گزارشی درباره میراث تاریخی ثبت ملی شده سبزوار
تعداد بازدید : 20
تپه باستانی 5هزارساله سبزوار بدون نگهبان !
نویسنده : میلاد کلاته
تپه باستانی سبزوار مشهور به تپه عیدگاه یا دامغانی با قدمت پنج تا ششهزارساله که می توانست تحولی در صنعت گردشگری این شهرستان ایجاد کند، مورد بیمهری وبیتوجهی قرار گرفته و به مکانی مخروبه تبدیل شده است. به گزارش خراسان رضوی، تپه باستانی سبزوار با وسعت 110 هکتار در محور سبزوار – مشهد واقع شده است و یکی از محوطههای تاریخی در کشور به شمار میرود. محوطه باستانی سبزوار، مشهور به تپه عیدگاه یا دامغانی، در فروردین سال 1380 با شماره 3749 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده که این موضوع به اهمیت حفظ و نگهداری از این میراث تاریخی افزوده است. تپه باستانی سبزوار به عنوان میراث کهن این دیار در چند سال گذشته موردتوجه باستانشناسان و کاوشگران بود که این روزها با بیمهری متولیان حال و روز خوشی ندارد! تا دو دهه پیش کمتر کسی از ارزش تاریخی تپه باستانی در جنوب شرقی شهر سبزوار خبر داشت تا اینکه تحقیقات و پژوهشهای باستانشناسان ایرانی، پای اروپاییها را به این تپه یا همان محوطه باستانی باز کرد.
مروری بر سرنوشت میراث شهر تاریخی سبزوار
در سال 1382 آقای دکتر گاراژیان و خانم دکتر پاپلی برای نخستینبار در این تپه باستانی حضور یافتند، پس از آن پروفسور انی بوشرلا به منظور بررسی تپه به سبزوار آمد و در سال 1387 نیز هیئت بلندپایهای از کشور فرانسه از این تپه باستانی بازدید کرد. در سال 1394 گروهی از باستانشناسان ایرانی در قالب یک تیم 40 نفره به سرپرستی دکتر گاراژیان به عنوان یکی از کاوشگران، فصل جدیدی از کاوشها را انجام دادند. گاراژیان درباره تپه باستانی سبزوار گفت: عمدهترین آثاری که شناسایی کردیم، سه دوره معماری شاخص بود و آثار پلان های معماری در ارتباط با یکدیگر دارای اهمیت بسزایی است.
بازدید رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی کشور از تپه باستانی
تپه باستانی سبزوار آنقدر مهم بود که مسعود سلطانیفر رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور را به این تپه تاریخی کشاند و در آذرماه سال 1394 در بازدید از این تپه گفت: این تپه واجد ثبت جهانی است. وی همچنین افزود: همانند تپه شهر سوخته زابل در استان سیستان و بلوچستان که در پنج درصد این تپه نیز کار کاوش باستانشناسی انجام شده و به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسیده، تپه باستانی سبزوار هم این قابلیت را دارد. رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور هم تاکید کرده بود که تپه باستانی سبزوار به دلیل ارزش تاریخی که دارد و حدود پنج تا ششهزار سال گذشته در آن حیات وجود داشته و یک شهر بزرگ و محل سکونت چند هزار نفر از مردم بوده است، رازهای نهفتهای دارد.
تپه باستانی سبزوار در دست فراموشی
در سال 1394 براساس تفاهمنامهای مشترک بین پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور، شهرداری سبزوار و میراث فرهنگی خراسان رضوی، قرار بود علاوه بر ادامه کاوش سایت موزه فضای باز در این محوطه تاریخی ایجاد شود. براساس گفته کارشناسان در سال 1396 با تغییر شهردار سبزوار روند گمانهزنی و کاوشها متوقف شد و از طرفی مالکان اراضی تپه باستانی سبزوار به دلیل بلاتکلیف ماندن طرح تپه اقدام به تخریب آن کردهاند. حدود سه سال از تب و تاب کاوش و گمانهزنیها در این محوطه باستانی گذشته است و بیرغبتی مسئولان مربوط برای رسیدگی به این میراث گرانبها سبب شده سال به سال صدمات جبرانناپذیر بیشتری به تپه باستانی سبزوار وارد شود.
