گزارشی درباره ظرفیت ها و جایگاه نوغانداری خراسان رضوی در کشور
تعداد بازدید : 18
پایتخت ابریشم کشور گرفتاردرکلاف بی توجهیمسئولان
نوغانداری با پیشینهای تاریخی اگر چه جزو اشتغال موقت و درآمد مقطعی روستاییان خراسان رضوی محسوب میشود اما با توجه به سودآوری و البته ارزش افزودهای که به واسطه تولید نخ ابریشم آن هم در زمانی کوتاه ایجاد میکند، صنعتی اشتغالزا و با ارزش افزوده بالاست که با استقبال فراوان روستاییان استان مواجه شده است و ۲۰ استان کشور در زمینه صنعت نوغانداری فعالیت دارند که خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر با تولید بیش از 80درصد نخ ابریشم کشور، حرف اول را در تولید نخ ابریشم میزند.
۴۵ روز کافی است تا تخمهای کوچک و سیاهرنگ نوغان ثمربخش و به پیلههای ارزشمند ابریشم بدل شود و به عنوان فعالیت اقتصادی جانبی در کنار کشاورزی و باغداری در فصل بهار، رونقبخش سفره هزاران خانواده باشد.اگرچه ۲۰ استان کشور در زمینه صنعت نوغانداری فعالیت میکنند اما در این میان استان گیلان قطب تولید پیله تر ابریشم و استان خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر با تولید بیش از80درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشمکشی ایران به شمار میآید.حاصل تولید پیله کرم ابریشم در نهایت به هنری به نام ابریشمبافی میانجامد که جزو صنایعدستی محسوب میشود. بافت رشتههای ابریشم از الیاف حاصل از پیله کرم، در ایران سابقهای طولانی دارد و به قولی قدمت آن در بین مردم روستانشین این سرزمین به تاریخ پیش از اسلام بازمیگردد.
نوغانداری و درآمدافزایی روستاییان
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در اینباره به ایرنا گفت: نوغانداری در حقیقت شغلی مکمل در کنار سایر مشاغل سنتی است که در اقتصاد خانوارهای روستایی نقشآفرینی میکند.مجید جعفری افزود:چند سالی است که شغل نوغانداری به عنوان یک حرفه قدیمی که نسل به نسل توسط روستاییان حفظ شده است، از سوی بسیاری از روستاییان دنبال میشود.وی ادامه داد: این فعالیت خانگی، اقتصاد روستایی را در برخی فصول سال به ویژه بهار رونق بخشیده است و میتواند علاوه بر ایجاد اشتغال برای زنان و افزایش درآمدخانوار روستایی، موجب کاهش مهاجرت از روستاها به شهرها شود.معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: نوغانداری به دلیل ویژگیهایی از جمله جنبی بودن و تکمیل کردن بخش کشاورزی، در کنار سایر مشاغل میتواند موجب ایجاد اشتغال و تأمین درآمد برای خانوارهای روستایی و کشاورز شود؛ لذا برخلاف بیمهریهای دو دهه گذشته با تلاش دولت در مسیر احیا و توسعه قرار گرفت.جعفری افزود: بی نیازی به سرمایهگذاری فراوان و مزیت نسبی و فرصت انجام این حرفه در اغلب مناطق کشور در کنار سنتیبودن و قدمت طولانی آن در فرهنگ باستانی ایران، از ویژگیهای خاص است.وی ادامه داد: در حوزه صادرات، محصول نهایی ابریشم یعنی دستبافتههایی از جمله فرش ابریشمی مورد استقبال و اقبال بیشتری است و از بیش از ۹۵ درصد ابریشم تولیدی کشور، در حوزه فرش دست باف استفاده میشود؛ بنابراین فرش ابریشمی از کالاهای نفیس و ارزشمند صادراتی است که در جهان نیز یگانه، منحصربه فرد و بسیار مورد علاقه است.او تاکید کرد: ارزش افزوده در حوزه تولید ابریشم در محصولات نهایی نهفته است و خام فروشی در این زمینه به هیچ وجه معنا ندارد.
افزایش توزیع تخم نوغان در استان
رئیس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی نیز گفت:پارسال ۱۲ هزار جعبه تخم نوغان در بین شش هزار بهرهبردار استان توزیع شد.عبدالعظیم نصیری افزود:از هر جعبه تخم نوغان به صورت میانگین ۳۵ کیلوگرم پیله تر برداشت میشود که با توجه به مساعد بودن شرایط پارسال حدود ۵۰۰ تن پیله تر در استان تولید شد.وی با بیان اینکه امسال توسعه نوغانداری همچون سالهای گذشته در استان مدنظر است، ادامه داد: امسال نیز توزیع ۱۵ هزار جعبه تخم نوغان در بین هفتهزار و ۵۰۰ خانوار یا بهرهبردار در استان هدفگذاری شده است.رئیس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی گفت: هر جعبه نوغان با احتساب هر کیلوگرم پیله خشک به قیمت حدود 5/۱ میلیون ریال برای پرورشدهنده ۵۰ میلیون ریال سودآوری دارد.
نصیری افزود: هر پنج تا شش کیلوگرم پیله تر تبدیل به یک کیلوگرم نخ ابریشم میشود و از هر جعبه به صورت میانگین ۵ تا ۶ کیلوگرم نخ ابریشم قابل استحصال است.وی با بیان اینکه هر دو جعبه نوغان برای یک نفر ایجاد اشتغال میکند، ادامه داد: با توجه به حجم سرمایهگذاری پایین موردنیاز و مدت کوتاه به ثمر نشستن این فعالیت اقتصادی، این میزان اشتغال بسیار خوب است و کمک شایانی برای خانوارهای روستایی محسوب میشود.رئیس اداره توسعه نوغانداری استان گفت: بیش از ۸۰ درصد کل پیله تر تولیدی کشور به استان خراسان رضوی می آید و در شهر بایگ تربتحیدریه به نخ ابریشم تبدیل میشود.نصیری افزود: توزیع تخم نوغان از پنجم فروردین آغاز شده است و به فراخور سردسیریا گرمسیربودن شهرستانهای استان توزیع آن تا پایان اردیبهشت ادامه دارد.
