظلهالعالی در خصوص دانش آموزان لازم التعلیم اتباع خارجی غیرمجاز، ایجاد فرصتهای برابر و عدالت آموزشی برای همه دانش آموزان و افراد لازم التعلیم از جمله اتباع خارجی در راستای سند تحول بنیادین آموزشوپرورش و توسعه بهداشت در جامعه دانش آموزان، از جمله اتباع خارجی با هدف حفظ سلامت دانش آموزان مدارس کشور است.» در بند 6 الزامات این شیوه نامه نیز تصریح شده بود که «جداسازی دانش آموزان اتباع خارجی از دانش آموزان ایرانی ممنوع است.»
آموزش و پرورش: ثبت نام دانش آموزان اتباع در کنار دانش آموزان ایرانی است
احتمال جداسازی دانش آموزان اتباع خارجی از دانش آموزان ایرانی در مدارس را از آموزش و پرورش استان پیگیری کردیم که محمدزاده مدیر روابط عمومی آموزش و پرورش استان در این زمینه به «خراسان رضوی» گفت: تاکنون بیش از 9 هزار و 500 دانش آموز اتباع خارجی در مدارس به صورت قطعی ثبت نام شده اند اما 10 هزار نفر مجوز ثبت نام را از اداره کل اتباع استانداری دریافت کرده اند و ثبت نام آن ها در مدارس معمولی و همزمان کنار دانش آموزان ایرانی در حال انجام است.
اظهاراتی که تکذیب شد!
قاسمی مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری نیز گفته های دو روز قبل خود را که خبرگزاری مهر آن را منتشر کرده بود، رد و در گفت و گو با ما اظهار کرد: این صحبت ها به نظرم از طرف آموزش و پرورش بوده و ربطی به ما نداشته و این جمله از من نیست، در یک ماه گذشته با جایی مصاحبه نکرده ام، هرچند ما در حال پیگیری هایی در این زمینه هستیم اما هنوز به نتیجه ای نرسیده ایم و ممکن است که وزارت اصلا با این موضوع موافقت نکند به همین دلیل اصلا نمی توان این را اعلام رسانه ای کرد. وی با بیان این که جداسازی دانش آموزان ایرانی و خارجی ممنوع است و اصلا جداسازی برای ما مطرح نیست، تصریح کرد: هیچ استانی نمی تواند سرخود این جداسازی را انجام بدهد و ممنوعیت جداسازی جدی است مگر این که ابلاغ جدیدی در این زمینه باشد. مدیرکل اتباع و مهاجران خارجی استانداری تاکید کرد: با توجه به کمبود فضای آموزشی در استان در حال پیگیری برای جذب کمک های بین المللی در زمینه ساخت فضای آموزشی جدید بودیم و شاید به همین دلیل عنوان آن ها مدارس اتباع باشد اما به این معنا نیست که این مدارس کلا در اختیار اتباع باشد، هم دانش آموزان ایرانی و هم دانش آموزان سایر کشورها می توانند از آن استفاده کنند و تفاوتی با مدارس دیگر نخواهد داشت. سیاست کلی نظام بر این است که همه اتباع اجازه تحصیل دارند و باید از حق آموزش برخوردار باشند و هیچ تفاوتی ندارد و اگر این افراد باسواد نباشند آسیب اجتماعی آن به جامعه می رسد، سوای همه قواعد انسانی و بین المللی ، حکم رهبری هم یک منطق محکم داشته که این حق از همه نظر به مصلحت است.
محکم می گویم ممنوعیت جداسازی قطعی است
وی گفت: «محکم می گویم دستورالعمل ممنوعیت جداسازی قطعی است، ما تفاهم نامه های بین المللی برای ساخت مدارس جدید و به سازی مدارس فعلی داشتیم که دانش آموزان ایرانی و خارجی کنار هم هستند اما ما می گوییم آمادگی این کار را داریم که با همکاری آموزش و پرورش مدارسی بسازیم که موسس آن ایرانی باشد اما بتوانیم از کادر اتباع استفاده کنیم، یعنی معلم آن ها از اتباع باشد چون ما کادر آموزشی هم کم داریم.»