ثبت ملی تپه
مدیر مطالعات راهبردی تپه باستانی سبزوار در گفتوگو با خراسان رضوی با بیان اینکه این تپه باستانی از سالهای گذشته وجود داشته و به ثبت ملی رسیده است، اظهارکرد: قبل از انقلاب هم شناخت کافی درباره این تپه باستانی وجود داشت اما ثبت آن در فهرست آثار ملی به تعویق افتاده بود. محمودرضا سلیمانی افزود: تپه باستانی سبزوار مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد یعنی حدود پنجهزار سال پیش است و از تپههای بسیار مشهور حوزه تمدنی کشفرود به شمار میرود. وی با اشاره به کاوشهای انجام شده در تپه باستانی سبزوار، بیان کرد: در سال حدود 1387 توسط فرانسویها کاوشی در تپه صورت گرفت و پس از آن توسط تیم ایرانی به سرپرستی دکتر گاراژیان کاوش انجام شد و با هماهنگی ادارهکل میراث فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور آغاز به کاوش مجدد کردیم. مدیر مطالعات راهبردی تپه باستانی سبزوار، با بیان اینکه دو فصل کاوش در این تپه انجام شد و به نتایج غنی رسیدیم، ادامه داد: آثاری کشف شد و پس از آن آثار تاریخی تحویل به امین اموال شد. سلیمانی درباره بیتوجهی به میراث شهر تاریخی سبزوار، گفت: شهرداری سبزوار از سال 1396 دیگر کاری برای این تپه باستانی انجام نداد؛ چراکه قرار بود تعهدات خود را انجام دهد و متاسفانه تغییر سیاست و نگرش صورت گرفته بود. وی افزود: سایت موزه این تپه باستانی قرار بود توسط شهرداری سبزوار ایجاد شود و تملک این تپه جزو وظایف اداره راه و شهرسازی و شهرداری است.
تایید طرح راهبردی تپه باستانی سبزوار توسط وزارت میراث فرهنگی
مدیر مطالعات راهبردی تپه باستانی سبزوار بیان کرد: از طریق دانشگاه حکیم سبزواری پیگیری کردیم و در دو سال اخیر طرح راهبردی محوطه تاریخی سبزوار تدوین و تکمیل شد و به تایید وزارت میراث فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی رسید. سلیمانی درباره طرح راهبردی تپه باستانی سبزوار، تصریح کرد: در این طرح پاسخ داده شده که برای این تپه باستانی باید چه اقداماتی را انجام دهیم و مدت زمان اجرای طرح 15 ساله پیشبینی شده است؛ حدود یکسال در دانشگاه حکیم سبزواری روی طرح راهبردی تپه باستانی سبزوار کار مطالعاتی انجام شده است. وی با اشاره به اینکه برای ادامه کار با مدیرکل موزه های کشور وارد مذاکره شدیم و دانشگاه حکیم سبزواری شرح خدمات را دریافت کرده است، افزود: امیدواریم دوباره کار مطالعات و طراحی سایت موزه در محوطه باستانی با نظارت وزارت میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری را داشته باشیم. مدیر مطالعات راهبردی تپه باستانی سبزوار با تاکید بر لزوم حفظ و نگهداری از این تپه باستانی، افزود: این محوطه تقریبا جزو معدود محوطههایی است که در داخل شهر سبزوار قرار دارد؛ بنابراین مربوط به باستانشناسی شهری است و حوزه مداخلهگری با شهرداری سبزوار است و این محوطه دارای مالکان خصوصی است و پس از شناسایی مالکان باید برای انجام فرایند تملک با آنها وارد مذاکره شود. مدیر مطالعات راهبردی تپه باستانی سبزوار بیان کرد: همچنین در داخل بافت، محوطههای معماری وجود دارد که نیازمند نگهداری است. سلیمانی ادامه داد: آثار تاریخی و باستانی مرتبط به اقتصاد فرهنگی و اقتصاد گردشگری است و هیچ کشور یا شهری این ظرفیت عظیم را رها نمی کند و در داخل کشور، شهرهایی همانند کاشان، تبریز، شیراز و اصفهان محوطههای تاریخی واقع در داخل شهر را رها نمی کنند و به وادی تخریب نمیسپارند.
