گزارش «خراسان رضوی» از روند اجرای طرح احیای هویت گلزار بهشت رضا(ع) مشهد
تعداد بازدید : 20
گلزار شهدا چشم به راه بازگشت هویت
مریم ترسول - پنجم خردادماه امسال بود که کارگروه سامان دهی گلزار مطهر شهدای بهشت رضا(ع) با هدف احیای معنوی آن تشکیل شد و مدیرعامل سازمان فردوس های شهرداری مشهد در این باره اعلام کرد که خانواده معظم شهدا می توانند روزهای جمعه برای نام نویسی در این طرح به دفتر مربوط در گلزار شهدا مراجعه کنند.به گزارش خراسان رضوی، این تجدیدنظر، در پی انتقاد رهبر معظم انقلاب از طرح یکسان سازی قبور مطهر شهدا در بهمن سال گذشته رخ داد و گلایه ایشان باعث شد مسئولان شهری مشهد هم به فکر اصلاح رویه غلط سابق و دلجویی از خانواده شهدا بیفتند.
برایند این اقدام این بود که سازمان فردوس های مشهد با طراحی هفت المان، از خانواده های شهدا خواست با مراجعه به دفتر مستقر در بهشت رضا(ع)، یکی از این نمونه ها را برای نصب روی مزار شهید خود انتخاب کنند. آن چه در این گزارش میخوانید، بررسی روند اجرایی این طرح و گفت وگو با «علیرضا دلبریان» مسئول ارتباط بین خانواده شهدا، شهرداری و بنیاد شهید و امور ایثارگران استان است.طبق اعلام شهرداری، جمعه های هر هفته برای مراجعه حضوری خانواده های شهدا و ثبت نام در این طرح تعیین شده است. در یکی از این جمعه ها، به گلزار شهدای بهشت رضا(ع) می رویم. مقابل دفتر ثبت، هفت المان که از سوی شهرداری تایید و ساخته شده، قرار گرفته اما تنها یکی از آن ها ویترینی برای قرار دادن قرآن و وصیت نامه و یادگاری دارد که آن هم بسیار کوچک است و قفل نامرغوبی دارد. بقیه المان ها، فقط فضای کوچکی برای چسباندن عکس شهید دارند که آن هم با بارش باران و تابش آفتاب به راحتی مانند عکس های روی مزارها، رنگ و رویش می رود.
می گویند خودتان هر کاری دل تان می خواهد بکنید
دلبریان از راه می رسد و می گوید: با وجود اطلاع رسانی مناسبی که قبل از ماه مبارک رمضان انجام داده ام، تعداد خانواده هایی که به دفتر ما مراجعه کردند، کمتر از انگشتان یک دست بوده است. پاسخ خانواده شهدا به من یک چیز است: «هر کاری دل تان می خواهد بکنید، مگر موقع از بین بردن یادگاری ها، نظر ما را خواستید که امروز سراغ ما آمده اید؟»
این جا یک نمایشگاه زنده بود
در حال گفت وگو هستیم که خانواده شهید همتی از راه می رسند و از شرایط ثبت نام می پرسند. آقای همتی که یکی از اعضای خانواده شهید همتی از محله محمدآباد است، سفره دلش را باز می کند و می گوید: همیشه دل ما خون بوده از این که آمدند و مثل همه چیزهای دیگری که می کوبند و خراب می کنند، مزار شهدا را هم کوبیدند و صاف کردند. این جا یک نمایشگاه زنده با عظمت از شهدا بود اما حالا مثل یک کندوی زنبور، همه جای آن یک شکل شده است.
هر یادگاری که داشتیم از بین بردند
عروس خانواده نادری هم از معدود بازماندگان شهید «علی اکبر نادری» است که کنار مزار او نشسته است. با او هم صحبت می شویم ، میگوید: بازپیرایی مزار شهدا، دیگر برای امثال من تفاوتی نمی کند، چون هر یادگاری را که از علی اکبرمان داشتیم، بدون این که به ما بازگردانند، از بین بردند و دیگر یادگاری از او برایمان باقی نمانده است. برادر شهید «مهدی رفسنجانی گل ختمی» هم در حال شست وشوی مزار برادر است و می گوید: وقتی یادگاری ها را برداشتند، به سختی می توانستیم مزار برادرمان را پیدا کنیم. عکس های فعلی روی سنگ مزارها هم زود از بین می روند، اما اگر بگذارند یادگاری ها را برگردانیم، ممنون شان می شویم. کمی جلوتر مادر شهیدان «عزیزی»، زیر آفتاب نشسته و با پسر شهیدش محمدعلی درددل می کند. آفتاب داغ است و سایه بانی وجود ندارد، مادر شهید دست را بر چشمانش سایه بان کرده و هر چند دقیقه، کمی آب از بطری روی سر خود می ریزد تا خنک شود. از او درباره طرح جدید بازپیرایی مزار شهدا می پرسیم که می گوید: تا حالا که همه یادگاری ها را تخریب کردند، من دیگر اعتماد ندارم و حاضر نیستم یادگاری جگرگوشه هایم را به آن ها بسپارم.
