سیستم حمل و نقل عمومی امروزه در تمام نقاط دنیا مورد توجه دولت ها قرار دارد و بیشتر دولت ها با کمک به آن سعی در حل معضلات شهری دارند. کاهش تردد خودروهای شخصی، هوای پاک، کاهش ترافیک و کاهش هزینه های خانوار ها تنها بخشی از مزایای توجه به ناوگان حمل و نقل عمومی در شهرهاست. این روزها متاسفانه شرایط ناوگان حمل و نقل عمومی در نیشابور مساعد نیست. قطع کامل یارانه های دولتی در کنار افزایش فرسودگی ناوگان، افزایش سرسام آور قیمت قطعات و مواد مصرفی و همچنین شیوع کرونا شرایط اتوبوس های درون شهری نیشابور را به عنوان سیستم اصلی حمل و نقل عمومی این شهر با مشکلاتی مواجه کرده است. حمل و نقل عمومی در کلان شهرها با حضور مترو و قطارهای شهری، بودجه و درآمد بیشتر شهرداری ها، جمعیت بیشتر و تمرکز دارایی های دولتی شرایط بهتری دارد. از طرفی شهرهای کوچک نیز یا در آن ها سیستم حمل و نقل عمومی تعریف نمی شود یا به وسیله تاکسی یا مینی بوس این حوزه را پوشش می دهند اما در شهرهای میانی مانند نیشابور اتوبوس درون شهری مولفه اصلی حمل و نقل عمومی است و حالا با این مشکلات وضعیت آن به مرحله بحرانی رسیده است. در همین خصوص رانندگان و بهره برداران بخش خصوصی اتوبوسرانی نیشابور با گلایه از مشکلات فراوان دست به تجمع زدند و همین اقدام برای ساعاتی شبکه حمل و نقل عمومی نیشابور را با اختلال رو به رو کرد.
یکی از این رانندگان در گفت و گو با خراسان رضوی اظهار کرد: متاسفانه هزینه های نگهداری اتوبوس ها به شدت افزایش یافته است به طوری که در گذشته لاستیک را دو میلیون می خریدیم حالا در بازار آزاد باید ۱۵ میلیون تومان هزینه کنیم. تعویض روغن را با ۳۰۰ هزار تومان انجام می دادیم حالا سه میلیون تومان هزینه دارد.
وی ادامه داد: اتوبوس در ماه پنج میلیون تومان هم کار نمی کند و صبح تا شب ۱۶ ساعت پشت فرمان رانندگی می کنیم ولی در پایان نیز چیزی عایدمان نمی شود. مسئولان باید حمایت کنند چرا که با این وضعیت چرخ اتوبوس ها نمی چرخد.یکی دیگر از رانندگان بخش خصوصی اتوبوسرانی نیشابور گفت: با شهرداری قرارداد داشتیم و مدت هاست این قرار داد به اتمام رسیده است، حداقل سندهای ما را آزاد کنند تا دنبال زندگی مان برویم. همکاران دیگر ما روی خودروهای سنگین در جاده کار می کنند و درآمد بهتری دارند.وی ادامه داد: سند اتوبوس ها به اسم سازمان است و می گویند باید کار کنید چون اتوبوس نداریم.یکی دیگر از رانندگان نیز به خبرنگار ما گفت: هر چقدر کار می کنیم باز هم باید از چند نفر قرض بگیریم تا استهلاک خودرو را فقط جبران کنیم.وی خاطر نشان کرد: اتوبوس ها و سرویس های دارای درآمد در اختیار خود سازمان است و تازه همان درآمد ناچیز ما نیز به حساب شهرداری می رود و باید دنبال آن بدویم تا نقد شود. با این وضعیت، کار کردن بسیار سخت شده است و باید به اتوبوس ها یارانه بدهند اما مسئولان چند سال است که فقط وعده می دهند.