از تپه تاریخی حفاظت و نگهداری نمی شود
وی ویران شدن محوطه تاریخی سبزوار را یکی از تهدیدات جدی و خطرناک دانست و گفت: متاسفانه از این تپه تاریخی حفاظت و نگهداری نمی شود و باید استقرار نیروهای حفاظتی وجود داشته باشد. مدیر مطالعات راهبردی تپه باستانی سبزوار، در پایان با بیان اینکه بیاعتنایی مسئولان این شهرستان به این محوطه یکی دیگر از تهدیدات بزرگ به شمار می رود، افزود: امیدواریم فرماندار جدید سبزوار نگاه حمایتی داشته باشد چراکه بخش عظیمی از اقتصاد فرهنگی و اشتغال سبزوار در پرتو این محوطه تاریخی است.
تملک تپه باستانی سبزوار برعهده شهرداری نیست
معاون معماری و شهرسازی شهرداری سبزوار، در پاسخ به پیگیریهای خبرنگارخراسان درباره تملک تپه باستانی سبزوار، مشهور به تپه دامغانیها، گفت: این موضوع ارتباطی با شهرداری ندارد و مربوط به میراث فرهنگی است. مرتضی احمدی با اشاره به اینکه مجری تپه باستانی سبزوار میراث فرهنگی است، افزود: اراضی این تپه دولتی محسوب می شود و باید از سوی اداره راه و شهرسازی تملک شود. وی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار خراسان رضوی درباره اینکه آیا ایجاد سایت موزه در محل تپه باستانی جزو وظایف شهرداری سبزوار است، بیان کرد: مطالعات ایجاد سایت موزه در دست میراث فرهنگی است و هنوز به اتمام نرسیده است. معاون معماری و شهرداری سبزوار تصریح کرد: شهرداری در بحث اعتبارات میتواند همراهی کند ولی اکنون نقشهراهی در مورد تپه باستانی برای مشارکت شهرداری وجود ندارد. این تپه همانند کوی گلستان است که نقشه راهی برای تامین اعتبار موردنیاز نیست و در ابتدا باید نقشه راه برای تپه باستانی و کوی گلستان مشخص شود. احمدی با اشاره به اینکه شهرداری به صورت مشارکت یکسوم در تمامی طرحهای میراث فرهنگی پای کار است، گفت: پس از تصویب شورای اسلامی شهر سبزوار، امکان مشارکت شهرداری در این تپه باستانی وجود دارد.
سرنوشت نامعلوم اشیای کشفشده در تپه باستانی
مهیار تسبندی مدیرعامل سازمان مردمنهاد سفیران گردشگری سبزوار نیز به خراسان رضوی گفت: سوال مهم درباره تپه باستانی سبزوار این است که اشیای کشفشده در سالهای گذشته کجاست؟ برخی اعلام کردند به موزه مشهد منتقل شده اما در موزه مشهد آثار کشف شده در این تپه را مشاهده نکردم! وی افزود: تصاویرآثار کشف شده وجود دارد ولی متاسفانه خبری از آن اشیا نیست. مدیرعامل سازمان مردمنهاد سفیران گردشگری سبزوار درباره وضعیت این تپه باستانی، بیان کرد: تپه سیلک در کاشان وجود دارد که علاقهمندان به تاریخ و میراث فرهنگی این مرز و بوم با عشق و علاقه از آن بازدید می کنند اما تپه باستانی سبزوار با وجود قدمت غنی مورد بیمهری قرار گرفته است.
شایان ذکر است پیگیریهای خبرنگار ما برای تماس تلفنی با مرجان اکبری معاون میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری خراسان رضوی درباره سرنوشت تلخ تپه باستانی سبزوار، به نتیجه نرسید.