محمد بهبودی نیا – طرح تفصیلی اطراف حرم مطهر رضوی ازجمله طرحهایی است که باوجود اهمیت فراوان طی 25 سال گذشته با فراز و نشیبهای فراوانی همراه بوده است و درنهایت سهشنبه هفته جاری شورای عالی مسکن و شهرسازی کشور این طرح را تصویب کرد تا طرح گذشته موسوم به «طرح طاش» متوقف و طرح جدید جایگزین آن شود. باوجود تصویب طرح تفصیلی، ابهامات بسیاری درباره آن وجود داشت که مسئولان استانی و اعضای کمیسیون ماده 5 روز گذشته بهمنظور رفع این ابهامات به ارائه توضیحاتی در نشست خبری طرح تفصیلی بافت اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) پرداختند.
به گزارش خراسان رضوی، صبح روز گذشته معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری در نشست خبری طرح تفصیلی بافت اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) ضمن تشکر از مدیریت شهری، تولیت آستان قدس و دستگاههای مؤثر در تصویب این طرح گفت: برای تصویب این طرح جلسات کارشناسی فراوانی در سطح استانی و ملی برگزار و درنهایت با خرد جمعی و اقناع منطقی، این طرح با اجماع اکثریت اعضای کمیسیون ماده 5 و شورای عالی شهرسازی و معماری کشور تصویب شد.سید کمال الدین میرجعفریان ضمن اشاره به این نکته که به رسمیت شناختن حقوق مالکانه یکی از ارکان اصلی این طرح به شمار میآید، به تشریح کلی طرح پرداخت و گفت: در سالهای گذشته ترافیک در این منطقه از دغدغههای اصلی زائران و مجاوران بوده که با تمهیدات در نظر گرفتهشده در اطراف شارستان،جای پارک برای بیش از حدود 14 هزار وسیله نقلیه پیشبینی و جانماییها انجامشده است.وی خاطرنشان کرد: همچنین صدور مجوز برای ساخت زائرسرا با حداقل 150 متر برای استفاده زائران کمدرآمد در نظر گرفتهشده است.
تشریح چند چالش
شهردار مشهد نیز در این نشست گفت: حفظ هویت شهر مشهد مرهون ارتباط بین شهر و حرم مطهر است و به همین منظور ایده حرم شهر رضوی بهعنوان طرح جایگزین مطرح شد. در طرحهای گذشته به دلیل نگاه تمرکز گرایانه، ارتباط شهر با حرم رضوی قطعشده بود، درصورتیکه در ایده حرم شهر نگاه ویژهای به این موضوع شده است.
وی افزود: مشاور طرح با نگاه زنده سازی مسیرهای تشرف گذشته، ایدهای را مطرح کرد که قابل دفاع است.
محمدرضا کلایی خاطرنشان کرد: در این طرح چند دغدغه مهم وجود داشت که توسط مدیریت شهری بررسی شد و در انتها با لایههای دیگر طرح انطباق پیدا کرد و حاصل آن در کمیسیون ماده 5 و شورای عالی شهرسازی مطرح شد که بهعنوانمثال میتوان به انطباق بیشتر نظام حملونقلی با وضع ایده آل اشاره کرد.
وی گفت: حقوق مکتسبه باعث شد پوسته 55 متری شارستان بر اساس نظریه شورای همتا حفظ شود و این موضوع از انعطافهای قابلتوجه بود و درنتیجه انتقاد بسیاری از سرمایهگذاران درباره موضوعات حملونقلی و حقوق مکتسبه، با این طرح رفع شد.کلایی درباره چگونگی اجرای ره باغها در این طرح گفت: تثبیت ره باغها یکی از موضوعات چالشبرانگیز دیگری بود که دراینباره راهحلهای فنی مناسبی طرح شد و از طرفی ایجاد مشکلاتی در شکلگیری بافت با کاهش حداقل متراژ عرصه به 70 مترمربع از چالشهای دیگر بود و درنتیجه طی جلسات تخصصی، نظر مدیریت شهری و آستان قدس در طرح لحاظ شد.
وی تصریح کرد: حفظ پوسته و تعریض خیابان طبرسی، چالش دیگری در مسیر بود و ایده ایجاد رواق در خیابان طبرسی و تسهیل حملونقل پیاده محور مبتنی بر آن، ایده مناسبی بود که علاوه بر لحاظ الزامات میراثی، امکان گسترش فضایی برای تشرف را مهیا میکرد که در این موضوع نیز جمعبندیهای قابلتوجهی صورت گرفت.