از کودکی با گلزار شهدا خاطره داشتم
زکیه ذاکری دختر شهید محمدجواد ذاکری، کنار مزار پدر نشسته. از او می پرسم:« اگر آزاد بودی هر چیزی که دوست داری بر مزار پدر بگذاری، چه می کردی؟»، می گوید: داخل همین باغچه به جای این کاج که نه سایه دارد و نه عطر، بوته یاس می کاشتم تا مزار پدرم همیشه معطر باشد. او ادامه می دهد: من از کودکی با عکس ها و پرچم های این جا، خاطره داشتم و روزی که یادگاری ها را خراب کردند، احساس غربت عجیبی به من دست داد. همسر خانم ذاکری، او را دلداری می دهد و به ما می گوید: عکس اشتباهی بر مزار پدر همسرم نصب شده بود و ما پیگیری کردیم که این عکس را بردارند و عکس صحیح را جایگزین کنند اما دو سال است که هنوز عکس جدید را نصب نکرده اند و مزار بدون عکس مانده است.
مثل برهوت، خالی و ناشناس
باز هم در گلزار قدم می زنم و این بار گروهی از جوانان را می بینم که به مزار شهدا آمده اند. علی عدالتی یکی از آن هاست که می گوید: ما جوان ها بر مزار فرماندهان حاضر می شویم، چون فقط آن ها را می شناسیم و بقیه شهدا برای ما ناشناس هستند و بر مزارشان جز یک عکس کوچک آفتاب سوخته، نشانه دیگری برای شناختن نیست. محمد مهدی همایی هم می گوید: فقط وقتی با آقای دلبریان به مزار می آییم و او برایمان خاطرات شهدا را تعریف می کند، احساس انس با شهدا را تجربه می کنیم وگرنه این جا مثل برهوت، خالی و ناشناس است. به خاطر همین چیزها، من مزار شهدای تهران را بیشتر دوست دارم، آن جا حال و هوای دیگری دارد.
فعلا طرح روی کاغذ است
دلبریان که تمام این مدت همراه ما بوده، برایمان توضیح می دهد: مهم ترین مانع احیای هویت مزار شهدا، این است که کسی با تمام وجود پای کار نیامده است. وی ادامه می دهد: مزار شهدا، دو متولی پیدا کرده؛ یکی بنیاد شهید و دیگری شهرداری، در حالی که متولی اصلی باید خانواده شهید باشند. هم اکنون شهرداری هفت یادمان طراحی کرده که خانواده ها می توانند به صورت رایگان، از میان آن ها یک مدل را انتخاب کنند، یا طرح خود را به پیمانکار بدهند تا او هم مطابق ضوابط، المان مدنظر را بسازد و در نهایت شهرداری، یارانه ای به مبلغ 400 هزار تومان به این خانواده ها بازمی گرداند. دلبریان گلایه می کند: اما دو ماه است که این تصمیمات در همین مرحله مانده و خانواده هایی که ثبت نام می کنند، فعلا کارشان روی کاغذ است. پرداخت یارانه، هنوز در بخش امور مالی است، همه حرف ها به صورت شفاهی مطرح شده و هیچ ابلاغ کتبی به من نشده است. به همین دلیل هم به عنوان یک شخصیت حقیقی که پیش خانواده شهدا آبرو دارم، حاضر نیستم به خانواده ها قولی بدهم. وی می افزاید: بنیاد شهید، منت سر شهدا گذاشته و اجازه داده که عکس سر مزار بگذاریم و هیچ ورود اجرایی نداشته است. در شهرداری هم یک مسئول می آید و می گوید تا هفته آینده 50 مزار را آماده کنید و دوباره مسئول دیگری می گوید عجله نکنید، کار را آرام آرام جلو ببرید تا اشتباهی در آن به وجود نیاید.
از مسئولان ممنونیم اما تسریع کنند
دلبریان می گوید: البته ما ممنون مسئولان هستیم که گلزار شهدا را آزاد کردند، از این تصمیم آن ها ممنونیم و موافق هستیم که کار عجولانه انجام نشود. اما خواهش می کنیم حرف خودشان را تسریع کنند، اگر هم نمی توانند، خودشان را کنار بکشند تا خانواده شهدا کار را انجام بدهند.
