یادداشت
تعداد بازدید : 9
حفظ محیط زیست با مدیریت پساب فاضلاب
نویسنده : ابوالفضل سالمی مدیر دفتر بهره برداری و توسعه
مناطق زیادی از کره زمین از جمله ایران به دلایل گوناگون از جمله توجه نکردن انسان به جنبه های زیست محیطی و تغییر اقلیم آب و هوایی با بحران آب مواجه اند.
به همین دلیل ضروری است در استفاده از منابع آبی برنامه ریزی لازم صورت گیرد و از چرخه آب در حوزه های آبریز حداکثر استفاده به عمل آید. باید به این واقعیت اذعان کرد که آب در کل کره خاکی به یک شکل وجود داشته و اسامی مختلف مانند آب خام، آب آلوده، آب خاکستری، فاضلاب صنعتی و بهداشتی و پساب همگی از یک ماده تشکیل شده و قابلیت استفاده دارند.
با توجه به این توضیحات ، فاضلاب بهداشتی جمع آوری شده از سطح شهر و روستاها نیز می تواند پس از تصفیه به استفاده مجاز برسد. محصول تصفیه خانه های فاضلاب که «پساب» نامیده می شود تحت نظارت اداره کل محیط زیست و آزمایشگاه های معتمد آن سازمان کنترل شده و باید استانداردهای لازم را کسب کند.
نکته قابل توجه در پساب، حجم رو به افزایش آن است. معمولا 70 درصد از آب شرب و بهداشتی به پساب تبدیل می شود ، پر واضح است که مصرف آب شرب و بهداشتی کمتر از 5 درصد از برداشت آب کشور را شامل می شود، بنابراین حجم پساب درصد بسیار کمی از بیلان آب حوضه های آبریز را تشکیل می دهد ، با این حال برخلاف منابع آبی دیگر مانند چاه ها که دبی قابل استحصال آن ها رو به زوال است ، پساب فاضلاب بهداشتی هیچ گاه از بین نرفته ، بلکه افزایش نیز دارد، این نکته لزوم برنامه ریزی برای پساب را پررنگ تر می کند ، به عبارت دیگر پساب حاصل از تصفیه فاضلاب می تواند به شکل های مختلف مورد استفاده قرار گیرد که عمدتا به دو صورت زیر است:
الف) بازچرخانی پساب و جایگزینی با آب های کشاورزی: این طرح بسیار مفید بوده و باعث کاهش برداشت آب از منابع آب زیرزمینی می شود، اما متأسفانه سال هاست که به دلیل تأمین نشدن منابع مالی لازم پیشرفتی نداشته و تقریبا مسکوت باقی مانده است.
ب) استفاده از پساب در پروژه های سرمایه گذاری: این طرح به دلیل استفاده از منابع مالی بخش خصوصی امکان تحقق بیشتری دارد، با استفاده از این طرح ،طرح های جمع آوری و تصفیه فاضلاب در شهرها و روستاها اجرا یا تکمیل می شود و شهروندان از خدمات دفع بهداشتی مدرن فاضلاب بهره مند می شوند که خود باعث افزایش سطح بهداشت عمومی و کاهش آلودگی محیط زیست و رشد اقتصاد و میزان اشتغال می شود.
در همین خصوص بخشنامه «استفاده مجدد از پساب» توسط وزارت نیرو که آخرین نسخه آن سال 1399 ابلاغ شد ملاک عمل شرکت های آب منطقه ای و آب و فاضلاب است.
در استان خراسان رضوی، یکی از عوامل محدود کننده ایجاد و توسعه صنایع، کمبود آب بوده و هست اما از زمانی که مبحث «استفاده مجدد از پساب» در استان مطرح شده است، بسیاری از صنایع مادر مانند صنعت فولاد توانسته اند در شهرهای استان با توجه به وجود یک منبع آبی مطمئن برنامه ریزی بلند مدت داشته باشند.
البته ذکر این نکته نیز ضروری است که «پساب، یک منبع آبی جدید نیست» و باید با درایت و حفظ اصول «توسعه پایدار» از آن استفاده شود.
می دانیم که بخش صنعت در مقایسه با بخش کشاورزی از بازدهی اقتصادی و اشتغال زایی بیشتری برخوردار است ، ضمن این که در بخش صنعت میزان ارزش افزوده مصرف آب بسیار بالاتر از بخش کشاورزی است.
بنابراین مسئولان استان می توانند طرح جایگزینی «کشت محصولات پر آب طلب» با «صنایع پربازده» را در دستور کار قرار دهند و با کاهش سطح زیر کشت محصولات غیر استراتژیک در زمین های زراعی ، در راستای «مدیریت بهینه منابع آب» گام بردارند.
امید است که با برنامه ریزی صحیح و همه جانبه همانند ایرانیان باستان که بعد از مواجهه با کم آبی در فلات ایران به جای مهاجرت به سرزمین های مملو از منابع آب ، از فناوری روز برای کنترل مصرف و مدیریت منابع آب استفاده کردند، ما نیز بتوانیم این سرزمین را برای نسل های آینده آماده کنیم.