شهردار مشهد در ادامه به پروژههایی که نقدهایی به حقوق مکتسبه در اجرای آنها واردشده بود، اشاره کرد و گفت: اگرچه جمعبندی این موضوع بسیار سخت بود اما جمعبندی قابلتوجهی حاصل شد و 143پروژهای که درباره آنها حقوق مکتسبه موضوعیت پیدا میکرد، برخلاف نگاه گذشته که به دنبال تصویب الگویی واحد در تهران بود، با تلاش استاندار خراسان رضوی تصمیمگیری در این خصوص به استان واگذار و قرار شد دادگستری، محوریت این موضوع را بپذیرد و بعد از بررسی، طرحها و پیشنهادها را به کمیسیون ماده 5 ارائه کند تا علاوه بر رعایت الزامات حقوقی مردم، الزامات هم پیوندی عناصر مختلف طرح رعایت شود که برگشت این موضوع به استان اقدامی بزرگ و قابلتقدیر است.
هم اکنون امکان اظهارنظر وجود ندارد
کلایی تصریح کرد: هم اکنون هیچکس درباره این که طرح با چه وضعیتی مواجه است، قادر به اظهارنظر نیست و افرادی که انتقاداتی را مطرح میکنند درواقع به بخشی از دیکته ای انتقاد دارند که هنوز نوشتهنشده است.وی در ادامه به انتقادات بهاحتمال مسدودسازی زیرگذر مشهد اشاره کرد و گفت: درباره زیرگذر حرم مطهر نیز این ایده مطرح شد که علاوه بر حفظ ساختار اصلی، در مقاطع مختلف زمانی با توجه به تردد خودرو و حملونقل عمومی، در آن اصلاحاتی انجام شود که موضوع مهمی است و با همکاری آستان قدس اتفاقات خوشایندی در این زمینه رخ خواهد داد.
وی افزود: هم اکنون اطراف حرم مطهر به پهنه آماده کار و سرمایهگذاری باهدف خدمت به زائران و مجاوران تبدیلشده است.
دلایل تایید طرح تفصیلی توسط آستان قدس
حقیقی معاون املاک آستان قدس رضوی نیز در این جلسه گفت: در طرح جدید به چند رکن اساسی شامل تسهیل زیارت برای مجاوران و زائران، تکیهبر تأمین فضای مناسب برای ارائه خدمات شامل پارکینگها و فضای سبز، مشارکت مردم در اجرای طرح و رعایت حق افرادی که حقوقی در این بافت دارند، توجه شده است و همین باعث شد این طرح تایید شود.
وی افزود: نکته مهمی که باید بهعنوان مطالبه از مجموعه مدیریتی استان و شهر به آن توجه شود، تأمین منابع مالی برای اجرای طرح و همچنین فراهم کردن زمینههای عملی مشارکت مردم است و امیدواریم با برنامهریزی و زمانبندی مناسب، تأمین منابع مالی از بودجههای استانی یا کشوری در دستور کار قرار گیرد.
تغییر ضابطه نوسازی خرده ملکها
در ادامه این نشست، مدیرکل راه و شهرسازی گفت: در طرح گذشته برای نوسازی تک پلاکها زیربنای 250متر مدنظر بود اما 80درصد پلاکها در این منطقه زیر 200 متر بودند و این ضابطه طرح، ساکنان را مجبور به تجمیع پلاکها میکرد که در طرح تفصیلی بافت اطراف حرم این ضابطه به 150 متر تغییر کرده و اختیار ملک به مالک واگذارشده است.
وی درباره امکان انتشار اطلاعات طرح برای دسترسی عموم به آن گفت: بعد از تصویب طرح، تمامی اطلاعات در سایت شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی قرار میگیرد و مردم میتوانند به این اطلاعات دسترسی پیدا کنند.
کاهش تملک و هزینهها
مشاور طرح تفصیلی بافت اطراف حرم از دیگر حاضران این جلسه بود که به سؤالات خبرنگاران پاسخ داد. خدایی در پاسخ به این سؤال که از نظر تراز مالی، طرح مصوب تا چه حد قابل تحقق است گفت: اگر طرح گذشته ادامه پیدا میکرد باید 3360پلاک دیگر تملک و 15 هزار میلیارد تومان هزینه میشد اما هزینههای تملک در این طرح به هزار میلیارد تومان و 250 تملک کاهشیافته و این کاهش هزینه هاباعث بالا رفتن چشمگیر تحققپذیری این طرح میشود.وی افزود: به دلیل این که بخش زیادی از زیرساختها در طرح عمومی اجراشده است، عملاً هزینهها به موضوعات باقیمانده در خصوص محلات معطوف میشود. علاوه بر این، منابع مالی که از تملکهای گذشته حاصلشده در اختیار مدیریت شهری است و به همین دلیل طرح جدید از تحققپذیری بالایی برخوردار است.