یارانه دولت به حمل و نقل عمومی به حد صفر رسیده است
مدیر عامل سازمان مدیریت حمل و نقل بار و مسافر شهرداری نیشابور در گفت وگو با خراسان رضوی درخصوص مشکلات به وجود آمده برای ناوگان حمل و نقل عمومی این شهر اظهار کرد: حمل و نقل عمومی در دنیا بر محور یارانه است، یعنی چون این موضوع هزینه و فایده یکسانی ندارد دولت ها از آن حمایت می کنند.اسماعیل قندهاری با بیان این که حدود ۱۲ سال پیش دولت اتوبوس هایی را به شهرداری ها واگذار کرد، افزود: آن زمان قیمت اتوبوس حدود 100 میلیون تومان بود اما به شهرداری ها به قیمت ۱۸ میلیون تومان واگذار کردند. شهرداری ها نیز آن را به همان قیمت در اختیار بخش خصوصی قرار دادند و اتفاقا از این موضوع استقبال هم شد.وی ادامه داد: از آن گذشته دولت به شهرداری ها نیز بابت حمل و نقل عمومی یارانه پرداخت کرد و بخشی از هزینه های سفرهای درون شهری را متقبل شد. قندهاری اظهار کرد: در همین خصوص یارانه قابل توجهی هم پرداخت شد به طوری که در سال ۹۲ یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان یارانه بلیت به شهرداری نیشابور پرداخت شد که با توجه به قیمت حدود ۱۰۰ میلیون تومانی اتوبوس ها مانند این بود که ۱۵ دستگاه اتوبوس جدید به ما تزریق شده باشد. ما از این محل به بخش خصوصی، یارانه لاستیک و قطعات یدکی می دادیم و اتوبوس های
فرسوده تر را باز سازی و سیستم حمل و نقل را مدیریت و نیازهای آن را مرتفع می کردیم.وی با بیان این که متاسفانه از شش ماه دوم سال ۹۴ یارانه تخصیصی دولت به حد صفر رسیده است، خاطر نشان کرد: اگر بخواهیم آن زمان را با وضع موجود مقایسه کنیم هم اکنون قیمت هر دستگاه اتوبوس پنج میلیارد تومان است و اگر دولت بخواهد یارانه را مانند گذشته پرداخت کند باید سالیانه ۱۵ برابر این مبلغ یعنی ۷۵ میلیارد تومان برای حمل و نقل عمومی نیشابور پرداخت کند. اگر این مبلغ در اختیار حمل و نقل عمومی قرار بگیرد کارهای بسیار زیادی می توان انجام داد حال آن که نه تنها مبلغ به این مقدار افزایش نیافته بلکه به صفر رسیده است. این خلأ بسیار زیاد به وجود آمده را چگونه می توان جبران کرد وقتی دولت برخلاف اقدامات دیگر کشورها پای خود را از حمل و نقل عمومی کنار کشیده است؟
کاهش ۸۷ درصدی تعداد مسافر اتوبوس های درون شهری نیشابور
مدیر عامل سازمان مدیریت حمل و نقل بار و مسافر شهرداری نیشابور خاطر نشان کرد: در گذشته که اتوبوس را با ۱۸ میلیون واگذار کردیم برای بهره برداران صرفه اقتصادی داشت چون تعداد مسافران زیاد بود و به طور میانگین روزی هزار و۵۰۰ نفر جابه جایی در هر اتوبوس داشتیم و این عدد تا قبل از شیوع کرونا با کاهش بیش از ۵۰ درصدی به ۷۰۰ مسافر در روز رسید در حالی که جمعیت و نیاز مردم به رفت و آمد درون شهری افزایش یافته است. البته از دلایل این موضوع می توان به افزایش استفاده از خودروی شخصی، به روز رسانی نشدن سیستم حمل و نقل عمومی، فرسودگی خودروها و نبود فرهنگ استفاده از حمل و نقل عمومی اشاره کرد.وی ادامه داد: پس از شروع پاندمی کرونا در اسفند ۹۸ نیز تاکنون تعداد مسافر به طور میانگین به ۲۰۰ نفر رسیده است که کاهش تعداد مسافر به طور مستقیم باعث کم شدن درآمد بهره بردار بخش خصوصی می شود.
عمر ناوگان اتوبوسرانی نیشابور از خط قرمز عبور کرده است
سن ناوگان بالا رفته است و با این قیمت ها به جز در چند کلان شهر شهرداری ها توان خرید اتوبوس را ندارند.قندهاری با اشاره به عمر بالای ناوگان حمل و نقل عمومی نیشابور گفت: اتوبوس ها در حال فرسوده شدن هستند و هزینه تعمیر و نگهداری آن ها بیشتر شده است. مجبوریم برای اتوبوس های فرسوده معاینه فنی بگیریم و از آن ها استفاده کنیم و باید بگوییم هم اکنون استانداردهای ترافیکی در حمل و نقل عمومی کشور ما معنی ندارد.