برگ توت، کیمیای نوغانداری
رشد و پرورش کرم ابریشم منوط به تامین یک خوراکی منحصر به فرد، ارزان و فراوان در خطه خراسان رضوی و البته با مدعیان فراوان است و آن چیزی نیست جز برگهای درخت توت.
یکی از زیباترین جلوههای بهار و تابستان در هیاهوی شهرها و سکوت روستاها، درختان سبز توت هستند که نوع نر آن سایهساری است در معابر و خیابانها و نوع ماده آن با میوه شیرین و مروارید رنگش به جز زیبایی و طراوت، شیره جان خود را نیز به شهروندان و روستاییان عرضه میکند.
برگ درخت توت، مهمترین نیاز حوزه نوغانداری به منظور پرورش کرم ابریشم نیز محسوب میشود زیرا برگ توت تنها غذای کرم ابریشم است ولی این نیاز باید از درختان توت نر و بدون میوه تامین شود. موسم بهار و پرورش کرم ابریشم، نیاز به استفاده از برگ درختان توت را افزایش میدهد و اگرچه جعبههای تخم نوغان توسط سازمان جهاد کشاورزی توزیع میشود اما این سازمان تعهد و وظیفهای برای تامین برگ توت موردنیاز فعالان و تولیدکنندگان این بخش ندارد؛ با این حال با هدف حمایت از این صنعت با توزیع نهال رایگان در بین روستاییان تلاش میشود تا برای ترویج و توسعه نوغانداری اقدام شود.رئیس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی در این زمینه گفت: امسال ۶۲ هزار اصله نهال درخت توت در بین متقاضیان توزیع شده که سهم شهرستان تربتحیدریه هشتهزار نهال بوده است.نصیری با بیان اینکه نهال توزیعشده از نوع اصلاحشده ژاپنی است، افزود: غیر از این میزان نهال توزیعشده هماکنون سه هزار و ۴۰۰ هکتار توتستان در استان داریم که در روستاها و نقاط مختلف پراکنده هستند.وی افزود: توزیع نهال رایگان کمک شایانی برای سالهای پیش رو در حمایت از این صنعت است.
خراسان رضوی پایتخت ابریشمکشی
در حالی که ۸۵ درصد فرایند ابریشمکشی از تولیدات پیله ابریشم در پایتخت ابریشمکشی کشور یعنی خراسان رضوی انجام میشود، شهر بایگ و روستای بسک در شهرستان تربتحیدریه مهمترین مناطق هنر صنعت ابریشمکشی در این استان محسوب میشوند و روستای بسک به واسطه همین جایگاه به عنوان روستای ملی ثبت شده است.مدیرکل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه در این استان بیش از سههزار روستای دارای سکنه وجود دارد که بسک تنها روستایی است که به عنوان روستای ملی صنایعدستی در رشته ابریشمکشی به ثبت رسیده است، افزود: بر اساس قانون، این اقدام مقدمهای برای ثبت جهانی این روستای ۳۴۲ نفری و ۱۱۷ خانواری است.ابوالفضل مکرمیفر اضافه کرد:روستای بسک علاوه بر آنکه دارای جاذبههای طبیعی و گردشگری متنوع است، حدود ۱۰۰ چرخ ابریشمکشی در آن وجود دارد و ۹۵ درصد جمعیت آن به شغل ابریشمکشی اشتغال دارند.وی ادامه داد: وجود حدود دوهزار کارگاه ابریشمکشی در شهر بایگ و روستای بسک شهرستان تربتحیدریه رتبه نخست کشور را در این عرصه به نام این شهرستان سند زده است.مدیرکل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری خراسان رضوی، با اشاره به اینکه تولید اصلی فرایند نوغانداری، پیله ابریشمی است که از آن الیاف ابریشم حاصل میشود، افزود: از میان تمامی تارهای منسوجات، ابریشم به دلیل ویژگی خاص خود از جمله سبکی، نرمی، مقاومت در نوسانات گرمایی، رنگپذیری، جاذب رطوبتبودن، عایقپذیری الکتریکی و به طور کلی لطافت، ظرافت و دوام، جایگاه ویژه و ممتازی دارد.مکرمیفر افزود: به همین دلیل در دنیا منسوجات ابریشم را ملکه منسوجات مینامند و از ابریشم به عنوان ماده اولیه در تولید محصولاتی مانند فرش، پارچه، پیراهن، شالگردن، آویزهای دیواری و تزیینات داخلی منزل استفاده میشود.وی تصریح کرد: روزانه در هر کارگاه در تربتحیدریه دوکیلوگرم و سالانه بیش از ۱۱۰ هزار کیلوگرم نخ ابریشم تولید میشود.
توسعه نوغانداری و کمک به معیشت روستاییان
با توجه به ظرفیت قابل توجه اکثر مناطق روستایی استان برای توسعه نوغانداری و تولید نخ ابریشم، با آموزش و ارائه تسهیلات میتوان از این ظرفیت برای کمک به معیشت روستاییان و جلوگیری از مهاجرت آنها به حاشیه شهرهای بزرگ استفاده کرد.همچنین گسترش استفاده از پشتوانههای بیمهای دلگرمی قابل اتکایی به روستاییان و شاغلان صنعت نوغانداری خراسان رضوی خواهد داد.