خدایی در ادامه در پاسخ به این سؤال که چه افقی برای بازگشت سکنه در نظر گرفتهشده است، گفت: تغییر ضابطه در نوسازی و اولویت دادن به حقوق مالکانه مردم شرط اول مشارکت مردم است و یکی از وجوه مالی این طرح، کاهش عوارض در حوزه صدور پروانه مسکونی است. در ادامه در حوزه زائرسرا عوارضی در سطح میانی دریافت میشود و هزینه کاربریهای اقامتی را که متعلق به سطح پردرآمدتر است، بالا میبریم و این موارد میتواند کمک زیادی به بازگشت سکنه کند. جمعیت کنونی این منطقه حدود 13 هزار نفر و در افق 10 ساله طرح 48 هزار نفر برای این منطقه دیدهشده است.
مشاور طرح تفصیلی اطراف حرم گفت: در تمامی موضوعات خدماتی شاهد افزایش سرانه نسبت به طرح گذشته هستیم و افزایش خدمات عمومی از قبیل فضای سبز، فضاهای آموزشی و حل موضوعات ترافیکی نیز می تواند کمک زیادی به بازگشت مردم به این منطقه داشته باشد.
تغییر شرایط تدریجی زیرگذر حرم مطهر یک امر قطعی است
خدایی در ادامه به تصمیمات اتخاذشده برای تغییر تدریجی در نوع عبور و مرور در زیرگذر حرم مطهر اشاره کرد و گفت: درباره زیرگذر دو وجه اساسی از قبیل پارکینگها و دسترسیهای منتهی به حرم و دسترسیهای عبوری وجود داشت که درخصوص پارکینگها کارشناسان با توجه به موضوعاتی از قبیل پدافند غیرعامل و موضوعات زیستمحیطی، تأکید ویژهای بر نامناسب بودن مجموعه پارکینگهای زیر حرم مطهر داشتند و فضای جایگزین بنا به اشکالاتی تأمین نشده بود. نخستین موضوع در دستور کار جابهجایی پارکینگها در اولین فرصت از محدوده است تا حرم در دسترس ترین حالت ممکن برای زائران قرار گیرد.خدایی افزود: درخصوص دسترسیهای منتهی به حرم و دسترسیهای عبوری نیز تولیت آستان قدس رضوی تأکید ویژهای داشتند. طی مصوبات مدیریت شهری ، عبور خودروهای حملونقل عمومی از زیرگذر حرم مطهر در دستور کار قرارگرفته بود و در کمیسیون ماده 5 نیز همین موضوع تصویب شد تا در یک بازه زمانی 5 ساله این محل، به محل عبور خودروهای حملونقل عمومی تبدیل شود و تغییر شرایط تدریجی زیرگذر یک موضوع قطعی است.وی افزود: راهاندازی خطوط 3 و 4 قطار شهری میتواند نوع عبور و مرور در این محدوده را تغییر دهد و برای این کار چهار ایستگاه درگذشته ساختهشده و یک ایستگاه در شرف بهرهبرداری است، سه ایستگاه دیگر نیز در طرح فعلی پیشبینیشده است.مشاور طرح تفصیلی حرم مطهر خاطرنشان کرد: آرام شدن فضای زیارت و اطراف حرم و کاهش آلودگی این محیط و در دسترس بودن فضای حرم مطهر ازجمله دلایل این تصمیمات در زمینه حملونقل و تردد خودروها در این منطقه است.
افزایش مسیرهای دسترسی به حرم مطهر
خدایی در ادامه ضمن اشاره به این نکته که در طرح تفصیلی گذشته ره باغهایی وجود داشت که به دیوار حرم منتهی میشد؛ به افزایش تعداد مسیرهای دسترسی به حرم مطهر اشاره کرد و گفت: در سالهای گذشته با دیوارهای که اطراف حرم مطهر کشیده شد، بسیاری از مسیرهای تشرف قدیمی مسدود شد و تشرفها تنها از چهار خیابان صورت میگرفت. احیای مسیرهای قدیم و افزایش مسیرها در دستور کار قرارگرفته که میتواند کمک زیادی به اقتصاد محلی و تشرف آسانتر به حرم مطهر داشته باشد.
وی افزود: در این مسیر باید به همگرایی و همراهی شورای پنجم اشاره کرد که قابلتقدیر است.
نقش آستان قدس در اجرای طرح تفصیلی اطراف حرم
حقیقی معاون املاک آستان قدس در پاسخ به این سؤال که نقش آستان قدس در اجرای طرح تفصیلی اطراف حرم چیست؟ گفت:آستان قدس متولی برطرف کردن دغدغههای مربوط به زیارت چه از جنبه مجاوران و چه ساکنان است و نظرات زائران و مجاوران را بررسی کرده است و بررسیهایی توسط تیمهای مختلف آستان قدس انجام و درنهایت برای اعمال این نظرات در طرح، به مشاور طرح و مدیریت شهری ارائه و در طرح لحاظ شد.