شهرداری : آماده همکاری با خانواده شهدا هستیم
رفیع طلب / حجت الاسلام «مهدوی دامغانی» مدیر عامل سازمان فردوس های مشهد در گفت و گو با خراسان درباره روند اجرای این طرح در گلزار شهدای بهشت رضا(ع)، اظهار کرد: برخلاف انتظار ما، استقبال از این طرح چشمگیر نبود و هنوز خانواده های شهدا تعامل لازم را درباره این قضیه نداشته اند و دلیل آن شاید به قوی نبودن اطلاع رسانی مربوط می شود. وی افزود: ما تاکید کردیم که خانواده های شهدا نظر خود را اعلام کنند تا به جمع بندی برسیم. همین الان المان های آماده ای داریم که در صورت تمایل خانواده ها، ظرف مدت دو روز عملیات جاسازی صورت می گیرد. اما بهتر این است که از بین المان های موجود یک عدد را انتخاب کنند.دامغانی در خصوص زمان بندی برنامه گفت: زمان بندی محدود نیست، تا زمانی که خانواده ها مراجعه می کنند، این طرح پابرجاست.
بنیاد شهید: خانواده ها پیشنهاد دهند
خدیوی معاون تعاون بنیاد شهید استان نیز اظهار کرد: بعد از فرمایش مقام معظم رهبری جلسه ای درباره نماهایی برای مزار شهدا برگزار و نمونه المان هایی ساخته شد، همچنین اتاقکی در بهشت رضا (ع) تعبیه شده است که آقای دلبریان در آن جا برای مراجعه خانواده ها درباره انتخاب المان ها حضور دارند. از طرفی خانواده های شهدا نیز می توانند المانی را پیشنهاد دهند و آمادگی خود را در زمینه ساخت اعلام کنند که در این صورت کمک هزینه ای به خانواده ها تعلق می گیرد.
نکته سردبیر
هویت گلزار شهدا با دستورات اداری احیا نمی شود
پر واضح است که نمی توان در مدتی کوتاه، گلزار شهدای بهشت رضا(ع) را مشابه همان حالتی ساخت که طی بیش از دو دهه و به مرور شکل گرفته بود. به خصوص که بسیاری از آن عزیزانی که در هویت بخشی به این مزارها نقش داشتند، حالا یا در میان ما نیستند، یا هستند اما به طور طبیعی دیگر حال و هوای آن سال ها برایشان کم رنگ شده است. طبیعتا با این شرایط احیای هویت این گلزار کاری بس دشوار است.اما از سوی دیگر با وجود ارزشمند بودن دغدغه ایجاد شده برای احیای هویت این گلزار، باید گفت روند فعلی اجرای این طرح، همان راه اشتباهی است که برای سامان دهی آن ها و شکل گیری وضع موجود طی شده است. آن چه سال ها باعث ایجادحال و هوایی دلنشین در گلزار شهدای بهشت رضا(ع) شده بود، دوری از کلیشه و ساختارهای اداری و فرمی بود. هر خانواده شهید آن گونه که دوست داشت مزار شهیدش را می آراست، گاهی با یک قطعه عکس و چفیه، گاهی با نامه ها و وصیت نامه، گاهی با تکه ای از لباس و پوتین. این گونه بود که گلزار شهدا به یک موزه دفاع مقدس تبدیل شده بود و نشانه های ایثار، مقاومت و ایستادگی در آن چشم نوازی می کرد.حالا هم باید باور داشته باشیم که با ساختارهای اداری و طراحی المان های پیش فرض، نه تنها هویت گلزار شهدا احیا نمی شود، بلکه خانواده شهدا هم هیچ رغبتی برای مشارکت در آن نخواهند داشت، همان اتفاقی که طی سه ماه اخیر رخ داده و استقبال سرد از طرح ارائه شده را به همراه داشته است. مهم تر آن که اجرای طرح های یکسان سازی قبور طی سال های گذشته، اعتماد خانواده های شهدا به طرح های اجرایی توسط مسئولان را از بین برده و جلب اعتماد آن ها همت والاتری می خواهد. اگر به ضرورت احیای این گلزار به عنوان یک نمایشگاه کامل فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت باور داریم، باید کلیشه ها و دستورات اداری را رها کنیم و بگذاریم خانواده شهدا، همان گونه که دوست دارند مزار فرزندان، همسران و برادران آسمانی خویش را هویت ببخشند. به یاد داشته باشیم که بسیاری از والدین و خانواده 5 هزار شهید مدفون در بهشت رضا(ع) امروز در قید حیات نیستند و تعلل در اجرای این طرح، ما را از فیض حضور دیگر خانواده های شهدا نیز محروم خواهد ساخت... .