البته جای این نکته و سوال نیز وجود دارد که عملا آیا در مدرسه ای که کادر آموزشی آن از اتباع باشد، شرایط برای حضور دانش آموزان ایرانی وجود خواهد داشت؟ و سیاست کلی ادغام فرهنگی اتباع با ایرانی ها و نزدیکی فرهنگی اتباع به کشورمان رخ می دهد؟ یا نعل وارونه ای است که تاثیراتی را بر دانش آموزان ایرانی می گذارد و به نوعی به جای گسترش فرهنگ میزبان و کشور مقصد، فرهنگ کشور مبدا را اشاعه می دهد؟
آسیب های جداسازی دانش آموزان اتباع از زبان جامعه شناسان
برای بررسی عمیقتر جداسازی احتمالی دانش آموزان اتباع از دانش آموزان ایرانی، به سراغ جامعه شناسان رفتیم. دکتر اصغرپور ماسوله جامعه شناس و استاد دانشگاه فردوسی مشهد در این زمینه به «خراسان رضوی» گفت: جداسازی دو حالت دارد؛ ما پناهندگان و اتباع خارجی را به دلیل ارائه کمک های ویژه ای به آن ها برای جذب بهتر به جامعه مقصد جدا می کنیم، مثلا در آلمان برای آموزش زبان آلمانی به دانش آموزان سوری و ارتباط بهتر و راحت تر آن ها در مدارس آلمانی کلاس های جداگانه زبان در نظر گرفته شده تا آن ها برای حضور در جمع دانش آموزان آلمانی مشکلی نداشته باشند. اما جداسازی به معنی واقعی آن می تواند خسارت های جبران ناپذیری را برای جامعه داشته باشد. وی افزود: این اقدام جلوی انسجام اجتماعی و یکی شدن جامعه مهاجران با جامعه مقصد را می گیرد و این می تواند خطرناک باشد. هدف اصلی در این زمینه جذب مهاجران به جامعه مقصد است. این جداسازی جلوی جذب فرهنگی اجتماعی را می گیرد و اجرای افراطی آن می تواند پیامدهای خطرناکی داشته باشد. اصغرپور ماسوله تاکید کرد: این که آموزش استاندارد همگانی را به دو بخش مهاجر و غیر مهاجر تقسیم کنند، در سطح بین المللی خلاف همه اصول و همچنین سیاست جذب فرهنگی و اجتماعی است. وی ادامه داد: جداسازی دانش آموزان منجر به یک «گتوی »مهاجری(مناطق مهاجر نشین) خواهد شد، در این شیوه کودکان صرفا با خودشان ارتباط دارند و با خودشان تعامل می کنند، این ها اگر بخواهند با ایران مرتبط باشند باید دوست ایرانی داشته باشند، باید در مراسم ایرانی ها شرکت کنند، در خوشی ایرانی ها خوش باشند و در ناراحتی آنان غمگین شوند، این ها مشروط به این است که در شبکه ارتباطی ایرانیان قرار بگیرند، اگر مثلا افغانستانی ها فقط با افغانستانی ها ارتباط داشته باشند، در محله هم دوستانشان را از خودشان انتخاب کنند، طبیعتا ارتباطشان با جامعه قطع می شود و در این صورت یک جامعه کوچک داخل یک اجتماع بزرگ تشکیل می شود که این خطر بسیار بزرگی است هم برای ما و هم برای مهاجران. آن ها دیگر احساس یگانگی و ما بودن با ایرانی ها نخواهند داشت، این کار به سوء تفاهمات و سوء برداشت ها دامن می زند و آداب و رسوم جامعه مقصد و مبدا به هم نزدیک نمی شود و مهاجران همواره بر همان آداب و رسوم خود تاکید می کنند و ممکن است همین کار به یک انعطاف ناپذیری منجر شود که به دنبال آن مقاومت شکل می گیرد و ممکن است از جامعه مقصد متنفر شوند. این استاد جامعه شناسی دانشگاه تاکید کرد: ما باید تمام تلاش خودمان را بکنیم که هرچه می توانیم این افراد را داخل شبکه اجتماعی خودمان قرار دهیم، کنترل و نظارت اجتماعی داخل این شبکه رخ می دهد.
همچنین دکتر خدیوی جامعه شناس و استاد دانشگاه نیز در این زمینه به «خراسان رضوی» گفت: از منظر جامعه شناسی کار آموزش و پرورش ادغام است، یعنی وظیفه آموزش و پرورش، آموزش مهارت هایی برای آمادگی حضور افراد در جامعه است. یکی از اتفاقات بدی که با جداسازی خواهد افتاد، تئوری برچسب زنی در جامعه شناسی است، این تئوری می گوید شما اگر می خواهید یک مجرم تربیت کنید، به او بگویید که تو مجرمی! اصلا مهم نیست که این فرد انسان خوبی است و ظرفیت های خوبی دارد، وقتی چندین بار این حرف برای او تکرار شود، در واقعیت او مجرم خواهد شد. وی افزود: در هیچ نظریه علوم اجتماعی و تربیتی جداسازی تایید نمی شود، این بچه با خود می گوید چرا من را جدا می کنید؟ من چه مشکلی داشته ام؟ اگر این ها قرار است در این جامعه زندگی کنند باید یاد بگیرند که چطور با دیگران تعامل برقرار کنند، رفت و آمد کنند، ارتباط داشته باشند. خدیوی تصریح کرد: سوال این جاست این فردی که به این شکل در سنین کم از جامعه جدا و به نوعی طرد می شود آیا نباید اگر مجرم شد به فکر انتقام از جامعه ای که او را طرد کرده باشد؟ جامعه اگر به تعبیری یک عده را دور بریزد همان ها به آسیب آن جامعه تبدیل می شوند در حالی که جامعه باید افراد را در خود هضم و ادغام کند. این استاد دانشگاه توضیح داد: اولین چیزی که در آموزش مشترک به مهاجران در کنار دانش آموزان ایرانی فهمانده می شود این است که ما و شمایی وجود ندارد، همه ما یکی هستیم و ایرانی ها «ما» و خارجی ها «دیگران» نیستند.
تجارب خارجی در حوزه تحصیل دانش آموزان اتباع
وی با بیان تجارب خارجی خود در این حوزه نیز گفت: در 15 سالی که در آلمان زندگی کردم هیچ گاه ندیدم که این جداسازی ها انجام شود و جامعه نمی گذاشت به برچسب های اجتماعی دامن زده شود، مثلا آن جا هم «مو مشکی» یکی از برچسب هایی بود که اجازه نمی دادند اشاعه پیدا کند. همین حالا دانشجوی دکترایی در آلمان دارم که رساله دکترای او تحقیقی است برای کتابخانه مرکزی و شهرداری شهر محل تحصیل اش و در خواست آن ها این است که راه های ارائه خدمات آسان تر و با کیفیت تر به مهاجران را بررسی کند، یعنی سوال آن ها این است که ما چطور می توانیم خدماتمان را به مهاجران بهتر ارائه کنیم، این یعنی همان ادغام مهاجران در جامعه، یعنی آن ها می خواهند به جای جدا کردن مهاجران، آن ها را در خود حل کنند.