وی افزود: در حالی که در برخی کشورها عمر ناوگان حمل و نقل عمومی پنج سال و در بعضی کشورها ۱۰ سال است و در کشور ما نیز 10 سال تعریف شده، میانگین عمر ناوگان حمل و نقل نیشابور به ۱۴ سال رسیده است. از خط قرمز عبور کرده ایم و اتوبوس پس از10 سال فقط آلایندگی ایجاد می کند و هزینه های تعمیر و نگهداری آن زیاد است و مقرون به صرفه نیست.
افزایش سرسام آور هزینه قطعات یدکی اتوبوس ها
مدیر عامل سازمان حمل و نقل عمومی شهرداری نیشابور تصریح کرد: عمر ناوگان بخش خصوصی ما بالا رفته است و زیاد خراب می شود. از طرفی هزینه نگهداری و قطعات این اتوبوس های فرسوده با اتوبوس های جدید۵ میلیارد تومانی برابر است.
در گذشته یک جفت لاستیک را حدود دو میلیون تومان می خریدیم و هم اکنون لاستیک ایرانی حدود ۹ میلیون تومان است و قیمت آن بیش از چهار برابر افزایش یافته است. همچنین تعویض روغن ۲۰۰ هزار تومانی با افزایش 10 برابری به ۲ میلیون تومان رسیده است.
دولت می تواند با راه اندازی سامانه خرید قطعات، لوازم یدکی مورد نیاز اتوبوس ها را از کارخانه ها بخرد و با دادن یارانه مستقیم به دست شهرداری ها برساند تا مجبور نباشیم جنس را از بازار با قیمت بسیار بالا و کیفیت پایین تهیه کنیم.
قندهاری با بیان این که در این سال ها قیمت بلیت اتوبوس نیز افزایش یافته است و اگر دولت یارانه را پرداخت کند افزایش قیمت بلیت نداریم، افزود: این افزایش قیمت باعث می شود که اتوبوس نتواند درخصوص جذب مسافر با دیگر وسایل حمل و نقل رقابت کند و استقبال مردم کم می شود. این در حالی است که برای تشویق مردم به استفاده از حمل و نقل عمومی در بسیاری از کشورها دسترسی به آن بسیار ارزان و حتی رایگان است.
شهرهای میانی مانند نیشابور از کمک های دولتی بی بهره اند
وی ادامه داد: شهرهای کوچک از کمک های دولتی برخوردارند و کلان شهرها نیز توسط دولت حمایت می شوند اما متاسفانه شهرهای میانی مانند نیشابور از این کمک های دولتی بی بهره اند. در کلان شهرها مترو داریم و در شهرهای کوچک نیز از تاکسی یا مینی بوس استفاده می شود. چند سال است که ناوگان اتوبوسرانی نوسازی نشده و پر کردن این شکاف با این قیمت ها توسط دولت جدید کار بسیار سختی است.
این کارشناس حوزه حمل و نقل تصریح کرد:برای تقویت سیستم اتوبوسرانی می توانیم خطوط ویژه و مخصوص اتوبوس در خیابان های ۱۵ خرداد و ۱۷ شهریور ایجاد کنیم که مطالعات اولیه آن نیز صورت گرفته اما نبود زیرساخت ها مانع انجام آن می شود. ترافیک بعضی خیابان ها زیاد است و این موضوع باعث کاهش استقبال مردم از اتوبوسها می شود. اگر سیستم حمل و نقل عمومی تقویت شود شاهد کاهش ترافیک و آلودگی هوا خواهیم بود.
قندهاری با بیان این که هم اکنون حدود ۸۰ اتوبوس فعال در بخش خصوصی داریم، افزود: با این بهره برداران قبل از سال ۹۰ قرارداد بسته شده و هم اکنون قرارداد آن ها به اتمام رسیده است اما با توجه به شرایط موجود امکان استرداد اتوبوس ها نیست.
وی خاطرنشان کرد: وزارت کشور فضایی ایجاد کرده است که بتوانیم اتوبوس ها را بازسازی کنیم. چند دستگاه اتوبوس را به صورت رایگان بازسازی و قرارداد آن ها را تمدید کردیم. شهرداری نیشابور نیز به دنبال دریافت وام برای بازسازی چند دستگاه دیگر است اما مشکلات کلی با این راهکارها حل نخواهد شد.
قندهاری در خصوص کمک های شهرداری به بهره برداران بخش خصوصی اظهار کرد: شهرداری نیشابور فروردین و اردیبهشت امسال به هر دستگاه اتوبوس یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و از خرداد دو میلیون و 500 هزار تومان از محل بودجه خود کمک کرده است.
وی در پاسخ به تاخیر در پرداخت درآمدهای رانندگان نیز گفت: پرداخت ها سیستم قانونی شهرداری است و تلاش می کنیم زمان پرداخت آن به بهره برداران را به حداقل برسانیم.
از مکاتبه با مسئولان هیچ نتیجه ای نگرفتیم
رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر نیشابور نیز در این باره تصریح کرد: در حوزه حمل و نقل عمومی دو مدل اتوبوس داریم که یکی اتوبوس های متعلق به شهرداری و دیگری اتوبوس های بخش خصوصی است که طبق قراردادی زمان واگذاری اتوبوس ها مشغول کار شده اند و هم اکنون قرارداد آن ها پایان یافته یا رو به پایان است.
احمد همت آبادی افزود: این که می گویند قراردادمان تمام شده حرف حساب است. می گویند تعهدمان تمام شده است و سند اتوبوس ها را آزاد کنید تا به دنبال فعالیت های خودمان برویم اما شهرداری با توجه به نیازی که به این تعداد اتوبوس دارد و واقعا در ناوگان حمل و نقل مشکل داریم فعلا این اتوبوس ها را نگه داشته است ولی قطعا مشکلات آن ها باید بررسی و رفع شود.
سخنگوی شورای شهر نیشابور بیان کرد: از زمانی که دولت سهم خود را در حمل و نقل عمومی پرداخت نمی کند مشکلات آغاز شد و هم اکنون با شیوع کرونا مسافران کمتر و این مشکلات تشدید شده است به نحوی که بهره برداران می گویند حتی هزینه کمک راننده را نمی توانند پرداخت کنند در حالی که هزینه های جاری آن ها چندین برابر شده است.
همت آبادی ادامه داد: رانندگان معتقد هستند هزینه های یک اتوبوس شهری هم اکنون در هر ماه حدود ۱۵ تا ۱۸ میلیون تومان است در حالی که درآمد حاصل از فروش بلیت تنها بین ۵ تا ۶ میلیون تومان است که این فاصله ایجاد شده باید جبران شود.
عضو دوره های پنجم و ششم شورای شهر نیشابور اظهار کرد: مصوبه ای در دوره قبلی شورای شهر داشتیم که ماهیانه تا پنج میلیون تومان به هر دستگاه اتوبوس پرداخت شود که به دلیل هزینه های زیاد مورد موافقت شهرداری قرار نگرفت و مقرر شد نصف آن مبلغ پرداخت شود که مشکلی بابت آن نیست.
همت آبادی ادامه داد: یکی دیگر از مطالبات بهره برداران بخش خصوصی این است که شهرداری سهم خود از فروش هر بلیت را پرداخت کند که مقرر شد به ازای هر تراکنشی که دارند مبلغی را شهرداری به آن ها پرداخت کند. رانندگان با این موارد فعلا موافقت کرده اند و منتظریم لایحه جدید شهرداری در این خصوص دوباره به شورای شهر ارسال شود.
سخنگوی شورای شهر نیشابور بیان کرد: در دوره قبل پیشنهاد دادم به دلیل کوتاهی دولت در این مورد حتی جلسه شورای تامین برگزار و این مشکل بحرانی ما در حوزه حمل و نقل عمومی بررسی دقیق شود. با دادستانی، فرمانداری، نمایندگان مجلس و دیگر نهادها در این خصوص مکاتبه کرده اما متاسفانه هیچ نتیجه ای نگرفته ایم و همچنان دولت از زیر بار مسئولیت در حوزه حمل و نقل عمومی شانه خالی می کند.